Εδώ η ιστορία επαναλαμβάνεται κάθε φορά σαν τραγωδία. Οπως και στις δύο προηγούμενες μεγάλες επιθέσεις που εξαπέλυσε το Ισραήλ στη Γάζα, αυτή η σύγκρουση δεν μπορεί να κρατήσει για πολύ. Θα τελειώσει σύντομα, αλλά με ένα τρομακτικό κόστος σε ανθρώπινες ζωές –με δεκάδες άμαχους Παλαιστινίους νεκρούς, σαν πεσμένα πιόνια σε μια φοβερή παρτίδα σκάκι που θα συνεχιστεί.
Γιατί η πικρή και κυνική αλήθεια είναι ότι το αιματηρό status quo της ελεγχόμενης έντασης βολεύει όλες τις πλευρές. Η κυβέρνηση του Ισραήλ θέλει τη διατήρησή του (μείον τις ρουκέτες της Χαμάς) καθώς ο πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου βασίζει την πολιτική του επιβίωση στον φόβο, την ώρα που ξέρει ότι μόνιμη στρατιωτική κατοχή της Λωρίδας της Γάζας είναι αδύνατη. Το κατάλαβε ως και ο Αριέλ Σαρόν, ο οποίος διέταξε τα τανκς να αποσυρθούν από εκεί το 2005. Η πολιτικοστρατιωτική ελίτ του Ισραήλ όμως δεν επιθυμεί γενικευμένη και πολύνεκρη σύγκρουση διαρκείας γιατί ξέρει ότι, αν τραβήξει πολύ το σχοινί, θα ξεπηδήσουν ακόμη πιο ριζοσπαστικές οργανώσεις ισλαμιστών, ίσως ξεσπάσει τρίτη ιντιφάντα ή προκύψει νέο κύμα αράβων βομβιστών αυτοκτονίας στο εσωτερικό του Ισραήλ –και όλα αυτά δεν αρέσουν καθόλου στους ψηφοφόρους.
Διαίρει και βασίλευε: αυτό είναι το δόγμα του «Μπίμπι». Τον συμφέρει ένα διχασμένο παλαιστινιακό κίνημα, με τη Φατάχ να διοικεί στη Δυτική Οχθη και μια άδεια «ειρηνευτική διαδικασία», για να ρίχνει το ανάθεμα στην παλαιστινιακή πλευρά και να παραμένει στην εξουσία με το φόβητρο των ρουκετών της Χαμάς.
«Τριπλός είναι ο στρατηγικός στόχος του Ισραήλ. Πρώτον, να καταστρέψει το οπλοστάσιο της Χαμάς στη Γάζα. Δεύτερον, να αποτρέψει μια κυβέρνηση ενότητας μεταξύ Φατάχ και Χαμάς. Και, τρίτον, να στείλει ένα μήνυμα αποτροπής προς το Ιράν» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο Τομ Ρόγκαν, αμερικανός αρθρογράφος στη βρετανική εφημερίδα «Guardian». Και προσθέτει: «Για τη Χαμάς πρωταρχικός πρακτικός στόχος είναι η χαλάρωση του αποκλεισμού στη Γάζα για να ξαναμπούν μπροστά το εμπόριο και η εισαγωγή προμηθειών από τους συμμάχους της στην περιοχή».
Το αιματηρό status quo όμως βολεύει, σύμφωνα με εκτιμήσεις πολλών αναλυτών, και τον Μαχμούντ Αμπάς, τον πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής. Σε προχωρημένη ηλικία, προτιμά τις ανέσεις της θέσης του. Δεν είναι έτοιμος να λάβει τις οδυνηρές αποφάσεις που χρειάζονται για την ειρήνη των δύο κρατών και να κάνει συμβιβασμούς που περιλαμβάνουν την εγκατάλειψη του μη ρεαλιστικού για όλους «δικαιώματος επιστροφής» για εκατομμύρια παλαιστινίους πρόσφυγες.
