Είναι γνωστό ότι τα ηχητικά σήματα βοηθούν όσους έχουν προβλήματα όρασης στην καθημερινότητά τους. Τώρα όμως μια ομάδα ερευνητών ανακάλυψε ότι όχι μόνο όσοι έχουν προβλήματα όρασης αλλά όλοι οι άνθρωποι μπορούν να εντοπίσουν αντικείμενα στον χώρο με βάση την ηχώ –είδαν δηλαδή ότι διαθέτουμε ένα «σύστημα» ηχοεντοπισμού παρόμοιο με εκείνο που έχουν οι νυχτερίδες και τα δελφίνια.
Η ανακάλυψη αυτής της ικανότητας –η οποία ωστόσο πρέπει να σημειωθεί ότι συνδέεται με άρτια ακοή –αναμένεται να οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων εκπαιδευτικών μεθόδων και βοηθημάτων για τυφλούς και άτομα με χαμηλή όραση.
Πλοήγηση στον «ακουστικό χώρο»
Η ομάδα των επιστημόνων από το Ερευνητικό Ινστιτούτο Ηχου και Δόνησης (ISVR) του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον και από το Πανεπιστήμιο της Κύπρου θέλησε να διερευνήσει κατά πόσον η ακοή –και ιδιαίτερα η ακοή της ηχούς –μπορεί να βοηθήσει τους τυφλούς και όσους έχουν χαμηλή όραση να αποκτήσουν αντίληψη του χώρου και να προσανατολιστούν σε αυτόν. Για τον σκοπό αυτόν διεξήγαγε μια σειρά πειράματα σε τυφλούς και με φυσιολογική όραση εθελοντές μέσα στον ειδικό θάλαμο ηχομόνωσης του ινστιτούτου.
Θέλοντας να εξετάσουν κατά πόσον η απόσταση και ο προσανατολισμός ενός αντικειμένου επηρεάζουν τον εντοπισμό του οι ερευνητές δημιούργησαν έναν «εικονικό ακουστικό χώρο». Χρησιμοποίησαν ήχους διαφορετικής συχνότητας και διάρκειας (από 10 ως 400 χιλιοστά του δευτερολέπτου) και τεχνικές που τους επέτρεψαν να εξετάσουν ποιες πλευρές του κάθε ήχου έπαιζαν ρόλο, καθώς και να εξαλείψουν ηχητικά σήματα που δεν σχετίζονταν με την ηχώ (όπως οι ήχοι που δημιουργούνται από τα βήματα ή από την τοποθέτηση ενός αντικειμένου σε μια επιφάνεια).
«Θελήσαμε να διαπιστώσουμε με σαφήνεια αν οι τυφλοί, και ίσως και όσοι έχουν φυσιολογική όραση, μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ηχώ ενός αντικειμένου για να προσδιορίσουν χονδρικά πού βρίσκεται αυτό» δήλωσε σε σχετικό δελτίο Τύπου ο Ντάνιελ Ρόουαν, κύριος συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Hearing Research». «Θελήσαμε επίσης να δούμε ποιοι παράγοντες διευκολύνουν και περιορίζουν την ικανότητα των ανθρώπων να χρησιμοποιούν ήχους για αυτόν τον σκοπό, ώστε να γνωρίζουμε πώς να ενισχύσουμε την ικανότητα αυτή στον πραγματικό κόσμο».
Προϋπόθεση η καλή ακοή
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι εθελοντές με καλή ακοή –τόσο εκείνοι με φυσιολογική όραση όσο και οι τυφλοί –ακόμη και αν δεν είχαν καμία εμπειρία στον προσανατολισμό με βάση τους ήχους, είχαν τη δυνατότητα να εντοπίζουν πού βρίσκονται τα αντικείμενα με βάση την ηχώ. Οπως διαπιστώθηκε ωστόσο, για να έχει κάποιος καλές επιδόσεις στον ηχοεντοπισμό θα πρέπει να μπορεί να ακούει ήχους υψηλής συχνότητας –2 Hz και άνω. Αυτό σημαίνει ότι τα κοινά προβλήματα ακοής μειώνουν τη συγκεκριμένη ικανότητα.
Ανεξάρτητα από την καλή ή όχι κατάσταση της ακοής, τα πειράματα έδειξαν επίσης ότι το εσωτερικό «σόναρ» δεν λειτουργεί εξίσου καλά σε όλους. «Ορισμένοι είναι καλύτεροι στον ηχοεντοπισμό από ό,τι άλλοι, ενώ το να είναι κάποιος τυφλός δεν προσφέρει αυτόματα καλή ικανότητα ηχοεντοπισμού, αν και ακόμη δεν γνωρίζουμε γιατί» εξήγησε ο δρ Ρόουαν. «Η ικανότητα φαίνεται ωστόσο ότι μάλλον βελτιώνεται με την εμπειρία».
Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ακόμη ότι η ικανότητα εντοπισμού μέσω της ηχούς επιδεινώνεται ραγδαία όσο αυξάνεται η απόστασή μας από το αντικείμενο, ενώ ο προσανατολισμός του αντικειμένου φάνηκε επίσης να παίζει ρόλο. «Επιπλέον» υπογράμμισε ο ερευνητής «ορισμένοι ήχοι που παράγουν ηχώ είναι καλύτεροι για τον προσδιορισμό της θέσης ενός αντικειμένου από ό,τι άλλοι, ενώ οι καλύτεροι ήχοι για τον προσδιορισμό της θέσης μάλλον δεν είναι οι ίδιοι με εκείνους που βοηθούν στην ανίχνευση του αντικειμένου, καθώς και στον προσδιορισμό του τι είναι αυτό και πόσο μακριά βρίσκεται».
Στο επόμενο στάδιο οι ερευνητές θα επεκτείνουν τις μελέτες τους στον τρισδιάστατο χώρο και θα προσπαθήσουν να διαπιστώσουν γιατί ορισμένα τυφλά άτομα επιδεικνύουν πολύ υψηλότερη ικανότητα ηχοεντοπισμού από άλλα –τυφλά και με φυσιολογική όραση –άτομα.
HeliosPlus
