Φίλιπ Γκλας: Τα σκοτεινά και δύσκολα χρόνια του Γουόλτ Ντίσνεϊ

Πόσο σκοτεινό μπορεί να είναι ένα δημιούργημα το οποίο παραπέμπει σε φιγούρες άμεσα συνδεδεμένες με την παιδική διασκέδαση και φαντασία, όπως είναι ο Μίκι, ο Ντόναλντ, η Μίνι, ο Πλούτο ή ο Γκούφι; Οσο δεν πάει άλλο, είναι η απάντηση που δίνει η English National Opera σχετικά με τη νέα παραγωγή της, η οποία αφορά τη ζωή του σπουδαίου αμερικανού καρτουνίστα Γουόλτ Ντίσνεϊ. Τόσο μάλιστα που να προτρέπει τους γονείς… να μην έρθουν μαζί με τα παιδιά τους.

Ο λόγος για το «The perfect American» («Ο τέλειος Αμερικανός»), τη νέα, 24η κατά σειρά, όπερα του Φίλιπ Γκλας, μια παραγωγή της ΕΝΟ με αφορμή τα εβδομηκοστά πέμπτα γενέθλια του συνθέτη. Αρχικά το έργο το είχε παραγγείλει ο Ζεράρ Μορτιέ κατά το σύντομο πέρασμά του από τη New York City Opera, αλλά τότε ο Φίλιπ Γκλας είχε εκφράσει κάποιες αντιρρήσεις. Στη συνέχεια ο Μορτιέ ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση του Teatro Real και τον έπεισε να γράψει τη μουσική για την όπερα η οποία ανέβηκε ήδη στη Μαδρίτη, τον Ιούνιο θα παρουσιαστεί στο Λονδίνο (London Coliseum) και αποτελεί ένα από τα highlights της σεζόν 2012-2013.

Το «The perfect American» σίγουρα δεν ακολουθεί την πεπατημένη: τα Walt Disney Studios βγάζουν… αφρούς για το όλο εγχείρημα, κυρίως επειδή το λιμπρέτο της όπερας αφορά τα τελευταία, σκοτεινά και δύσκολα, χρόνια του Ντίσνεϊ, όταν υπέφερε από τις επιπτώσεις του καρκίνου στον πνεύμονα –και όχι τη λαμπρή σταδιοδρομία του. Βασισμένο στο βιβλίο του Πίτερ Στίβεν Τζανγκ, παρουσιάζει τον άνθρωπο που έχει εξάψει εδώ και δεκαετίες την παιδική φαντασία περισσότερο από κάθε άλλον, ως μακαρθιστή, αντισημίτη, ρατσιστή, μισογύνη και κυρίως μεγαλομανή –το ότι ήθελε να διατηρήσει το σώμα του στον πάγο μετά τον θάνατό του ήταν μόνο μία από τις εκκεντρικές ιδέες του. Ωστόσο η πτυχή του Ντίσνεϊ την οποία αγγίζει η όπερα του Γκλας και αποτελεί ύβρι για τους λάτρεις του είναι το γεγονός ότι ο ίδιος συμμετείχε ελάχιστα στον σχεδιασμό των ηρώων που τον έκαναν διάσημο.

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της English National Opera Τζον Μπέρι δηλώνει ότι δεν πρόκειται για αυτοβιογραφική προσέγγιση, αλλά για ένα σουρεαλιστικό όνειρο και πως ακόμη και αν είχαν την άδεια των Walt Disney Studios, δεν θα είχαν χρησιμοποιήσει τα διάσημα καρτούν της εταιρείας.

Το εικαστικό μέρος της παράστασης έχει αναλάβει η καταξιωμένη ομάδα Improbable η οποία στη θέση του Μίκι και των υπόλοιπων χάρτινων ηρώων χρησιμοποιεί μαριονέτες πίσω από οθόνη που παραπέμπουν σε ζώα, αλλά με έναν αφηρημένο τρόπο, επειδή όπως λένε «πιστεύουμε ότι αυτός είναι σωστός τρόπος να δει κάποιος την ιστορία, καθώς δεν πρόκειται για ρεαλιστικό όραμα». Ο Φίλιπ Μακ Ντέρμοντ και οι Improbable έχουν συνεργαστεί και παλαιότερα με τον Φίλιπ Γκλας –μεταξύ άλλων στην πιο διάσημη, ίσως, όπερα του αμερικανού μινιμαλιστή συνθέτη, «Satyagraha», βασισμένη στη ζωή του Μαχάτμα Γκάντι, επίσης παραγωγή της English National Opera.

Ο μυθιστορηματικός ήρωας της όπερας ονομάζεται Βίλεμ Ντάντιν και είναι ένας εκδικητικός υπάλληλος του Ντίσνεϊ που σκιτσάριζε αντί του αφεντικού του στη δεκαετία του 1950. Ανάμεσα στα πρόσωπα που εμπλέκονται στην ιστορία είναι ο Αντι Γουόρχολ και ο Αβραάμ Λίνκολν: στις μεταξύ τους συναντήσεις γίνονται αντιληπτές οι ψευδαισθήσεις του Ντίσνεϊ περί αθανασίας και η ολοένα αυξανόμενη βύθισή του σε μια ερεβώδη προσωπική ζωή.

Ο Ζεράρ Μορτιέ θυμάται πως, όταν πρότεινε στον Γκλας το σχέδιό του, αισθάνθηκε ότι ο δεύτερος δίστασε να έρθει αντιμέτωπος με μια τέτοια εμβληματική φιγούρα της αμερικανικής κουλτούρας: «Φοβόταν τη βιομηχανία της Ντίσνεϊ» λέει. Το αποφάσισε όταν η ίδια η εταιρεία Disney ήρθε σε επικοινωνία μαζί του προκειμένου να τον αποτρέψει από κάτι τέτοιο. Ο Γκλας κάλεσε τότε τον λιμπρετίστα Ρούντι Βούρλιτζερ, δούλεψαν μαζί την ιστορία και στη συνέχεια έστειλε το λιμπρέτο στην Disney για έγκριση. Η τελευταία δεν απάντησε, οπότε ο Πίτερ Στίβεν Τσανγκ θεώρησε ότι είχαν λάβει την έγκρισή της.

Σε μία από τις πρώτες σκηνές, η οποία όμως ορίζει ολόκληρο το εγχείρημα, ο Γουόλτ Ντίσνεϊ βρίσκεται στο κρεβάτι. Τον φροντίζει μια νοσοκόμα στην οποία έχει δώσει το όνομα Χιονάτη, όταν τον επισκέπτεται η οικογένειά του μαζί με τους σκηνοθέτες της εταιρείας. Ο Ντίσνεϊ τότε τους βάζει να ορκιστούν στην αμερικανική σημαία ότι ποτέ δεν θα αναφέρουν τη λέξη «πεθαίνω»: ήταν γνωστός ο φόβος του για τον θάνατο αλλά κυρίως η αίσθηση ότι θα ζούσε για πάντα –γι’ αυτό και φρόντιζε μονίμως να ξορκίζει το «κακό».

Σε μια άλλη σκηνή συγκρίνει τον εαυτό του με τον Χένρι Φορντ, τον Τόμας Εντισον και τον Αβραάμ Λίνκολν, ενώ λέει πως είναι πεπεισμένος ότι ο Ρόναλντ Ρίγκαν θα γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ, εφόσον ακολουθήσει τις συμβουλές του.

πότε & πού:
Η όπερα «The Perfect American» θα παρουσιαστεί από 1 ως 28 Ιουνίου στο London Coliseum του Λονδίνου.