Γάμος συμφέροντος είναι και η κυβέρνηση Φατάχ – Χαμάς που δημιουργήθηκε πρόσφατα. Βολεύει την αποδυναμωμένη, απομονωμένη και φθαρμένη από την εξουσία Χαμάς, η οποία δέχεται σκληρή κριτική από ακόμη πιο ριζοσπαστικές παλαιστινιακές οργανώσεις και σε περιπτώσεις ισραηλινών επιδρομών μπορεί να ισχυριστεί ότι τολμά να συγκρουστεί με τον πολύ υπέρτερο στρατιωτικά εχθρό.
Στον πόλεμο της προπαγάνδας οι εικόνες με τα σκοτωμένα παιδιά των Παλαιστινίων κάνουν κακό στο Ισραήλ και διαιωνίζουν την κουλτούρα του μίσους και της εκδίκησης συσπειρώνοντας τον κόσμο.
Με λίγα λόγια, οι ηγεσίες, Εβραίων και Αράβων, είναι χαμηλού αναστήματος: (ετερο)προσδιορίζονται από τον εχθρό τους, που τους δίνει λόγο ύπαρξης. Αυτό που βλέπουμε τις τελευταίες ημέρες είναι μια σύγκρουση περιορισμένης και σκοτεινής φιλοδοξίας –έναν «πόλεμο» ως πράξη αντιποίνων και τη βία ως μορφή διαπραγμάτευσης.
«Η επιχείρηση είναι μάταιη. Μόνο αποτέλεσμα είναι ο θάνατος, η καταστροφή και το μίσος. Πραγματικά θύματα είναι οι Παλαιστίνιοι στη Γάζα και κατά δεύτερο λόγο οι πολίτες στο Ισραήλ. Η τραγική ειρωνεία; Τόσο ο Νετανιάχου όσο και η Χαμάς θα βγουν πολιτικά ισχυρότεροι από αυτή τη σύγκρουση» μας λέει ο Κρις Ντόιλ, διευθυντής του Συμβουλίου για την Αραβο-βρετανική Συνεννόηση (CAABU), στο Λονδίνο.
Επειδή τα θύματα είναι στη συντριπτική πλειονότητά τους Παλαιστίνιοι, πολλοί ξεχνάνε την επίσης βρώμικη άλλη πλευρά του πολέμου. Η Χαμάς χρησιμοποιεί τον πληθυσμό σαν ανθρώπινη ασπίδα και εκτελεί με συνοπτικές διαδικασίες τους αντιφρονούντες ως «προδότες». Δεκάδες Παλαιστίνιοι έχουν δολοφονηθεί, έχουν πυροβοληθεί στα γόνατα ή έχουν βασανιστεί επειδή αντιτάχθηκαν στη Χαμάς.
Μετά είναι η διαφθορά. Στα υπόγεια τούνελ της Ράφα, της πόλης που βρίσκεται πάνω στα σύνορα Γάζας – Αιγύπτου, έχει στηθεί μια βιομηχανία λαθρεμπορίου καυσίμων και αγαθών εκατομμυρίων δολαρίων που, σύμφωνα με καταγγελίες, τα τσεπώνουν (και) κύκλοι προσκείμενοι στο κίνημα και συνεργάτες τους. Πετρέλαιο, τρόφιμα και εμπορεύματα που επιδοτεί η αιγυπτιακή κυβέρνηση μεταπωλούνται σε οκταπλάσια τιμή από τους επιτηδείους. Ολοι αυτοί πλούτισαν την ώρα που ο κόσμος υποφέρει από ελλείψεις τροφίμων και φαρμάκων, χωρίς ρεύμα για πολλές ώρες κάθε ημέρα, με νερό ακατάλληλο να το πιουν ακόμη και τα ζώα.
Παρά ταύτα, είναι παράλογο να εξισώνονται οι δύο πλευρές. Το Ισραήλ είναι μια πλούσια χώρα 7,5 εκατ. ανθρώπων με τανκς, βαρύ πυροβολικό, οπλισμένα ελικόπτερα, μαχητικά F-16 και F-18. Συν 400 (σύμφωνα με πληροφορίες) πυρηνικές κεφαλές και έναν πανίσχυρο «αιώνιο σύμμαχο», τις ΗΠΑ. Η Γάζα είναι μια μικρή, κατεχόμενη και αποκλεισμένη περιοχή 1,8 εκατομμυρίων, με παλιά όπλα και μερικές αναποτελεσματικές ρουκέτες.
