Κατμαντού: Επίθεση στις αισθήσεις

«Είμαι μια ευτυχισμένη γυναίκα!» αναφώνησε η Καίτη. Βρισκόμαστε περίπου 25 χρόνια πριν –στο πρώτο μου ταξίδι στο Νεπάλ μαζί με τη Γεωργία και την Καίτη. Είναι Αύγουστος και κάθε τόσο οι αναμενόμενες νεροποντές μαστιγώνουν τα θολά τζάμια του πούλμαν που μας ξεναγεί στο Κατμαντού. Είναι το πρώτο μας ταξίδι στην Ασία και οι εικόνες πρωτόγνωρες. Αντρες και γυναίκες με παραδοσιακές φορεσιές και περίεργα κοσμήματα, κτίρια και ναοί-παγόδες ξεχωριστής αρχιτεκτονικής με περίτεχνα ξυλόγλυπτα, στενά δρομάκια και μεγάλες ψάθες με απλωμένα κατακόκκινα καυτερά τσίλι. Μου έμεινε αυτή η φράση, γιατί όλοι στην εκδρομή έτσι αισθανόμασταν. Ηταν τόσο έντονα τα συναισθήματα που όσο και να είχες τεντωμένες τις αισθήσεις δεν προλάβαινες να αποτυπώνεις και να χορταίνεις εικόνες όπως εκείνο το ηλιοβασίλεμα με φόντο τα Ιμαλάια όπου οι χιονισμένες κορφές άλλαζαν χρώματα περνώντας από το χρυσό και το ροδί στο μοβ. Στα επόμενα χρόνια είχα την τύχη να επισκεφθώ το Νεπάλ πολλές φορές. Κάθε φορά έβλεπα κάτι παραπάνω: κάποιους ναούς, μια χορευτική παράσταση, μια μεγάλη γιορτή, μια τελετή, ένα καινούργιο εστιατόριο. Αγόραζα ενθυμήματα: ένα μεταξωτό χαλάκι, μια πασμίνα, ένα θιβετιανό «θάνγκα», ένα περίτεχνο εργόχειρο, ένα τοπάζι, τσάγια για τις κρύες νύχτες του χειμώνα. Επεσα πάνω στη μεγάλη απεργία του συνδικάτου των συγκοινωνιών και μας μετέφεραν στο αεροδρόμιο με στρατιωτικό καμιόνι και οπλοφόρους. Οσες εικόνες όμως και αν συγκέντρωσα, δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνες τις πρώτες, μέσα από τα θολά τζάμια του λεωφορείου. Γιατί τότε ένιωσα για πρώτη φορά την ευτυχία του ταξιδιού…

Μια πόλη μυθική
Η πρώτη εικόνα για τους περισσότερους ταξιδιώτες στο αεροδρόμιο είναι εικόνα πανζουρλισμού! Κόσμος πολύς: τουρίστες και ορειβάτες από όλον τον κόσμο, κάποιοι με προορισμό τα κρατίδια των Ιμαλαΐων και ορμητήριο το Νεπάλ, βαλίτσες και μπαγκάζια εδώ και εκεί, ενώ μόλις βγαίνεις έξω μια άσχημη μυρωδιά σκόρδου να σου προξενεί ζάλη. Οταν αργότερα θα χαλαρώσεις και το βλέμμα σου θα πλανηθεί στα τρομερά βουνά, τότε θα αρχίσεις σιγά-σιγά να καταλαβαίνεις τον μύθο. Το Κατμαντού που έγινε τραγούδι και αγαπήθηκε από τα «παιδιά των λουλουδιών» των δεκαετιών του ’60 και του ’70 από τη μία διαθέτει μεγάλες λεωφόρους και υπερπολυτελή ξενοδοχεία και από την άλλη η καθημερινότητα για τους κατοίκους φαίνεται ότι δεν έχει αλλάξει εδώ και πολλές δεκαετίες. Στα στενά ψηλά δρομάκια δίπλα στους ναούς-παγόδες με τα ξυλόγλυπτα παράθυρα των βασιλέων Μάλα, μαζί με τους γιόγκι και τους πιστούς που προσεύχονται και θυσιάζουν ζώα, συνωστίζονται οι μικροπωλητές με τα φρούτα και τα λαχανικά, τα καταστήματα με τα τουριστικά σουβενίρ στις ανοιχτές πλατείες, τα κομψά εστιατόρια που συνδυάζουν παράδοση και ευρωπαϊκές ανέσεις, πιστά στο τουριστικό πνεύμα.

