Τα τζάκια φούντωσαν το νέφος

Δεν φτάνει που μας «πνίγουν» τα νέα μέτρα λιτότητας, σε λίγο θα δυσκολευόμαστε και να ανασάνουμε. Κυριολεκτικά. Προσπαθώντας να γλιτώσουν οι Ελληνες το κόστος του πετρελαίου άναψαν τζάκια και σόμπες. Και η αυξημένη καύση ξύλων κατά την τελευταία διετία γέμισε την ατμόσφαιρα με επικίνδυνους για την υγεία ρύπους. Αυτό καταδεικνύουν οι πρώτες μετρήσεις που έγιναν στην Αττική από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) και μάλιστα όχι στο κέντρο της πρωτεύουσας αλλά σε περιοχή των νοτίων προαστίων. Εκεί τις κρύες ημέρες του χειμώνα τα τζάκια και οι σόμπες «μπουμπούνισαν» και μαζί «φούντωσαν» και τα σωματίδια αιθάλης στο εξωτερικό περιβάλλον. Παράλληλα οι δασικές υπηρεσίες εκπέμπουν SOS καθώς η λαθροϋλοτομία έχει εκτιναχθεί. Σε ορισμένες περιοχές μάλιστα δεν κινδυνεύουν μόνο τα δάση, αλλά απειλούνται και οι ελαιώνες καθώς το ξύλο ελιάς μοσχοπωλείται.

Μια μυρωδιά καμένου ξύλου διαχέεται τις κρύες μέρες και νύχτες του χειμώνα στην ατμόσφαιρα όλων των μεγάλων αστικών κέντρων της χώρας. Αυτή η οσμή άνθρακα, η οποία άλλοτε θύμιζε χωριό, την τελευταία διετία είναι κοινή σε κάθε γωνιά της Αττικής. Τα σκληρά μέτρα λιτότητας και η ιδιαιτέρως αυξημένη τιμή του πετρελαίου έχoυν στρέψει πολλά νοικοκυριά σε τζάκια ή σόμπες ώστε να ελαφρυνθεί ο οικογενειακός προϋπολογισμός από το βάρος της θέρμανσης. Ετσι όμως επιδεινώνεται σοβαρά η ποιότητα της ατμόσφαιρας, λένε οι ειδικοί επιστήμονες. Και το αποδεικνύουν.

Τα πρώτα αποτελέσματα από μετρήσεις που πραγματοποίησε η ερευνητική ομάδα της αναπληρώτριας καθηγήτριας στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ κυρίας Αρχοντούλας Χαλουλάκου έδειξαν σημαντικότατη συμβολή των εκπομπών από τζάκια και ξυλόσομπες στη σύσταση και στα μετρούμενα επίπεδα των αιωρούμενων σωματιδίων ΡΜ10 και ΡΜ2.5 (επικίνδυνοι για την υγεία ρύποι με διάμετρο 10 και 2,5 μm).

Στο φουλ τα καυσόξυλα

Οι μετρήσεις, τις οποίες εκτέλεσε ο υποψήφιος διδάκτορας κ. Σταύρος Χεριστανίδης, έγιναν σε περιοχή των νοτίων προαστίων της Αττικής όπου σημειώθηκε εκτεταμένη χρήση καυσόξυλων για ανάγκες θέρμανσης κατά τον περυσινό χειμώνα (2011-2012). Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα, ο δείκτης εκπομπών από καύση ξύλου ήταν αυξημένος κατά 65% όσον αφορά τα αιωρούμενα σωματίδια PM10 και κατά 74% στα σωματίδια PM2.5 σε σύγκριση με τις ημέρες που δεν γινόταν χρήση τζακιού ή ξυλόσομπας.