«Δυστυχώς έχουμε ξαναδεί το ίδιο δράμα, το 2008 και το 2012. Τότε τελείωσε με μια κατάπαυση πυρός, όπως θα συμβεί και τώρα. Αλλά δεν θα υπάρξουν νικητές εδώ» λέει στο «Βήμα» ο Π. Τζ. Κρόουλι, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και καθηγητής στο George Washington University.
«Κανένας δεν έχει βιώσιμη μακροπρόθεσμη στρατηγική αυτή τη στιγμή. Η στρατιωτική στρατηγική της Χαμάς είναι αδιέξοδη: δεν υπάρχει καμία περίπτωση να νικήσει ποτέ το Ισραήλ. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ότι ο κόσμος σε όλες τις πλευρές θα εγκαταλείψει την ελπίδα της λύσης των δύο κρατών. Αν συμβεί αυτό, η ανοιχτή πληγή στη Μέση Ανατολή δεν πρόκειται να κλείσει» καταλήγει ο Κρόουλι.
Νεκροί και αδιέξοδο
Κοινή γνώμη: «ναι» στη βία
Μετά την απαγωγή και την άγρια δολοφονία τριών ισραηλινών εφήβων από ακραίους ισλαμιστές, το 60% των Ισραηλινών στηρίζει τους βομβαρδισμούς στη Γάζα. Την ίδια ώρα το 63% των Παλαιστινίων πιστεύει ότι δεν μπορεί να υπάρξει ειρηνική λύση στη βάση «δύο λαοί – δύο κράτη». Οι Ισραηλινοί είναι διχασμένοι σε αυτό: το 45% λέει «όχι» στα δύο κράτη, το 40% συμφωνεί.
Ο Αλ Σίσι μισεί τη Χαμάς
Υπάρχει διέξοδος; Πώς θα τελειώσει αυτή η κρίση; Η κλασική λύση είναι μια προσωρινή εκεχειρία με τη μεσολάβηση της Αιγύπτου. Αλλά σήμερα κουμάντο εκεί κάνει ο πραξικοπηματίας στρατηγός Αλ Σίσι που διώκει, βασανίζει και φυλακίζει τους ισλαμιστές. Και φυσικά μισεί τη Χαμάς, ένα από τα πιο γνήσια τέκνα της ιστορικής αιγυπτιακής «μητέρας-οργάνωσης», δηλαδή της (εκτός νόμου) Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Ανοιχτό στρατόπεδο
Το Ισραήλ έχει αποκλείσει τους 1,8 εκατ. κατοίκους της Γάζας πίσω από συρματοπλέγματα και τείχη που θυμίζουν ανοιχτό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο κόσμος ζει στοιβαγμένος σε άθλιες συνθήκες. Οι 8 στους 10 κατοίκους επιβιώνουν μόνο χάρη στη διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια. Η ανεργία καλπάζει στο 40%.
Το ματς του θανάτου
Σοκ και παγκόσμια κατακραυγή προκάλεσε βίντεο του γαλλικού καναλιού TF1 που δείχνει ισραηλινές οβίδες να πέφτουν σε παραλία της Γάζας. Είναι η στιγμή που σκοτώνονται τέσσερα αγόρια ηλικίας 9-11 ετών που έπαιζαν ποδόσφαιρο στην άμμο. Ο συνολικός απολογισμός; 200 νεκροί σε 10 ημέρες –οι περισσότεροι άμαχοι.
Τρεις όροι για ειρήνη
Αρση αποκλεισμού, αναγνώριση Χαμάς, ίδρυση κράτους
Ποια μπορεί να είναι τα χαρακτηριστικά μιας ρεαλιστικής λύσης στο δράμα της Παλαιστίνης; «Το Βήμα» έθεσε το ερώτημα σε έναν έγκυρο ισραηλινό ακαδημαϊκό δάσκαλο, τον Μεναχέμ Κλάιν, καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Μπαρ-Ιλάν στο Ισραήλ.
