Το μάθημα από το πάθημα

Ολη η τραγωδία της τελευταίας τετραετίας συμπυκνώνεται σε μια δήλωση του υπουργού Οικονομικών προχθές στη Βουλή.

«Λυπάμαι που το λέω, αλλά το μνημόνιο είναι το μόνο κείμενο πολιτικής στη χώρα που έθεσε στόχους και χρονοδιαγράμματα» δήλωσε ο υπουργός και όλοι καταλάβαμε ότι το εννοούσε επαινετικά.

Δεν με ξενίζει η δήλωση. Είμαι βέβαιος ότι ο υπουργός πιστεύει αυτά που λέει. Σε πολλούς κύκλους άλλωστε είναι διαδεδομένη η αντίληψη ότι τόσο το μνημόνιο όσο και η συγκεκριμένη διαδικασία επιβολής του ήταν περίπου ο μοναδικός τρόπος «για να μπει τάξη στη χώρα».

Με ξενίζει όμως η δικαιολογία. Οτι το μνημόνιο είναι σοβαρό επειδή διαθέτει στόχους και χρονοδιαγράμματα. Χωρίς να λαμβάνει υπόψη αν οι στόχοι είναι ρεαλιστικοί και επιθυμητοί ή αν τα χρονοδιαγράμματα είναι εφικτά.

Αλλά αυτό ακριβώς είναι η ουσία του προβλήματος και το πιστοποιητικό της αποτυχίας.

Πώς εξηγείται δηλαδή ότι και οι στόχοι και τα χρονοδιαγράμματα ενός σοβαρού (κατά τα άλλα…) προγράμματος έπεσαν έξω ακόμη και ως προς την εσωτερική λογική τους;

Αυτό δεν μας το λέει ούτε ο υπουργός ούτε κανείς άλλος που συμφωνεί μαζί του –λες και ένας στόχος ή ένα χρονοδιάγραμμα είναι περίπου αυτονόητα πράγματα…

Μας το λένε όμως οι εμπνευστές του προγράμματος.

Τον Αύγουστο μια «έκθεση εργασίας» του ΔΝΤ (η οποία λόγω Αυγούστου πέρασε στα ψιλά…) απεφάνθη ότι το «ελληνικό πρόγραμμα» ήταν περίπου ορθό αλλά έπεσε έξω κυρίως από «υπεραισιοδοξία για τις αναπτυξιακές προοπτικές της Ελλάδας», αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα ότι υπήρξε και «υποεκτίμηση των επιπτώσεων της λιτότητας στην ύφεση» –ο περίφημος πολλαπλασιαστής…

Το ίδιο περίπου διάστημα μια άλλη μελέτη αξιολόγησης του ΔΝΤ σημείωνε ότι το πρόγραμμα δεν απέδωσε λόγω των κοινωνικών αντιδράσεων και λόγω της αδυναμίας των κυβερνήσεων να το εφαρμόσουν. «Να το κάνουν ιδιοκτησία τους» κατά την προσφιλή έκφραση του Ταμείου.

Πράγμα που σημαίνει ότι το μνημόνιο (σύμφωνα με τους ίδιους τους εμπνευστές του) κατάφερε και να υπερτιμήσει την ανάπτυξη και να υποτιμήσει την ύφεση και να μη λάβει υπόψη τις κοινωνικές αντιδράσεις που προκαλούσε και να αγνοήσει τα περιθώρια ή τις δυνατότητες εφαρμογής του από την κυβερνητική και διοικητική μηχανή.

Ακόμη περισσότερο που, πάλι κατά τη διαπίστωση του ΔΝΤ, ούτε καν τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους δεν κατάφερε να εξασφαλίσει!..

Συγγνώμη, υπουργέ μου, αλλά τότε τι έκανε σωστά το μνημόνιο; Και πού έπεσε μέσα;

Τώρα, λέει, η κατάσταση σταθεροποιείται και πάμε καλύτερα. Καμία αντίρρηση.

Προφανώς η Ελλάδα θα ανακάμψει –οι χώρες δεν είναι επιχειρήσεις για να κλείνουν αν πέσει έξω ένα πρόγραμμα εξυγίανσής τους…

Αλλά δεν θα ανακάμψει χάρη στο μνημόνιο, όπως φαίνεται να πιστεύουν ορισμένοι.

Θα ανακάμψει παρά το μνημόνιο. Εχοντας βυθιστεί σε μεγαλύτερη, βαθύτερη και μακρύτερη κρίση λόγω του μνημονίου και της εφαρμογής του.

Αυτό είναι το μόνο μάθημα που προκύπτει από το πάθημα των τελευταίων τριάμισι ετών. Και συνέβη για τους ακριβώς αντίθετους λόγους από αυτούς που επικαλείται ο υπουργός.

Επειδή, δηλαδή, η ελληνική κοινωνία εκλήθη να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα του οποίου δεν είχε διαπραγματευθεί ούτε τους στόχους ούτε το χρονοδιάγραμμα.

Επειδή υποτάχθηκε άθελά της σε μια οικονομική μέθοδο και όχι σε μια πολιτική.

Με αποτέλεσμα να το πληρώσει ακριβά.