Ηταν 16:11 το απόγευμα του Σαββάτου 12 Οκτωβρίου. Ο Εγκέλαδος έκανε ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία του στα Χανιά. Η σεισμική δόνηση ήταν 6,3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και είχε εστιακό βάθος 23 χιλιόμετρα δυτικά του νομού. Ευτυχώς δεν καταγράφηκαν ως τώρα από τις Αρχές κλήσεις για σοβαρές υλικές ζημιές ή τραυματισμούς.
Οι σεισμικές δονήσεις δεν αποτελούν ασυνήθιστο γεωφυσικό φαινόμενο για την Ελλάδα. Σχεδόν καθημερινά καταγράφονται 10 ως 30 σεισμοί, στην πλειονότητά τους τόσο μικρής έντασης (2-3 ρίχτερ) που περνούν απαρατήρητοι. Τελευταία ο Εγκέλαδος επισκέπτεται αρκετές περιοχές της χώρας με μικρής-μεσαίας έντασης σεισμικές δονήσεις, χωρίς ωστόσο να έχουν προκληθεί σοβαρές ζημιές ή τραυματισμοί.
Το πόσο καταστρεπτικός είναι ένας σεισμός δεν εξαρτάται μόνο από το μέγεθος αλλά και από το εστιακό βάθος, την τοποθεσία αλλά και την ποιότητα των κατασκευών.
Ο σεισμός της Πάρνηθας με τα 5,9 ρίχτερ ήταν η αιτία να βρουν τραγικό θάνατο 143 άνθρωποι στις 7 Σεπτεμβρίου 1999. Η ένταση μπορεί να θεωρείται μέτρια, το γεγονός όμως ότι το επίκεντρό του ήταν κοντά στο πολεοδομικό συγκρότημα της Δυτικής Αθήνας επιβεβαιώνει τον συνδυασμό όλων των στοιχείων που τρέπουν έναν σεισμό σε φονικό φυσικό φαινόμενο.
Αρκετές περιοχές είναι συνηθισμένες στο φαινόμενο και οι υπηρεσίες πολιτικής προστασίας λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα με ενημερωτικά φυλλάδια και ασκήσεις για την προστασία σε περίπτωση σεισμού (ειδικά στα σχολεία).
Και ενώ στην Ελλάδα οι περισσότεροι σεισμοί προκαλούν υλικές ζημιές, στην ευρύτερη περιοχή της Ινδονησίας τις μεγάλες σεισμικές δονήσεις ακολουθούν φυσικά καταστροφικά φαινόμενα. Μία ημέρα μετά τα Χριστούγεννα του 2004 όλος ο κόσμος παρακολουθούσε από τους τηλεοπτικούς δέκτες μία από τις χειρότερες ίσως φυσικές καταστροφές της σύγχρονης ιστορίας.
Ενας σεισμός 9,3 ρίχτερ –ο τρίτος ισχυρότερος που καταγράφηκε ποτέ από σεισμογράφο και η έκτη μεγαλύτερη φυσική καταστροφή στην καταγεγραμμένη ιστορία –χτύπησε βόρεια του νησιού Σουμάτρα της Ινδονησίας στον Ινδικό ωκεανό. Τον σεισμό ακολούθησε τσουνάμι ύψους 30 μέτρων πλήττοντας 15 χώρες και φθάνοντας ως και τα παράλια της Ανατολικής Αφρικής. Ο τραγικός απολογισμός τόσο του σεισμού όσο και του τσουνάμι άγγιξε τα 230.210-280.000 θύματα.
Πιο πρόσφατη ήταν η περίπτωση της Ιαπωνίας. Πέντε ολόκληρα λεπτά διήρκεσε ο σεισμός μεγέθους 9 βαθμών στις 11 Μαρτίου 2011. Το ύψος του τσουνάμι έφτασε ως και τα 10 μέτρα συμπαρασύροντας σπίτια, κτίρια και αυτοκίνητα, κατά τόπους ως και 20 χιλιόμετρα μέσα στο εσωτερικό της στεριάς.