«Πρώτον, πρέπει να αρθεί ο ισραηλινός αποκλεισμός της Γάζας και να υπάρξει ανοικοδόμηση ώστε οι περισσότεροι άνθρωποι να έχουν πολλά να χάσουν από έναν νέο πόλεμο και να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή. Δεύτερον, πρέπει να αναγνωριστεί διεθνώς η Χαμάς ως πολιτική δύναμη με την προϋπόθεση ότι θα απορρίψει τις τρομοκρατικές δραστηριότητές της και να συνδεθεί οδικώς η Λωρίδα της Γάζας με τη Δυτική Οχθη. Τρίτο και σπουδαιότερο, πρέπει να υπάρξει συμφωνία για την ίδρυση ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους με βάση διαπραγμάτευσης τα σύνορα του 1967 και την ειρηνευτική πρωτοβουλία του Αραβικού Συνδέσμου» απαντά ο συνομιλητής μας.
«Και υπάρχουν εκείνοι που ζητούν πολιτική λύση. Οι περισσότεροι Ισραηλινοί, υποθέτω, θέλουν ηρεμία, αλλά είναι επιφυλακτικοί για το αν η κατάπαυση του πυρός μπορεί να κρατήσει για πολύ. Δεν εμπιστεύονται την Παλαιστινιακή Αρχή γενικώς και τη Χαμάς ειδικώς. Αλλά η κυβέρνηση Νετανιάχου δεν έχει ολοκληρωμένη πολιτική ή μακροπρόθεσμη λύση να τους προσφέρει» τονίζει ο Κλάιν.
«Οι απόψεις διίστανται και στη Γάζα. Κάποιοι ζητάνε από τη Χαμάς να σταματήσει να ρίχνει ρουκέτες προκαλώντας πολύ επιθετικά ισραηλινά αντίποινα που σκοτώνουν αθώους αμάχους και καταστρέφουν σπίτια, μαγαζιά και υποδομές. Υπάρχουν άλλοι που υποστηρίζουν τη Χαμάς είτε σε ιδεολογική βάση ή από το πένθος και την οργή εναντίον του Ισραήλ. Το χάος ή ένα ακόμη πιο ριζοσπαστικό ισλαμικό καθεστώς σαν της ISIS στη Συρία και στο Ιράκ δεν υπηρετεί το συμφέρον κανενός: ούτε του Ισραήλ ούτε της Αιγύπτου ούτε της Παλαιστινιακής Αρχής. Συμπερασματικά όλες οι πλευρές είναι παγιδευμένες σε φαύλο κύκλο χωρίς μακροπρόθεσμο όραμα» καταλήγει ο Κλάιν.
Ο πόλεμος γίνεται και για τον έλεγχο των ενεργειακών κοιτασμάτων
Γη, ύδωρ και φυσικό αέριο στα βάθη της Μεσογείου
Η σύγκρουση του Ισραήλ με τη Χαμάς είναι και ενεργειακός πόλεμος για τον έλεγχο των κοιτασμάτων έξω από τις ακτές της Γάζας. Γιατί ο Νετανιάχου έχει στο μυαλό του κάτι που αρκετοί δεν έχουν συνειδητοποιήσει: τα 1,4 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου, αξίας τουλάχιστον 4 δισ. δολαρίων, που ανακαλύφθηκαν πριν από 14 χρόνια.
Γη, ύδωρ και φυσικό αέριο στα βάθη της Μεσογείου
Η σύγκρουση του Ισραήλ με τη Χαμάς είναι και ενεργειακός πόλεμος για τον έλεγχο των κοιτασμάτων έξω από τις ακτές της Γάζας. Γιατί ο Νετανιάχου έχει στο μυαλό του κάτι που αρκετοί δεν έχουν συνειδητοποιήσει: τα 1,4 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου, αξίας τουλάχιστον 4 δισ. δολαρίων, που ανακαλύφθηκαν πριν από 14 χρόνια.
