Το Πανεπιστήμιο Κρήτης ήταν πάντα ένα ανώτατο ίδρυμα που ξεχώριζε. Ενα ίδρυμα που έμοιαζε να παραβιάζει με θράσος τον «κώδικα τιμής» στον οποίο ήταν… δεμένα τα υπόλοιπα πανεπιστήμια της χώρας. Συνεργαζόταν και συνεργάζεται με μεγάλους ιδιωτικούς φορείς, έχει στενότατη συνεργασία με το επίσης επιτυχημένο Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας και, το κυριότερο, οι καθηγητές του διεξάγουν και «πουλάνε» έρευνα αντίστοιχη με εκείνη των μεγαλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου. Σε αυτό το περιβάλλον ο καθηγητής Φαρμακολογίας του Ιδρύματος κ. Αχιλλέας Γραβάνης και η ομάδα του προχώρησαν σε μια μεγάλη ιατρική επιτυχία που μπορεί να οδηγήσει σε ένα νέο φάρμακο για τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Η έρευνα αυτή γίνεται πλέον σε συνεργασία με το Χάρβαρντ των ΗΠΑ, ενώ το Πανεπιστήμιο Κρήτης θα έχει ένα σταθερό ποσοστό των κερδών που θα προκύψουν. Στη συνέντευξή του στο «Βήμα» ο κ. Γραβάνης ζητεί αλλαγή της πολιτικής μας νοοτροπίας και προτείνει να δημιουργηθεί μια Διεθνής Επιτροπή Επιστήμης με αίτημα την έξοδο της Παιδείας και της έρευνας διεθνώς από τις πολιτικές λιτότητας.
Κύριε Γραβάνη, τι ευκαιρίες έχουν σήμερα οι ερευνητές στη χώρα μας για να διακριθούν;
«Οι συνθήκες για τους ερευνητές στην Ελλάδα ήταν πάντα δύσκολες. Η χρηματοδότηση της έρευνας ήταν και εξακολουθεί να είναι πολύ περιορισμένη σε σύγκριση με τα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι δύσκολες αυτές συνθήκες ωστόσο τελικά οδήγησαν τις ποιοτικές ερευνητικές ομάδες στα ΑΕΙ και στα ερευνητικά κέντρα να αναζητήσουν χρηματοδότηση από διεθνείς ανταγωνιστικές πηγές (ΕΕ, ΗΠΑ, διεθνείς οργανισμούς). Αυτό απέδωσε. Η ελληνική ερευνητική κοινότητα αποδείχθηκε πολύ επιτυχής στην ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Για παράδειγμα, το Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ) κατέλαβε πέρυσι τη 14η θέση στη λίστα των πλέον ανταγωνιστικών ερευνητικών κέντρων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Η ερευνητική μας ομάδα στο Εργαστήριο Φαρμακολογίας του Πανεπιστημιου Κρήτης και στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ ήταν επιτυχής και οδήγησε στο να εξασφαλίσουμε τα τελευταία χρόνια περίπου 3 εκατ. ευρώ από εγχώριες και διεθνείς δημόσιες και ιδιωτικές πηγές. Η χρηματοδότηση αυτή μας έδωσε τη δυνατότητα να φέρουμε στην ομάδα ταλαντούχους νέους επιστήμονες και να αποκτήσουμε εργαστηριακό εξοπλισμό αιχμής».
Σε αυτόν τον αγώνα δρόμου ανακαλύψατε μια νέα φαρμακευτική ουσία που μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας.
«Ναι. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα της ομάδας μας εστιάζονται στην ανάπτυξη νέων συνθετικών ουσιών με νευροπροστατευτικές και νευροαναγεννητικές φαρμακολογικές ιδιότητες με στόχο την ανάπτυξη νέων θεραπευτικών προσεγγίσεων των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η νόσος του Αλτσχάιμερ ή η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Οι συνθετικές αυτές ουσίες που ονομάσαμε μικρονευροτροφίνες μιμούνται τη δράση των νευροτροφινών, πολυπεπτιδικών ουσιών που παράγει ο εγκέφαλος για την προστασία και την ανάπτυξη των νευρώνων. Πρόσφατα αναπτύξαμε στενή συνεργασία με τη διεθνή οργάνωση των ασθενών με τη νόσο του κινητικού νευρώνα ALS Worldwide και το Τμήμα Νευρολογίας και Νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ για τη μελέτη της αποτελεσματικότητας των μικρονευροτροφινών στη νόσο ALS, μια θανατηφόρα παραλυτική νόσο. Επιπλέον, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ιστιδικής Εμβιομηχανικής του Πανεπιστημίου ΜΙΤ στις ΗΠΑ και την Κτηνιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ της Μ. Βρετανίας, αναπτύσσουμε τρισδιάστατα ικριώματα κολλαγόνου στα οποία καλλιεργούμε νευρικά βλαστικά κύτταρα με στόχο τη δημιουργία νευροεμφυτευμάτων για τη θεραπεία του τραύματος του νωτιαίου μυελού, καθώς και νευροαισθητήρων για την ανίχνευση νέων ουσιών με νευροαναγεννητική δράση και εφαρμογές στην ανάπλαση του γηράσκοντος ή πάσχοντος νευρικού ιστού».
Μοιάζει με άθλος για ερευνητή ελληνικού πανεπιστημίου. Επομένως έχετε το «φάρμακο» για την πανεπιστημιακή… εσωστρέφεια.
