«East Shadow» σε ιδέα και χορογραφία Γίρζι Κίλιαν, κείμενο Σάμιουελ Μπέκετ, στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών
Ενας σκυθρωπός, γκρίζος τοίχος. Στα δεξιά μια πόρτα, λίγο μικρότερη από τις κανονικές, δυσκολεύει ελαφρώς την είσοδο ή την έξοδο. Στα αριστερά, ένα παράθυρο, όχι μόνο μικρό αλλά και σε τέτοιο ύψος τοποθετημένο ώστε καθίσταται σχεδόν αδύνατο να κοιτάξεις έξω από αυτό. Το γυμνό δωμάτιο φαντάζει παράξενα οικείο –σαν να ακολουθεί πιστά τις σκηνικές οδηγίες του Μπέκετ στο «Τέλος του παιχνιδιού». Με τη διαφορά ότι το βλέπουμε εις… διπλούν, καθώς ένα ακριβές αντίγραφό του αποτυπώνεται στην οθόνη-προέκταση του τοίχου.
Εκεί, στο «εικονικό» δωμάτιο, πρωτοεμφανίζονται οι δύο χορευτές. Ανω των πενήντα, ντυμένοι στα μαύρα, με ρούχα του ’30 ή του ’40, ένα ταλαιπωρημένο κοστούμι για τον άνδρα και ένα φθαρμένο καθωσπρέπει φόρεμα για τη γυναίκα, στρογγυλά καπέλα στο κεφάλι, πληρούν και οι δύο τις κλασικές ενδυματολογικές προδιαγραφές των μπεκετικών ηρώων.
Οι κινηματογραφημένοι εαυτοί τους κινούνται με σβελτάδα σχεδόν μηχανική, σε στυλ βωβού σινεμά. Αγκαλιάζονται, χορεύουν, γελάνε, βγαίνουν από την πόρτα, σκαρφαλώνουν στο παράθυρο, μεταφέρουν έναν κάκτο, φιλιούνται, κάθονται σκεπτικοί, μαζί ή μόνοι ή με τα «είδωλά» τους. Πόζες στημένες, στυλιζαρισμένες, όλες σε ταχύτατες εναλλαγές που προσδίδουν αίσθηση ανάλαφρη, σχεδόν κωμική σε αυτή τη μάλλον τυπική καθημερινότητα ενός ζευγαριού αγαπημένου που κάνει το παν για να ξορκίσει την επέλαση του χρόνου και να διασκεδάσει την ανία της συνύπαρξης.
Σύντομα το «αληθινό» ζευγάρι εμφανίζεται επί σκηνής. Κάθονται στα σκαμπό τους και ενώνουν τα χέρια πάνω στο τραπέζι. Ενας δεύτερος γύρος περιπτύξεων και καμωμάτων αρχίζει: τα πηγαινέλα, τα κάτσε – σήκω, τα μπες – βγες, τα αγγίγματα, τα χαμόγελα, τα δάκρυα, ο κάκτος… Μόνιμος συνοδός τους –ζωντανά στο πιάνο –αρχικά μια σονάτα του Σούμπερτ και στη συνέχεια η μινιμαλιστική μουσική του Tomoko Mukaiyama. Η ώρα περνάει, η δράση μεταφέρεται πότε στη σκηνή, πότε στην οθόνη, πότε και στις δύο ταυτόχρονα, με όλους τους πιθανούς συνδυασμούς να εξαντλούνται γρήγορα. Κι ενώ οι ουσιαστικές μεταπτώσεις απουσιάζουν, έρχεται ξαφνικά η μεγαλύτερη ανατροπή όλων να συνθλίψει τον μικρόκοσμό τους: ένας σεισμός και ένα τσουνάμι θα βάλει τέλος στη ζωή, στις σκέψεις, στις προσδοκίες τους.
Οταν του ζητήθηκε να δημιουργήσει μια παράσταση αφιερωμένη στα θύματα της πρωτοφανούς φυσικής καταστροφής που χτύπησε την Ιαπωνία το 2011 (και είχε, μεταξύ άλλων ως συνέπεια το πυρηνικό ατύχημα στη Φουκουσίμα), ο Κίλιαν στράφηκε στο σκοτεινό σύμπαν του Σάμιουελ Μπέκετ. «Εχω επώδυνη συναίσθηση του γεγονότος πως ό,τι κι αν κάνουμε ή φτιάχνουμε είναι καταδικασμένο να εξαφανιστεί, καθώς κάποτε ο πλανήτης μας θα γίνει στάχτη» δήλωσε ο τσέχος χορογράφος. Το μπεκετικό σύμπαν συνιστά πράγματι ιδανική πηγή έμπνευσης για έναν δημιουργό που επιθυμεί να αποτυπώσει το παράλογο της ύπαρξης, τις μάταιες, συχνά γελοίες, προσπάθειες των ανθρώπων να γεμίσουν τον χρόνο που τους αναλογεί μέχρι τον θάνατό τους με πάσης φύσεως ανούσιες, επαναλαμβανόμενες πράξεις, όπως αυτές στις οποίες επιδίδονται οι ήρωες του «East Shadow».
Ο Κίλιαν τα πέτυχε όλα σωστά: τη μουντή, υποφωτισμένη ατμόσφαιρα, τη λιτότητα του χώρου, τα ρούχα σε στυλ clochard, την κινησιολογία του «βωβού» και προπαντός την ερμηνευτική κατεύθυνση των χορευτών. Το ζεύγος του «East Shadow» (ακόμη και ο τίτλος προέρχεται από ένα κείμενο του Μπέκετ για την τηλεόραση, το «… but the clouds…») θυμίζει το τραγικωμικό δίδυμο Βλαντιμίρ – Εστραγκόν που «περιμένουν τον Γκοντό» τρώγοντας καρότα και αναπολώντας το παρελθόν, αλλά και τη Γουίνι των «Ευτυχισμένων ημερών» που απλώνει επιμελώς το κραγιόν της και ανοιγοκλείνει την ομπρέλα της, ενώ το σώμα της θάβεται ολοένα και περισσότερο στο χώμα.
Το συνολικό αποτέλεσμα του Κίλιαν, όμως, μοιάζει με καλοκουρδισμένη απομίμηση Μπέκετ, χωρίς το βάθος και το ιδιαίτερο χιούμορ του ιρλανδού συγγραφέα. Ενα καλαίσθητο περίβλημα, υπερβολικά χαριτωμένο και μετριοπαθές για να συνιστά οτιδήποτε περισσότερο από ένα φωτογραφικό άλμπουμ γεμάτο γλυκόπικρα ενσταντανέ από τη ζωή ενός συμπαθούς ζευγαριού. Και φυσικά τα πλάνα του τέλους, που γεμίζουν την οθόνη μαύρα σύννεφα και απειλητικά κύματα πνίγοντας –προφανώς –τους ήρωες κάπου στην Ιαπωνία, επαναφέρουν στη σκηνή όσα ο Μπέκετ αρνείται με σθένος σε θεατρικό επίπεδο: την μπαναλιτέ του φωτορεαλισμού, την πεζή κυριολεξία αλλά και τον προτεσταντικό συναισθηματισμό, στη ρηχότητα του οποίου πνίγεται πραγματικά το «East Shadow»…
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
