Το τοξόπλασμα, το τρομερό αυτό παράσιτο που μολύνει το ένα τρίτο των ανθρώπων και έχει συνδεθεί με συμπεριφορικές αλλαγές, αυτοκτονίες και σχιζοφρένεια, προκαλεί μόνιμες αλλαγές στον εγκέφαλο, αποκαλύπτει νέα μελέτη: Τα προσβεβλημένα ποντίκια τρέχουν από μόνα τους να πέσουν στα νύχια της γάτας, ακόμα κι αν δείχνουν να έχουν ξεπεράσει την ασθένεια.
Προηγούμενες μελέτες είχαν καταστήσει σαφές ότι η τοξοπλάσμωση, η ασθένεια που προκαλεί το μονοκύτταρο πρωτόζωο Toxoplasma gondii, κάνει τα ποντίκια να χάνουν τον έμφυτο φόβο τους απέναντι στις γάτες και να μην αποφεύγουν πια τα ούρα τους.
Ο μηχανισμός αυτού του παράξενου φαινομένου παραμένει ασαφής, το βέβαιο όμως είναι ότι η συμπεριφορική αλλαγή επιτρέπει στο παράσιτο να πετύχει το σκοπό του: Η γάτα τρώει το ποντίκι, το τοξόπλασμα μολύνει τη γάτα και βρίσκει ευκαιρία να αναπαραχθεί στο πεπτικό της σύστημα. Νέα παράσιτα απελευθερώνονται στο περιβάλλον με τα κόπρανα της γάτας και ο κύκλος ζωής του παράσιτου ξεκινά από την αρχή.
Μεταβολή με διάρκεια
Θα φανταζόταν κανείς ότι η περίεργη αυτή αντίδραση εξαφανίζεται αν ο ξενιστής καταφέρει να απαλλαγεί από τη μόλυνση. Η νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην online επιθεώρηση «PLoS ONE», δείχνει ότι τα ποντίκια παραμένουν «ατρόμητα» απέναντι στον εχθρό ακόμα και αν το παράσιτο έχει εξαφανιστεί από τον εγκέφαλό τους.
Η Ουέντι Ίνγκραμ και οι συνεργάτες της στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ μόλυναν ποντίκια με διάφορα στελέχη τοξοπλάσματος και παρακολούθησαν τη συμπεριφορά τους. Εντός τριών εβδομάδων από την έκθεση στο παράσιτο, όλα τα πειραματόζωα είχαν πάψει να αποφεύγουν τα ούρα μιας αγριόγατας.
Τα μολυσμένα ποντίκια συνέχιζαν να μην φοβούνται τις γάτες για τουλάχιστον τέσσερις μήνες, διάστημα που θα αντιστοιχούσε σε μερικά χρόνια για τον άνθρωπο.
Αυτό συνέβη ακόμα και στα πειραματόζωα που είχαν μολυνθεί με ένα γενετικά τροποποιημένο τοξόπλασμα, το οποίο δεν σχηματίζει κύστεις μέσα στα κύτταρα του εγκεφάλου όπως άλλα στελέχη. Παρόλο όμως που το τοξόπλασμα δεν σχημάτιζε κύστεις και είχε εξαφανιστεί από τον εγκέφαλο, η συμπεριφορική αλλαγή παρέμενε.
Η παρατήρηση αυτή έχει σημασία για τις μελέτες που εξετάζουν την πιθανή σχέση της τοξοπλάσμωσης με τη σχιζοφρένεια. Συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα δείχνουν να διαψεύδουν μια πιθανή εξήγηση, σύμφωνα με την οποία οι κύστεις του τοξοπλάσματος αυξάνουν την παραγωγή ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με τη σχιζοφρένεια.
Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να συμβαίνει, οπότε η πιθανή σχέση του τοξοπλάσματος με τη σχιζοφρένεια παραμένει μυστηριώδης όπως πάντα.
Επίδραση και στον άνθρωπο
Είναι ωστόσο πιθανό ότι η τοξοπλάσμωση προκαλεί συμπεριφορικές αλλαγές και στον άνθρωπο -προηγούμενες μελέτες έχουν συνδέσει το παράσιτο με αυξημένο κίνδυνο τροχαίου ατυχήματος και αυτοκτονικό ιδεασμό.
Δεδομένου ότι το τοξόπλασμα μολύνει γύρω στο ένα τρίτο του παγκόσμιου ανθρώπινου πληθυσμού, και είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για τις εγκύους, το θέμα έχει σημασία.
Όπως όμως παραδέχεται ο Μάικλ Άιζεν, μέλος της ερευνητικής ομάδας, «αυτό το παράσιτο γνωρίζει περισσότερα για τους εγκεφάλους μας από ό,τι γνωρίζουμε εμείς οι ίδιοι».
«Η ικανότητά του να προκαλεί τις επιθυμητές αλλαγές στην περίπλοκη συμπεριφορά των τρωκτικών είναι απλά συναρπαστική. Το τοξόπλασμα έχει κάνει εξαίρετη δουλειά για να αυξήσει το ρυθμό μετάδοσης σε νέους ξενιστές».