«Το Βήμα» επικοινώνησε με τον κ. Γεράσιμο Παπαδόπουλο, διευθυντή Ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, ο οποίος δίνει απαντήσεις στις απορίες αναφορικά με τη σεισμική δραστηριότητα της χώρας.
1. Ποιος είναι ο μεγαλύτερος σε ένταση σεισμός στην Ελλάδα;
Ο μεγαλύτερος σεισμός που έλαβε χώρα στην Ελλάδα τα τελευταία 100 χρόνια έγινε στις 9 Ιουλίου 1956. Ηταν έντασης 7,5 ρίχτερ με επίκεντρο τις Κυκλάδες (Σαντορίνη, Αμοργό, Αστυπάλαια), προκαλώντας εκτεταμένες βλάβες, ενώ ο αριθμός των θυμάτων ανέρχεται στα 53. Τον σεισμό ακολούθησε τσουνάμι με κύμα 15 μέτρων, το οποίο καταγράφεται ως το μεγαλύτερο τσουνάμι των τελευταίων 100 ετών.
Στους ιστορικούς χρόνους ο μεγαλύτερος σεισμός προκλήθηκε στις 21 Ιουλίου 365 μ.Χ. στην ίδια περιοχή με τη δόνηση του περασμένου Σαββάτου στη Δυτική Κρήτη. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, το μέγεθος αυτού του μεγάλου σεισμού ήταν περίπου 8,3 βαθμοί της κλίμακας Ρίχτερ και θεωρείται ο μεγαλύτερος στην περιοχή της Μεσογείου. Ο σεισμός αυτός ανύψωσε το δυτικό τμήμα της Κρήτης κατά 6,5 μέτρα, ενώ προκάλεσε τσουνάμι το οποίο κατέκλυσε ολόκληρη τη λεκάνη της Δυτικής Μεσογείου.
2. Μπορούν τα ελληνικά ρήγματα της Ελλάδας να δώσουν σεισμούς έντασης άνω των 8,5 ρίχτερ;
Στον μακροχρόνιο ορίζοντα τα ελληνικά ρήγματα ενδέχεται να δώσουν μεγάλους σεισμούς, γεγονός το οποίο λαμβάνεται από τους σεισμολόγους και τους γεωλόγους ως ακραίο, μετά μάλιστα το παράδειγμα του σεισμού του 365.
3. Γιατί στην Ελλάδα έχουμε έντονη σεισμική δραστηριότητα;
Η περιοχή βρίσκεται στο όριο σύγκρουσης της αφρικανικής και της ευρασιατικής τεκτονικής πλάκας. Στο όριο αυτό τα πετρώματα υφίστανται ισχυρή εσωτερική συμπίεση και όταν αυτά σπάζουν προκαλείται σεισμική δόνηση. Οσο μεγαλύτερο το σπάσιμο και η τριβή των πλακών τόσο πιο μεγάλος και ο σεισμός που προκαλείται.
4. Γιατί δεν έχουμε στην Ελλάδα σημαντικές υλικές ζημιές;
Ο κυριότερος λόγος που δεν προκαλούνται σημαντικές υλικές ζημιές στην Ελλάδα οφείλεται στο γεγονός ότι πάρα πολλές σεισμικές δονήσεις έχουν την εστία τους σε υποθαλάσσιο περιβάλλον, με αποτέλεσμα η ένταση του σεισμού να απορροφάται από τη θάλασσα.
5. Υπό ποιες συνθήκες ένας σεισμός ακολουθείται από τσουνάμι;
Ενας μεγάλης έντασης σεισμός δεν προειδοποιεί και για την «έλευση» τσουνάμι. Για να προκληθεί το θαλάσσιο αυτό φαινόμενο θα πρέπει να έχει προηγηθεί ένας σημαντικού μεγέθους σεισμός –τουλάχιστον 6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ –με υποθαλάσσιο επίκεντρο, όπου υπάρχει σημαντικό βάθος και ποσότητα νερού, και να είναι επιφανειακός.