Υπάρχει και μεγαλύτερη εικόνα. Τα 122 τρισ. κυβικά πόδια του γκαζιού και τα πιθανά 1,6 δισ. βαρέλια πετρελαίου στα χωρικά ύδατα του Ισραήλ, της Συρίας, του Λιβάνου, της Κύπρου και φυσικά της Γάζας. Εξ ου το λαμπρό σχέδιο, από το 2007, για την ανάπτυξη των κοιτασμάτων της Γάζας μέσω συμφωνίας της British Gas και της Παλαιστινιακής Αρχής, η οποία απέκλειε τελείως τη Χαμάς και τον λαό της Γάζας.
Από την αρχή, και με όλα τα διαθέσιμα μέσα, το Ισραήλ θέλει να εξασφαλίσει ότι οι κάτοικοι της Γάζας δεν θα έχουν πρόσβαση στα κοιτάσματα από τις γεωτρήσεις Gaza Marine-1 και Gaza Marine-2. Αλλά χωρίς τη στρατιωτική συντριβή της Χαμάς το Ισραήλ δεν μπορεί να αρχίσει την εξόρυξη. Για τον Νετανιάχου και για τη Βουλή του Ισραήλ το ενδεχόμενο οι Παλαιστίνιοι να κερδίσουν κάτι από τον δικό τους φυσικό πλούτο είναι κόκκινη γραμμή.
Κρίσιμο είναι το ζήτημα της ιδιοκτησίας των κοιτασμάτων στις ακτές της Γάζας. Από νομικής απόψεως, τα αποθέματα ανήκουν στην Παλαιστίνη. Αλλά ο θάνατος του Γιάσερ Αραφάτ, η εκλογή των ισλαμιστών της Χαμάς στην κυβέρνηση το 2006 και η κατάρρευση της Παλαιστινιακής Αρχής επέτρεψαν στο Ισραήλ να αποκτήσει de facto έλεγχο των αποθεμάτων. Ετσι η GP Group έχει ως συνομιλητή την κυβέρνηση του Τελ Αβίβ σε ό,τι αφορά τα δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου.
Τα σενάρια για το μέλλον είναι πολλά. Κάποιοι λένε ότι θα μπορούσαμε να δούμε μια νέα συνοριακή διευθέτηση με παρουσία ισραηλινών στρατευμάτων ή και «ειρηνευτικών δυνάμεων». ‘Η τη στρατιωτικοποίηση ολόκληρης της ακτογραμμής της Γάζας, μιας απόστασης περίπου όσο απέχει ο Πειραιάς από τη Σαρωνίδα, που είναι ούτως ή άλλως στρατηγικής σημασίας για το Ισραήλ.
Και φυσικά το Ισραήλ ως κατά πολύ υπέρτερη δύναμη θα μπορούσε απλώς να κατασχέσει τα παλαιστινιακά κοιτάσματα με μονομερή δήλωση επικυριαρχίας πάνω στη θαλάσσια ζώνη της Λωρίδας της Γάζας. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τα κοιτάσματα θα ενσωματωθούν στις γειτονικές, ισραηλινές υπεράκτιες εγκαταστάσεις.
Αυτές συνδέονται με τον διάδρομο ενεργειακών μεταφορών του Ισραήλ από το Εϊλάτ, θαλάσσιο λιμάνι του πετρελαιαγωγού στην Ερυθρά Θάλασσα, προς τον τερματικό αγωγό στο Ασκελόν. Ο δρόμος συνεχίζει βόρεια προς τη Χάιφα και θα μπορούσε ενδεχομένως να συνδεθεί με το λιμάνι στο Τσεϊχάν της Τουρκίας μέσω ισραηλινο-τουρκικού αγωγού.
Χωρίς να ρωτήσει κανέναν, το Ισραήλ έχει ήδη προχωρήσει στην εξόρυξη φυσικού αερίου από το κοίτασμα Ταμάρ, 90 χλμ. δυτικά της Χάιφα, δυναμικότητας 283 δισ. κυβικών. Από το 2017 προβλέπεται να αρχίσει η εξόρυξη από το κοίτασμα Λεβιάθαν των 530 δισ. κυβικών. Το Ισραήλ υπολογίζει ότι σύντομα το μισό των αναγκών του σε ενέργεια θα μπορεί να καλυφθεί από την εγχώρια εξόρυξη φυσικού αερίου.