Η Αυτοκρατορική Πλατεία και το Παλάτι

Η Χάνουμαν-Ντόκα Ντάρμπαρ, όπως είναι το πλήρες όνομα της πλατείας, πήρε το όνομά της από το άγαλμα του θεού-πιθήκου Χάνουμαν που βρίσκεται στην είσοδο του βασιλικού παλατιού και τοποθέτησε ο βασιλιάς Πράταπ Μάλα το 1672 μ.Χ. Η εννεαώροφη βασιλική κατοικία χτίστηκε από τον βασιλιά Πρίθβι Νάραγιαν Σαχ το 1770. Στην πλατεία αυτή γίνονταν οι ενθρονίσεις των βασιλέων της δυναστείας Μάλα, ενώ το Παλάτι εγκαταλείφθηκε από βασιλική κατοικία στις αρχές του 20ού αιώνα. Γύρω από την πλατεία συγκεντρώνονται ναοί και ιερά –ινδουιστικά και βουδιστικά –χτισμένα μεταξύ του 12ου και του 18ου αιώνα. Στην ανατολική πλευρά του παλατιού ξεχωρίζει ένα λευκό ευρωπαϊκής νεοκλασικής αρχιτεκτονικής κτίσμα. Πρόκειται για τμήμα του Παλατιού που κατασκευάστηκε από τον Τσάντρα Σαμσέρ το 1908, επί βασιλείας Πρίθβι Μπιρ Μπίκραμ Σαχ. Ολόκληρη η πλατεία Ντάρμπαρ, που στα νεπαλέζικα σημαίνει παλάτι, με το συγκρότημα των ναών, συμπεριελήφθη το 1979 στη λίστα με τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Η ζωντανή θεά Κουμάρι

Ανάμεσα στους μύθους που ξεχωρίζουν για τη ζωντανή θεά Κουμάρι κάποιος μιλάει για έναν βασιλιά Μάλα που κάθε νύχτα έπαιζε τυχερά παιχνίδια με τη θεά Ταλετζού. Η θεά ερχόταν κάθε βράδυ και λίγο προτού ξημερώσει έφευγε ώστε ο βασιλιάς να μη δει το πρόσωπό της. Εκείνος όμως την ξεγέλασε βάζοντας κουρτίνες στα παράθυρα και εκείνη θύμωσε απειλώντας να άρει την προστασία της από την πόλη. Στα παρακάλια του βασιλιά υποσχέθηκε να φέρει ένα μικρό κορίτσι, την Κουμάρι, που θα είναι η ζωντανή παρουσία της στην πόλη και θα την προστατεύει. Η Κουμάρι επιλέγεται από τους ιερείς ανάμεσα σε μικρά κορίτσια τεσσάρων-πέντε χρόνων που κατ’ αρχάς πρέπει να διαθέτουν 32 ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια αφήνουν τα παιδιά σε ένα σκοτεινό δωμάτιο όπου εμφανίζονται μορφές με τρομερές μάσκες βγάζοντας άναρθρες κραυγές. Το παιδί που θα δείξει τη μεγαλύτερη γενναιότητα επιλέγεται για θεά Κουμάρι. Η θητεία της θεάς διαρκεί ώσπου να τρέξει αίμα από το σώμα της είτε από χτύπημα είτε γυναικολογικά. Στη συνέχεια αντικαθίσταται από την επόμενη Κουμάρι και η οικογένεια παίρνει ένα ποσό ως σύνταξη ή προίκα, αν και κανείς δεν θέλει να παντρευτεί μια πρώην θεά γιατί λένε ότι φέρνει κακοτυχία. Βασική υποχρέωση μιας Κουμάρι είναι η συμμετοχή της στις τελετές και στα φεστιβάλ. Η Κουμάρι ζει με την οικογένειά της στο τριώροφο ανάκτορο από κόκκινα τούβλα και ξυλόγλυπτα παράθυρα της πλατείας Ντάρμπαρ που ανάγεται στον 18ο αιώνα. Οι τουρίστες συγκεντρώνονται στην αυλή του ανακτόρου και φωνάζουν δυνατά «Κουμάρι» ώστε να εμφανιστεί η θεά στο παράθυρο για λίγα δευτερόλεπτα. Οι φωτογραφίες απαγορεύονται, ενώ για την εμφάνιση της θεάς αφήνουν σε ένα κουτί την προσφορά τους.

Ο ναός Κασταμαντάπ

Ο ογκώδης και ανοιχτός ναός που οι ντόπιοι αποκαλούν Μάρου Σατάλ λέγεται ότι κατασκευάστηκε τον 12ο αιώνα από ένα και μόνο δένδρο. Αποτελείται από τρία πατώματα σε στυλ παγόδας και είναι αφιερωμένος στον θεό Γκόρακναθ, ενώ υπάρχουν αγάλματα του θεού-ελέφαντα Γκανέσα στα τέσσερα σημεία της βάσης του ισογείου. Από το «σπίτι του ξύλου» λέγεται ότι πήρε το όνομά του το Κατμαντού. Αρχικά ήταν χώρος συγκέντρωσης της κοινότητας πριν από τις σημαντικές τελετές, ενώ αργότερα αφιερώθηκε στον θεό Γκόρακναθ. Στον ναό υπάρχουν επίσης ιερά πολλών θεοτήτων, ενώ κάθε τόσο θα δείτε και κάποιον πιστό να φέρνει αφιερώματα φρούτα και ρύζι. Την είσοδο του ναού προστατεύουν δύο μπρούντζινα λιοντάρια και είναι επίσης στέκι των αχθοφόρων που περιμένουν πελάτες.