6. Υπάρχουν περιπτώσεις στην Ελλάδα όπου έχουν δημιουργηθεί τσουνάμι έπειτα από μεγάλο σεισμό;
Στις 8 Αυγούστου 1303, στα ανατολικά της Κρήτης, έγινε ένας παρόμοιος σεισμός με εκείνον τού 365, έντασης περίπου 8 ρίχτερ, ο οποίος προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές στις παράκτιες περιοχές και μεγάλο τσουνάμι. Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, τσουνάμι 15 μέτρων προκλήθηκε στις 9 Ιουλίου 1956 στις Κυκλάδες. Τον Φεβρουάριο του 1963 στον δυτικό Κορινθιακό κόλπο, κοντά στο Αίγιο, δημιουργήθηκε τσουνάμι με κύμα ύψους 6 μέτρων από υποβρύχια κατολίσθηση.
7. Τι είδους καταστροφές ενδεχομένως να συμβούν από ένα τσουνάμι; Υπάρχουν ομοιότητες με τα τσουνάμι που έχουν προκληθεί τα τελευταία χρόνια στην Ινδονησία;
Οι εικόνες από τα δύο πιο καταστροφικά τσουνάμι που προκλήθηκαν από τους σεισμούς στην Ινδονησία (2004) και στην Ιαπωνία (2011) παρουσιάζουν με τον πλέον ρεαλιστικό τρόπο τις καταστροφικές συνέπειες που προκαλεί ένα τσουνάμι. Τα θαλάσσια ύδατα μπορούν να ανατρέξουν και να μεταφέρουν σε μεγάλες αποστάσεις ό,τι βρεθεί στο πέρασμά τους. Προκαλούν πλημμύρες σε παράκτιες περιοχές καταστρέφοντας κάθε κατασκευή. Ταυτόχρονα παρατηρείται διάβρωση του εδάφους.
Το τσουνάμι τού 365 φαίνεται από μαρτυρίες ιστορικών της περιοχής να ήταν παρόμοιο με εκείνο που έπληξε την Ιαπωνία τόσο σε επίπεδο «μηχανισμού» όσο και στα χαρακτηριστικά και στις συνέπειες που προκάλεσε.
8. Ποιες είναι οι περιοχές με έντονη σεισμική δραστηριότητα;
Αυξημένη σεισμική δραστηριότητα παρουσιάζει το επονομαζόμενο «ελληνικό σεισμικό τόξο» (Κεφαλλονιά – Ζάκυνθος – Δυτική Πελοπόννησος – Κύθηρα – Κρήτη – Δωδεκάνησα), ο Κορινθιακός κόλπος και το Βόρειο Αιγαίο. Πρακτικά όμως κάθε γωνιά της Ελλάδας παρουσιάζει σεισμικές δονήσεις.
9. Οι σεισμοί δεν προβλέπονται. Μπορούμε όμως με βάση τη συχνότητα να προσδιορισθούν οι περιοχές;
Μπορούμε να έχουμε κάποιες προγνωστικές εκτιμήσεις σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, δηλαδή σε επίπεδο δεκαετίας ή εικοσαετίας. Μπορούμε, δηλαδή, να εκτιμήσουμε ότι στην τάδε σεισμική ζώνη την επόμενη δεκαετία θα προκληθεί ένας δείνα σεισμός της τάξεως των Χ ρίχτερ. Βέβαια ο πολύς κόσμος δεν αντιλαμβάνεται τη μακροχρόνια πρόγνωση αλλά την άμεση και βραχυπρόθεσμη πρόγνωση των επόμενων 10-20 ημερών. Πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει συγκεκριμένη μέθοδος για την πρόγνωση σεισμών στο βραχυπρόθεσμο διάστημα.
Δημοσιεύτηκε στο HeliosPlus στις 14 Οκτωβρίου 2013
HeliosPlus