Τρεις όροι για ειρήνη
Αρση αποκλεισμού, αναγνώριση Χαμάς, ίδρυση κράτους
Ποια μπορεί να είναι τα χαρακτηριστικά μιας ρεαλιστικής λύσης στο δράμα της Παλαιστίνης; «Το Βήμα» έθεσε το ερώτημα σε έναν έγκυρο ισραηλινό ακαδημαϊκό δάσκαλο, τον Μεναχέμ Κλάιν, καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Μπαρ-Ιλάν στο Ισραήλ.
«Πρώτον, πρέπει να αρθεί ο ισραηλινός αποκλεισμός της Γάζας και να υπάρξει ανοικοδόμηση ώστε οι περισσότεροι άνθρωποι να έχουν πολλά να χάσουν από έναν νέο πόλεμο και να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή. Δεύτερον, πρέπει να αναγνωριστεί διεθνώς η Χαμάς ως πολιτική δύναμη με την προϋπόθεση ότι θα απορρίψει τις τρομοκρατικές δραστηριότητές της και να συνδεθεί οδικώς η Λωρίδα της Γάζας με τη Δυτική Οχθη. Τρίτο και σπουδαιότερο, πρέπει να υπάρξει συμφωνία για την ίδρυση ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους με βάση διαπραγμάτευσης τα σύνορα του 1967 και την ειρηνευτική πρωτοβουλία του Αραβικού Συνδέσμου» απαντά ο συνομιλητής μας.
Τι λέει ο κόσμος στο Ισραήλ και στην Παλαιστίνη; τον ρωτάμε. «Και στις δύο κοινωνίες μπορώ να δω απογοήτευση και δυσπιστία, ενώ στη Γάζα υπάρχει επίσης μεγάλη απελπισία. «Και στις δύο πλευρές έχουμε γεράκια και περιστέρια. Στο Ισραήλ κάποιοι υποστηρίζουν πιο σκληρές επιχειρήσεις εναντίον της Γάζας, τη στρατιωτική ανακατάληψη ολόκληρης της περιοχής για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο υπουργός Εξωτερικών Λίμπερμαν έχει αυτή την άποψη μαζί με άλλα ανώτερα στελέχη του Λικούντ. Αλλοι, ανάμεσά τους ο Νετανιάχου και το γενικό επιτελείο του ισραηλινού στρατού, είναι πιο προσεκτικοί, με βασικό στόχο να πλήξουν το οπλοστάσιο της Χαμάς» προσθέτει.
«Και υπάρχουν εκείνοι που ζητούν πολιτική λύση. Οι περισσότεροι Ισραηλινοί, υποθέτω, θέλουν ηρεμία, αλλά είναι επιφυλακτικοί για το αν η κατάπαυση του πυρός μπορεί να κρατήσει για πολύ. Δεν εμπιστεύονται την Παλαιστινιακή Αρχή γενικώς και τη Χαμάς ειδικώς. Αλλά η κυβέρνηση Νετανιάχου δεν έχει ολοκληρωμένη πολιτική ή μακροπρόθεσμη λύση να τους προσφέρει» τονίζει ο Κλάιν.
«Οι απόψεις διίστανται και στη Γάζα. Κάποιοι ζητάνε από τη Χαμάς να σταματήσει να ρίχνει ρουκέτες προκαλώντας πολύ επιθετικά ισραηλινά αντίποινα που σκοτώνουν αθώους αμάχους και καταστρέφουν σπίτια, μαγαζιά και υποδομές. Υπάρχουν άλλοι που υποστηρίζουν τη Χαμάς είτε σε ιδεολογική βάση ή από το πένθος και την οργή εναντίον του Ισραήλ. Το χάος ή ένα ακόμη πιο ριζοσπαστικό ισλαμικό καθεστώς σαν της ISIS στη Συρία και στο Ιράκ δεν υπηρετεί το συμφέρον κανενός: ούτε του Ισραήλ ούτε της Αιγύπτου ούτε της Παλαιστινιακής Αρχής. Συμπερασματικά όλες οι πλευρές είναι παγιδευμένες σε φαύλο κύκλο χωρίς μακροπρόθεσμο όραμα» καταλήγει ο Κλάιν.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