Οι επιστήμονες επέλεξαν τη συγκεκριμένη περιοχή διότι είναι απομακρυσμένη από το κέντρο της Αθήνας και δεν επηρεάζεται από άλλες εκπομπές καύσης ορυκτών καυσίμων (ρύπανση από ντιζελοκίνητα και άλλα οχήματα). Να σημειωθεί ότι όσο μικρότερα είναι τα εκπεμπόμενα σωματίδια τόσο ευκολότερα εισχωρούν στους πνεύμονες. Πλήθος μελετών έχουν συνδέσει εκπομπές καύσης με χρόνιες ασθένειες, εστιάζοντας στην καρκινογόνο και τοξική δράση τους. «Οι εκπομπές αυτές αποτελούν σημαντικότατη πηγή στοιχειακού άνθρακα (μαύρου άνθρακα), που δύναται να λειτουργήσει ως πυρήνας απορρόφησης διαφόρων τοξικών ενώσεων με σημαντικά αρνητικά αποτελέσματα στην υγεία» επισημαίνει η κυρία Χαλουλάκου.

Οπως εξηγεί η καθηγήτρια, στην έρευνα χρησιμοποιήθηκε εξειδικευμένος εξοπλισμός για τις μετρήσεις του εδικού δείκτη, δηλαδή του «συντελεστή απορρόφησης», αντιπροσωπευτικού των συγκεντρώσεων του στοιχειακού άνθρακα στην ατμόσφαιρα, ο οποίος θεωρείται το κυρίαρχο χημικό είδος που απορροφά ορατή ακτινοβολία. «Ετσι, τα αποτελέσματα στηρίζονται στην απορρόφηση αυτής της ακτινοβολίας από τα συλλεγόμενα φίλτρα και αντιπροσωπεύουν τα επίπεδα στοιχειακού άνθρακα στα αιωρούμενα σωματίδια» σημειώνει η ίδια.

Μια πρώτη ένδειξη για την επιδείνωση του «νέφους» από την καύση ξύλων είχαν οι επιστήμονες και πέρυσι στην περιοχή της Θεσσαλονίκης με βάση τις μετρήσεις των επίσημων δικτύων παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης. «Εφέτος περιμένουμε ακόμη μεγαλύτερη αύξηση, ιδιαίτερα στις αστικές περιοχές. Ανάλογα και με τον καιρό η συνεισφορά της καύσης ξύλων θα προστεθεί στην υφιστάμενη ρύπανση» σημειώνει ο καθηγητής στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ κ. Ιωάννης Ζιώμας.

Ρύπανση και… στο εσωτερικό

Ειδικά το τζάκι, όπως επισημαίνει ο ίδιος, μπορεί να συνεισφέρει και στη ρύπανση των εσωτερικών χώρων με αιωρούμενα σωματίδια. Γι’ αυτό όσοι κάνουν χρήση τζακιού πρέπει να αφήνουν σε κάποιο παράθυρο μια χαραμάδα ανοιχτή για την απαιτούμενη ανανέωση του αέρα και να μη χρησιμοποιούν τα χημικά προσανάμματα που πωλούνται στο εμπόριο. Το πρόβλημα, σύμφωνα με τον καθηγητή, δεν υφίσταται στις ξυλόσομπες και στις σόμπες πέλετ, στις οποίες ο χώρος καύσης κλείνει με πόρτα.

Σημαντικό ρόλο όσον αφορά τις εκπομπές ρύπων παίζει και η ποιότητα του ξύλου. «Στην Ευρώπη υπάρχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές για την ποσότητα των καυσαερίων που θα πρέπει τα ξύλα να βγάζουν κατά την καύση καθώς και για τα στερεά κατάλοιπα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κανένας έλεγχος ως προς αυτό. Από μετρήσεις έχει βρεθεί ότι οι ρύποι της καύσης εξαρτώνται από την προέλευση του πέλετ (χώρα κατασκευής, υλικό) και των ξύλων. Αλλά και η υγρασία παίζει σημαντικό ρόλο –όσο μικρότερη η υγρασία τόσο καλύτερη η καύση και λιγότερα τα αιωρούμενα σωματίδια –όπως και το είδος του ξύλου» αναφέρει ο κ. Ζιώμας.