Ιστορίες τέχνης από την Ελλάδα της κρίσης

Στις Βρυξέλλες μυρίζει Ελλάδα. Λογικό, δεδομένου ότι η χώρα έχει αναλάβει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οπότε ως είθισται σε αντίστοιχες περιπτώσεις, μια σειρά πλούσιων πολιτιστικών εκδηλώσεων θα μεταφέρουν το άρωμα της χώρας στην καρδιά της Ευρώπης. Στον τομέα των εικαστικών, για παράδειγμα, προχθές εγκαινιάστηκε στο Palais des Beaux Arts, γνωστό και ως Βozar, η έκθεση «Ναυτίλος: ταξιδεύοντας την Ελλάδα» υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού η οποία εστιάζει στη στενή σχέση των Ελλήνων με τη θάλασσα πρωτίστως μέσα από αρχαία, αλλά και από ορισμένα εκθέματα σύγχρονης τέχνης με έργα των Νίκου Αλεξίου, Βλάση Κανιάρη, Στράτου Καλαφάτη, Σπύρου Στάβερη κ.ά.

Τον Μάρτιο η έκθεση «No country for young men» (Καμία πατρίδα για τους νέους) θα φιλοξενηθεί στον ίδιο, σημαντικότατο πολιτιστικό πολυχώρο των Βρυξελλών. Σε τρεις αίθουσες, στα περίφημα Antechambres και τη ροτόντα του Bozar, η ελληνική τέχνη θα ξεδιπλώσει τους πιο καίριους προβληματισμούς της. Το διευκρινίζει άλλωστε ευθύς εξαρχής και ο τίτλος της έκθεσης, ένα λογοπαίγνιο πάνω στον τίτλο της ταινίας «Καμία πατρίδα για τους μελλοθάνατους» των αδερφών Κοέν και κατ’ επέκταση του βιβλίου του Κόρμακ Μακ Κάρθι. «Υπονοεί την κατάσταση στην Ελλάδα της κρίσης, η οποία αγγίζει πλέον τα όρια της Αγριας Δύσης αλλά και το γεγονός ότι οι περισσότεροι νέοι δεν φαίνεται να έχουν μέλλον στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή λόγω της υψηλής ανεργίας και αναγκάζονται να μεταναστεύσουν για να αναζητήσουν καλύτερες ευκαιρίες» εξηγεί η επιμελήτρια της έκθεσης Κατερίνα Γρέγου.

Οι περίπου 30 καλλιτέχνες που θα συμμετέχουν στην έκθεση (η λίστα με τα ονόματά τους δεν έχει συμπληρωθεί ακόμη) είναι Ελληνες που ζουν είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό και από όπου και αν βρίσκονται αφουγκράζονται την εποχή τους. «Πρόκειται για καλλιτέχνες που η δουλειά τους έχει, ως επί το πλείστον, έναν κοινωνικοπολιτικό προσανατολισμό». Η ίδια η Γρέγου ζει στις Βρυξέλλες εδώ και επτά χρόνια και διαγράφει μια εξαιρετική διεθνή πορεία (είναι καλλιτεχνική διευθύντρια της φουάρ Art Brussels και μεταξύ άλλων ήταν επιμελήτρια του δανέζικου περιπτέρου της 54ης Μπιενάλε της Βενετίας αλλά και μία από τις τέσσερις επιμελήτριες της πρόσφατης Μπιενάλε στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας) έχοντας παρ’ όλα αυτά το βλέμμα της πάντα στραμμένο στην Ελλάδα.