Η τρομερή πέτρινη πλάκα του Κάλα Μπάιραμπ της Κατμαντού

Ο θεός Σίβα με την ιδιότητα του «εκδικητή» στο Νεπάλ ονομάζεται Μπάιραμπ. Υπάρχουν 64 διαφορετικές απεικονίσεις του θεού Μπάιραμπ. Στις περισσότερες ο θεός εμφανίζεται μαύρος (κάλα), με πολλά χέρια που κραδαίνουν απειλητικά τσεκούρια και μαχαίρια, με ζώνη και διάδημα από ανθρώπινα κρανία, πίνοντας αίμα με κούπα από κρανίο και ποδοπατώντας κάποιον που ζούσε αδικώντας τους άλλους. Ο θρύλος λέει ότι ο βασιλιάς της Κατμαντού Πράταπ Μάλα (1641-1674) ανακάλυψε σε ένα χωράφι μια τεράστια πέτρινη πλάκα που είχε σκαλισμένη την τρομερή μορφή του Κάλα Μπάιραμπ και την τοποθέτησε πίσω από τον ναό Τζάγκαναθ στην πλατεία Ντάρμπαρ. Η μορφή του θεού αρχικά σκαλίστηκε σε ένα μεγάλο κομμάτι πέτρας και στην πάροδο των ετών κάποια κομμάτια της επιδιορθώθηκαν. Η πέτρινη αυτή πλάκα προκαλεί μεγάλο δέος στους πιστούς που τρέμουν την οργή της φοβερής μορφής του θεού. Εντονη δυσοσμία την περιβάλλει από το αίμα των ζώων που σφάζονται ως προσφορές-τάματα στα πόδια του θεού (αφού ο θεός μόνο με το αίμα ικανοποιείται) και από τα ζώα που είναι δεμένα στον γειτονικό διπλανό ναό ώσπου να έρθει η κατάλληλη στιγμή της θυσίας. Η στιγμή αυτή καθορίζεται από το ίδιο το ζώο, του οποίου κάποιες κινήσεις και φωνές ερμηνεύονται ως σημάδια ότι έφθασε η ώρα της σφαγής του. Λέγεται ότι όποιος πει ψέματα μπροστά σε αυτή την πέτρα βρίσκει ακαριαίο θάνατο και γι’ αυτό πολλές φορές χρησιμοποιήθηκε σαν «τεστ» αληθείας από το δικαστήριο. Φέρνοντας τον κατηγορούμενο μπροστά στην τρομερή μορφή του θεού, δεν θα μπορούσε παρά να ομολογήσει αμέσως την αλήθεια, τρέμοντας την εκδίκηση του Κάλα Μπάιραμπ.

Η διάσημη «Φρικ Στριτ»

Ενας κάθετος δρόμος στην πλατεία Μπασανταπούρ –γειτονική της Ντάρμπαρ –είναι η περίφημη οδός Φρικ. Η οδός των «φρικιών» θα λέγαμε σήμερα, που για τους Νεπαλέζους αυτή η έκφραση είναι και η καταλληλότερη. Πρόκειται για τον δημοφιλή στους ξένους τουρίστες δρόμο όπου αρχικά σύχναζαν οι χίπηδες της δεκαετίας του ’60 και του ’70. Τα παιδιά των λουλουδιών με τα παράξενα χρωματιστά ντυσίματα έφτασαν στο Νεπάλ για να βρουν τη νιρβάνα μέσα από τα σύννεφα της μαριχουάνας που η χώρα παράγει. Νοίκιασαν δωμάτια σε αυτόν τον δρόμο –αρκετοί κρατώντας το στυλ τους ζουν εδώ μέχρι σήμερα –και έγινε το στέκι τους. Σήμερα η Φρικ Στριτ είναι γεμάτη πανσιόν, μικρά εστιατόρια, καθώς και πολλά τουριστικά καταστήματα με σουβενίρ, ενώ οι κακές γλώσσες λένε ότι εδώ έρχονται όσοι τουρίστες αναζητούν τεχνητούς παραδείσους.