«Πρέπει να σας πω ότι η έρευνα που διεξάγουμε είναι εξαιρετικά δαπανηρή και απαιτεί σημαντικές χρηματοδοτήσεις. Επιπλέον η τεχνολογία που χρησιμοποιούμε έχει ανάγκη διεπιστημονικής υποστήριξης με τον συνδυασμό επιστημονικών πεδίων όπως η οργανική χημική σύνθεση, η βιολογία των βλαστικών κυττάρων, η επιστήμη νέων υλικών και η εμβιομηχανική ιστών και κυττάρων. Για να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις αυτής της διεθνώς ανταγωνιστικής τεχνολογίας αιχμής, ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες οικονομικής κρίσης και υποχρηματοδότησης, επιλέξαμε δύο πολιτικές: την ενίσχυση της χρηματοδότησής μας από ιδιωτικούς διεθνείς φορείς και τη συνεργασία μας με σημαντικές επιστημονικές ομάδες που δραστηριοποιούνται σε κορυφαία πανεπιστήμια, όπως το Κέιμπριτζ στη Μ. Βρετανία, της Δρέσδης στη Γερμανία καθώς και τα Χάρβαρντ και ΜΙΤ στις ΗΠΑ. Παράλληλα ενισχύσαμε τις ήδη υπάρχουσες συνεργασίες μας με το Εργαστήριο Φαρμακευτικής Σύνθεσης του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και την ερευνητική ομάδα της δρος Θ. Καλογερόπουλου».
Πώς μπορούν σήμερα τα ελληνικά πανεπιστήμια να αυτοχρηματοδοτηθούν μέσω της έρευνας που διεξάγουν;
«Η προσπάθειά μας να υποστηρίξουμε τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της ερευνητικής μας δραστηριότητας στις οριακές συνθήκες που βιώνει η χώρα εστίασε στην ενίσχυση της εξωστρέφειάς μας τόσο στις επιστημονικές συνεργασίες όσο και στις πηγές χρηματοδότησης. Καθοριστικό ρόλο σε αυτή την προσπάθειά μας έπαιξε η ίδρυση της εταιρείας έντασης γνώσης Bionature (www.bionature.net) στην οποία συμμετέχουν ως μέτοχοι καθηγητές και ερευνητές του Πανεπιστημίου Κρήτης και του ΙΤΕ, η Εταιρεία Διαχείρισης και Αξιοποίησης της περιουσίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και η Emergo, μια μεγάλη καναδοαμερικανική εταιρεία υψηλής τεχνολογίας. Στις διεθνείς πατέντες της εταιρείας συμμετέχουν επίσης οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και νέοι ερευνητές μας. Η ίδρυση στα πανεπιστήμια εταιρειών έντασης γνώσης είναι πλέον μια διεθνής πρακτική στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Ειδικά στις ΗΠΑ το 60% των νέων φαρμάκων και διαγνωστικών μεθόδων προέρχεται από εταιρείες έντασης γνώσης που έχουν ιδρύσει πανεπιστημιακοί καθηγητές και ερευνητές. Μέσα από αυτή τη δραστηριότητα τα πανεπιστήμια εξασφαλίζουν πόρους από τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και την εμπορική εκμετάλλευση της νέας γνώσης. Μόνο το Πανεπιστήμιο ΜΙΤ στις ΗΠΑ τα τελευταία 20 χρόνια έχει δημιουργήσει 20.000 νέες επιχειρήσεις, 1,5 εκατ. νέες θέσεις εργασίας και περιουσία 1,3 τρισ. δολαρίων. Οι έλληνες επιστήμονες και ερευνητές οφείλουν να ακολουθήσουν αυτή τη διεθνή πρακτική βοηθώντας καίρια στον επαναπροσανατολισμό και στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής παραγωγικής βάσης και εξασφαλίζοντας στους σημερινούς δύσκολους καιρούς επιπλέον πόρους για τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια».
Φαίνεται ότι στη χώρα μας η πολιτική νοοτροπία δεκαετιών δεν αλλάζει εύκολα.
«Πρέπει να δούμε τα παραδείγματα που υπάρχουν δίπλα μας. Η οικονομική καταστροφή της Φινλανδίας τη δεκαετία του ’90 την οδήγησε στο να αναδείξει την εκπαίδευση και την έρευνα σε εθνικές προτεραιότητες τριπλασιάζοντας τον σχετικό προϋπολογισμό της. Σήμερα κατέχει την πρώτη θέση στον κατάλογο ανταγωνιστικότητας διεθνώς. Η χώρα μας πρέπει να διδαχθεί από το παράδειγμά της. Κεντρικό ρόλο σε μια αντίστοιχη προσπάθεια θα είχε μια Διεθνής Επιτροπή Επιστήμης με πρόεδρο τον Πρωθυπουργό, με τη συμμετοχή κορυφαίων επιστημόνων και επιχειρηματιών εντός και με στόχο την τεκμηρίωση πρότασης για την εξαίρεση από το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής των δαπανών για την Παιδεία και την έρευνα. Επίσης, σημαντικό μέτρο είναι η άμεση κατάργηση όλων των μισθολογικών πλαφόν που επέβαλε το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής. Τα επιπλέον χρήματα θα προκύψουν από την επιτυχή προσέλκυση ανταγωνιστικών, διεθνών ερευνητικών χρηματοδοτήσεων που εξασφαλίζουν οι επιστήμονες. Η άμεση ίδρυση των νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου που διαχειρίζονται τους εκτός κρατικής χρηματοδότησης επιπλέον πόρους των ΑΕΙ (εκμετάλλευση της ακίνητης και της άυλης περιουσίας τους και της πνευματικής ιδιοκτησίας από την έρευνα – παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών) είναι επίσης επείγουσα».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