«Η έκθεση θέλει να αφηγηθεί ιστορίες που ξεφεύγουν από τα στερεότυπα που προβάλλουν τα διεθνή μέσα. Δηλαδή βία, διαδηλώσεις, η άνοδος της Χρυσής Αυγής. Ο κόσμος στο εξωτερικό δεν έχει καταλάβει την ανθρώπινη διάσταση της κρίσης. Αυτήν επιχειρεί να προβάλει η έκθεση. Ο Πάνος Τσαγκάρης, για παράδειγμα, ο οποίος ζει στη Νέα Υόρκη, έχει φιλοτεχνήσει ένα έργο στο οποίο χρησιμοποιεί 13 εξώφυλλα των «New York Times» και της «Wall Street Journal» από την εποχή που ξεκίνησε η κρίση μέχρι σήμερα. Από τα 13 εξώφυλλα τα εννέα αναφέρονται στη βία στους δρόμους. Στο εξωτερικό, η αφήγηση για την κρίση έχει λαϊκιστική και αφαιρετική χροιά, κάτι που θέλω να αποφύγω με αυτή την έκθεση. Δεν με ενδιαφέρει η κυριολεξία. Σαφέστατα ορισμένα έργα αντικατοπτρίζουν μια πραγματικότητα η οποία είναι φλέγουσα αλλά πέραν αυτού οι καλλιτέχνες έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις οι οποίες είναι αλληγορικές, ποιητικές, έχουν σχέση με τη φαντασία και με τον εσωτερικό κόσμο των ανθρώπων που βιώνουν την κρίση».

Μέρος της έκθεσης θα αναπτυχθεί και στο Atelier Bouwmeester, μέσα στις GaleriesRavenstein απέναντι από το Bozar. Εκεί θα παρουσιαστεί το πρότζεκτ «Crisis Landscapes» της νεοσύστατης κολεκτίβας Depression Era (https://depression_era.prosite.com) σε παγκόσμια πρεμιέρα. Σε αυτή συμμετέχουν φωτογράφοι, καλλιτέχνες, συγγραφείς, δημοσιογράφοι, αρχιτέκτονες οι οποίοι αποτυπώνουν την κρίση μέσα από εικόνες και κείμενα. Οχι, η έκθεση δεν εστιάζει στη «μαυρίλα» της Ελλάδας αλλά τα έργα της δείχνουν και την τάση που υπάρχει «για την ενδοσκόπηση, την αλλαγή, τον επαναπροσδιορισμό. Βέβαια, έχουμε πάρα πολλούς λόγους για να είμαστε απαισιόδοξοι, αν και η κυβέρνηση αυτή τη στιγμή κάνει το παν για να αναπτύξει την αφήγηση ότι βγαίνουμε από το τούνελ. Ομως οι αριθμοί και η πραγματικότητα λένε άλλα». Οπως για παράδειγμα ότι η έκθεση δεν εντάσσεται στο επίσημο πρόγραμμα των πολιτιστικών δράσεων που συνοδεύουν την ανάληψη της προεδρίας. «Η διοργάνωση της Εκθεσης της κυρίας Γρέγου, όπως και άλλες εκδηλώσεις με μουσικό ή κινηματογραφικό περιεχόμενο που παρουσιάζονται στο Bozar κατά τη διάρκεια και με την ευκαιρία της ελληνικής προεδρίας, αποτελούν πρωτοβουλία και διοργάνωση του ίδιου του Bozar» διευκρινίζει η κυρία Σοφία Χηνιάδου-Καμπάνη, ειδική σύμβουλος ΥΠΕΞ, υπεύθυνη Πολιτιστικών ελληνικής προεδρίας ΕΕ.

«Ο πρέσβης μας στη μόνιμη αντιπροσωπεία της Ελλάδας στην ΕΕ κ. Θεόδωρος Σωτηρόπουλος, υπεύθυνος για τα θέματα της προεδρίας, δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον να εντάξει την έκθεση στο επίσημο πρόγραμμα της προεδρίας –αντίθετα υπήρξε αρνητικός, υποθέτω λόγω του πολιτικού περιεχομένου της» λέει η κυρία Γρέγου. «Η έκθεση –που είναι τελείως ανεξάρτητο πρότζεκτ –πραγματοποιείται με ιδιωτικούς πόρους από το Ιδρυμα Νιάρχου, τον πολιτιστικό οργανισμό ΝΕΟΝ και την Aegean Airlines. Θα τονίσω ότι τίποτε δεν θα είχε γίνει αν δεν βοηθούσαν αυτοί οι φορείς και φυσικά αν δεν είχα την υποστήριξη του ίδιου του Bozar και συγκεκριμένα του διευθυντή κ. Πολ Ντιζαρντέν».