Ο λόγος για τα λογοτεχνικά βραβεία: κρατικά, περιοδικά, ιδρυματικά, ημεδαπά και αλλοδαπά. Αφορμή: η πρωτοβουλία του περιοδικού (δε)κατα να διοργανώσει συζήτηση για το επίμαχο θέμα, η οποία πραγματοποιήθηκε το μεσημέρι του περασμένου Σαββάτου (19/1) στη Στοά του Βιβλίου, μπροστά σε ολιγάριθμο ακροατήριο, εξαιτίας και της συγκοινωνιακής απεργίας. Προλόγισε, σύντομος και οικείος, ο διευθυντής του περιοδικού Ντίνος Σιώτης: Τηνιακός στην καταγωγή, ενεργός ποιητής και πεζογράφος, σπουδασμένος στην Αθήνα και στην Αμερική, όπου πολλαπλώς στήριξε τα νεοελληνικά γράμματα με μέθοδο και γνώση, αναγνωρίσιμη και στα εντόπια (δε)κατα, που έφτασαν ήδη στην όγδοη χρονιά της έκδοσής τους.
Στην προκειμένη περίπτωση εισηγήθηκαν το ατίθασο θέμα και συνομίλησαν μεταξύ τους και με το κοινό οκτώ συγγραφείς, εκδότες και δημοσιογράφοι –καθένας με τον τρόπο του και από τη σκοπιά του. Ελειψαν δικαιολογημένοι δύο: ο Θανάσης Βαλτινός, με την ιδιότητα και του ακαδημαϊκού, και ο Γιάννης Μπασκόζος, γνωστός και από την επτάχρονη θητεία του στο περιοδικό Διαβάζω.
Καταλογίζονται εφεξής οι παρόντες, αλφαβητικώς, όπως ακριβώς συστήνονται στο τυπωμένο πρόγραμμα: Αναστάσιος Βιστωνίτης (ποιητής, δοκιμιογράφος και συντάκτης του «Βήματος»), Θεόδωρος Γρηγοριάδης (συγγραφέας), Μανόλης Πιμπλής (δημοσιογράφος), Νικολέττα Σκλία (τμηματάρχης στη Διεύθυνση Γραμμάτων του υπουργείου Πολιτισμού), Ιωάννης Σολδάτος (συγγραφέας και πρόεδρος του Συνδέσμου Εκδοτών Βιβλίου), Χρύσα Σπυροπούλου (συγγραφέας, κριτικός και εκπαιδευτικός), Μικέλα Χαρτουλάρη (δημοσιογράφος, τριάντα χρόνια στα «Νέα» και πέντε στην ΕΤ1). Τον συντονισμό της συζήτησης διεκπεραίωσε σεμνά ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης.
Επεται πρόχειρος απολογισμός, εύλογα προσωπικός. Κενά εκπροσώπησης δεν υπήρξαν και οι εισηγητές σεβάστηκαν το κοινό και τον αποφασισμένο χρόνο τους. Οι εισηγήσεις ωστόσο είχαν περιορισμένο (περιγραφικό, κριτικό και αυτοκριτικό) ενδιαφέρον. Αφήνοντας ασημείωτα κάποια σχετικά ελλείμματα και ατοπήματα, που καιρός είναι να ομολογηθούν και να απογραφούν, με τη συνδρομή προπάντων όσων χειρίζονται και διαχειρίζονται τον θεσμό των λογοτεχνικών βραβείων. Τρεις συναφείς υποδείξεις προς συζήτηση, εφόσον δεν θεωρηθούν αφελείς και εκτός πραγματικότητας
1. Χρειάζονται έγκυρα και ακριβή στοιχεία για τον αριθμό, το είδος, τους φορείς και τους όρους λογοτεχνικών βραβείων που απονέμονται στη χώρα μας, προκειμένου να εκτιμηθούν τα θετικά τους σημεία και να εντοπιστούν ενδεχόμενες αυθαιρεσίες ή ανεξέλεγκτες ιδιορρυθμίες.
2. Επείγει ειδικότερα η σύνταξη έγκυρου πίνακα έργων και προσώπων που βραβεύτηκαν από το κράτος και από επίσημα ιδρύματα στα χρόνια της δικτατορίας και της Μεταπολίτευσης. Η πρωτοβουλία ανήκει στο υπουργείο Πολιτισμού, σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς (λογοτεχνικά σωματεία, λογοτεχνικά περιοδικά και έμπειρους δημοσιογράφους), ώστε να αναγνωριστούν, με νηφαλιότητα και δικαιοσύνη, αμφίβολες επιλογές, σκόπιμες εύνοιες και κραυγαλέες κάποτε παραλείψεις.
3. Θα ωφελούσε εξάλλου και η συστηματική συλλογή ενδεικτικών προγραμμάτων και εφαρμογών στον τομέα των λογοτεχνικών βραβείων που ισχύουν σήμερα σε άλλες χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, σκοπεύοντας σε ποσοτικές και ποιοτικές συγκρίσεις με τα εντόπια δεδομένα. Ισως τα (δε)κατα θα μπορούσαν (με την πείρα που διαθέτουν ο διευθυντής τους και οι στενοί συνεργάτες του) να συμβάλουν σε μια τέτοιου είδους έρευνα και απογραφή.
Αυτά ως, γενικές έστω, προϋποθέσεις για αποτελεσματικές διορθώσεις ενός κρίσιμου θεσμού, ο οποίος πάσχει μάλλον από προχειρότητα και αβασάνιστους συχνά αυτοσχεδιασμούς. Παράδειγμα ο ανισόρροπος πληθωρισμός των κρατικών λογοτεχνικών βραβείων, για τον οποίο έγινε λόγος και στην προχθεσινή συζήτηση.
Κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να περιοριστεί δραστικά ο αριθμός τους και να οριστούν αυστηρότερα τα κριτήρια και οι στόχοι τους. Επιμένω ότι φτάνουν και περισσεύουν τα πέντε βραβεία σε ετήσια βάση: ανά ένα (αδιακρίτως) για ποίηση, πεζογραφία, δοκίμιο, μετάφραση και πρωτότυπο παιδικό βιβλίο. Εκτάκτως προτείνω και μοναδικό αναδρομικό βραβείο, εναλλασσόμενο με βραβείο συγγραφικού μόχθου.
Δεν πρόκειται για ευτράπελη ιδέα, προς αποφυγήν της ενδημικής μας σοβαροφάνειας. Τεκμηριωμένη εξήγηση ίσως προκύψει αργότερα. Προς το παρόν το θέμα τίθεται επίτηδες ως αίνιγμα, που ευνοεί πολλαπλές λύσεις, καταφατικές ή αποφατικές.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