Τζάγκαναθ, ο ναός με τα ερωτικά ξυλόγλυπτα

Το αρχαιότερο κτίσμα του συγκροτήματος είναι διάσημο για τα ξύλινα ερωτικά γλυπτά που στολίζουν τις δοκούς στήριξης της οροφής του διώροφου ναού. Η διακόσμηση των ναών με ερωτικές φιγούρες για τους ινδουιστές ήταν πολύ συνηθισμένη καθώς πιστεύεται ότι η ένωση του αρσενικού με το θηλυκό δημιουργεί ενέργεια που προστατεύει το κτίριο από τους κεραυνούς και τις πυρκαγιές. Μέσα στον ναό υπάρχει η εικόνα του θεού Τζάγκαναθ που χρονολογείται από το 1563, κατά τη βασιλεία του Μαχέντρα Μάλα.

INFO:

πρόσβαση
Ανάλογα με τις ημερομηνίες που θα κάνετε την κράτησή σας, τις καλύτερες τιμές αυτή την περίοδο θα βρείτε στις αεροπορικές εταιρείες Etihad Airways, που πετάει για Κατμαντού μέσω Αμπου Ντάμπι, και Qatar Airways, που πετάει μέσω Ντόχα. Για τις μετακινήσεις σας μέσα στην πόλη, χρησιμοποιήστε ταξί που είναι πάμφθηνο (αρκεί να κάνετε συμφωνία εκ των προτέρων) ή ρίκσο (το δημοφιλές τρίκυκλο).

διαμονή
Το «Crowne Plaza Kathmandu-Soaltee» ανήκει στη σειρά των ξενοδοχείων Intercontinental και πρόκειται για ένα μεγάλο συγκρότημα, από τα πολυτελέστερα της Κατμαντού, που απέχει όμως περίπου μισή ώρα από το κέντρο της πόλης. Με όμορφους κήπους 12 εκταρίων, θέα από τα πολυτελή δωμάτια στα Ιμαλάια, καζίνο, εστιατόρια που εκπροσωπούν –πάντοτε με ανάλογη διακόσμηση –τη νεπαλέζικη, τη μογγόλικη, τη διεθνή, τη γαλλική και την ιταλική κουζίνα. Εξίσου δημοφιλές και πολυτελές είναι το ξενοδοχείο «Everest» (www.theeveresthotel.com). Με ανακαινισμένα δωμάτια και θέα στα Ιμαλάια, εκτός των άλλων διαθέτει καζίνο και πουλμανάκι για τη μεταφορά σας στο κέντρο. Στην τουριστική συνοικία Ταμέλ κοντά στο Βασιλικό Παλάτι βρίσκεται το κεντρικό και οικονομικό ξενοδοχείο «Malla» (Lekhnath Marg, τηλ. +977 1 4418385, 4410320, 4410966).

φαγητό
Στην Κατμαντού, όπως και σε όλο το Νεπάλ, το πιο αγαπημένο φαγητό είναι το «νταλ μπατ ταρκάρι». Πρόκειται για πηχτή σούπα φακής, βραστό λευκό ρύζι και δύο είδη κάρι, με κρέας ή χωρίς, και σερβίρεται σε ξεχωριστά μπολάκια στον μεγάλο, συνήθως μεταλλικό δίσκο, με πίκλες και λεπτές πίτες. Η νεπαλέζικη κουζίνα έχει πολλές επιρροές από το Θιβέτ εξαιτίας των προσφύγων που έχουν καταφύγει εδώ, οπότε θα δοκιμάσετε και θιβετιανά φαγητά, όπως τα γεμιστά ζυμαρικά «μόμος». Μπριζόλες από κρέας βούβαλου (και εδώ η αγελάδα είναι ιερή), ή κοτόπουλο επίσης καυτερό, αλλά και αρνί με πολλά μπαχαρικά και γιαούρτι. Δοκιμάστε επίσης τις νεπαλέζικες μπίρες San Miguel, Star και Tiger, τα τοπικά ποτά ράκσι και άρακ (από πατάτα), το θιβετιανό τόνγκμπα αλλά και το γευστικό τσάι νταρζίλινγκ με γάλα και πολλή ζάχαρη. Τα εστιατόρια είναι πάρα πολλά και καλύπτουν σχεδόν όλες τις κουζίνες του κόσμου. Το «Bhojan Griha» (Dillibazar) στεγάζεται σε ένα αρχοντικό νεπαλέζικης αρχιτεκτονικής 150 ετών και σερβίρει παραδοσιακή νεπαλέζικη κουζίνα. Στο παλιό αρχοντικό επίσης Ράνα Πάλλας στεγάζεται το «Nepali Chulo» (Durbar Marg) που σερβίρει φιξ μενού 11 πιάτων νεπαλέζικης κουζίνας. Το «Dechenling» (Thamel) προσφέρει εκτός από κλασική νεπαλέζικη, κινέζικη, διεθνή, ινδική, αλλά και θιβετιανή και μπουτανέζικη κουζίνα σε όμορφο περιβάλλον.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