Οι Anonymous είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της γενιάς της κυβερνοκουλτούρας. Ενα φαινόμενο που προβληματίζει, καθώς είναι δύσκολο να καταλάβεις αν είναι παιδιά που παίζουν με το Διαδίκτυο, επαναστάτες μιας νέας ψηφιακής εποχής ή απλοί προβοκάτορες και «τρομοκράτες». Ισως είναι λίγο απ’ όλα, μια και φέρουν πάνω τους όλα τα χαρακτηριστικά του χάους που κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο.
Οι δύο γάλλοι μελετητές Φρεντερίκ Μπαρντό και Nικολά Ντανέ στο βιβλίο τους «Anonymous» (εκδ. Κονιδάρη) αναλύουν το φαινόμενο της ψηφιακής γενιάς που ξεκίνησε παίζοντας Nintendo και G. Ι. Joe για να γίνουν σπεσιαλίστες χάκερ, παραβατικοί κλόουν του ψηφιακού κόσμου και σήμερα να μετεξελίσσονται σε κοινωνικό παράγοντα με τα WikiLeaks και προσφάτως με τη δράση των Anonymous. Οι Anonymous, όπως τονίζουν οι δύο συγγραφείς, «αντιπροσωπεύουν ένα κοινωνικό-πολιτισμικό φαινόμενο που χαρακτηρίζει τη γενιά η οποία συγκρότησε την ταυτότητά της με το Facebook, μια ταυτότητα την οποία απεκδύεται για να περάσει από την άλλη πλευρά του καθρέφτη», να βρει έναν κοινωνικό ρόλο, όπως με την παρέμβασή της στην «Αραβική άνοιξη» και στους «Αγανακτισμένους».
Δεν έχουν συγκεκριμένους και σαφώς καθορισμένους στόχους, αλλά μάλλον κάποιες αρχές που ταυτίζονται με εκείνες της κυβερνοκουλτούρας: υπεράσπιση –με σφοδρότητα –της ελευθερίας της έκφρασης, διάχυση της γνώσης, πίστη στις ευεργετικές ιδιότητες του Διαδικτύου. Και φυσικά, την ανωνυμία, χωρίς να ξεχνάμε την ακόρεστη δίψα τους για το παιχνίδι και τον σαρκασμό.
Η δράση τους ξεκίνησε από την ιστοσελίδα 4chan.org. Εκεί δημιουργήθηκε κατ’ αρχάς μια πλατφόρμα συζητήσεων, όπου η ανωνυμία προστάτευε την εκφορά οποιασδήποτε γνώμης. Της πιο παλαβής, της πιο αφελούς, της πιο επαναστατικής. Το site αυτό είναι ένας απενοχοποιημένος χώρος έκφρασης του Διαδικτύου, με 80.000 επισκέπτες ταυτόχρονα, με 8 εκατομμύρια μοναδικούς επισκέπτες τον μήνα και με 800 εκατομμύρια σελίδες του να διαβάζονται επίσης κάθε μήνα. Αποτελεί έναν από τους προνομιούχους τόπους της κυβερνοκουλτούρας και πολυσύχναστο σημείο όπου δίνουν το ραντεβού τους ακόμη και σήμερα οι Anonymous. Στις τάξεις τους μπορεί να μπει οποιοσδήποτε, είναι σαν ένα σμήνος πουλιών που μετακινούνται κοπαδιαστά και κάποιος μπορεί να ενταχθεί ή να αποχωρήσει όποτε το θελήσει ο ίδιος.
Η πρώτη τους κοινωνική διαμαρτυρία, το 2008, ήταν αυτή που τους εκτόξευσε στον ουρανό της δημοσιότητας, με τη δράση τους κατά της Εκκλησίας της σαϊεντολογίας. Είναι η πρώτη φορά που η ομάδα διατυπώνει σαφή αιτήματα και διεκδικεί το νόμιμο δικαίωμα να παρεμβαίνει στη δημόσια σφαίρα. Είχαν ανακαλύψει ένα βιντεάκι με τον Τομ Κρουζ να διαφημίζει τη σαϊεντολογία και αποφάσισαν να επέμβουν διακινώντας το και διακωμωδώντας το σε ολόκληρο τον ψηφιακό κόσμο.
Οι Anonymous αναλαμβάνουν πια κοινωνική δράση. Θα επιτεθούν στους παιδόφιλους, δημοσιεύοντας μάλιστα τα ονόματα αυτών που συχνάζουν σε παιδοφιλικές ιστοσελίδες, θα κυνηγήσουν πρόσωπα που σχετίζονται με παρανομίες, θα αποκαλύψουν οικονομικά σκάνδαλα. Πολλές φορές η δράση τους βρίσκεται στο μεταίχμιο νομιμότητας και παρανομίας. Οπως ορισμένοι ακτιβιστές δεν διστάζουν να εισβάλουν σε σταθμούς πυρηνικής ενέργειας, έτσι και οι Anonymous ορισμένες φορές εισχωρούν λαθραία σε ψηφιακούς χώρους, όπου η πρόσβαση είναι απαγορευμένη. Υπό αυτή την έννοια η αλλοίωση μιας ιστοσελίδας ισοδυναμεί, κατά κάποιον τρόπο, με το να κρεμάσεις μια σημαία με την επιγραφή «Κάτω τα πυρηνικά» σε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα. Γιατί τελικά ο σκοπός είναι ο ίδιος: να τραβήξουν την προσοχή του κοινού.
Ωστόσο οι Anonymous θα περιπέσουν και σε λάθη και αντιφάσεις. Πρώτα απ’ όλα η ροπή τους προς το lulz (λέξη που αποδίδει ένα μείγμα ηθελημένης καταστροφικής απερισκεψίας και σχολικού επιπέδου χιούμορ) τους οδηγεί μερικές φορές σε ενέργειες που χαρακτηρίζονται από έλλειψη σοβαρότητας, οι οποίες δύσκολα νομιμοποιούνται από ηθική άποψη και συχνά βλάπτουν την αξιοπιστία και μειώνουν το πολιτικό βεληνεκές των δράσεών τους.
Οπωσδήποτε το πολιτικό τους μήνυμα βλάπτεται και από εκείνους που, στο όνομα των Anonymous, προβαίνουν στην αποκάλυψη ατομικών προσωπικών δεδομένων, όπως συνέβη με τους αυστριακούς αστυνομικούς ή με τους εργαζομένους της Sony. Ακόμη, η αμφισημία των Anonymous τούς κάνει καμιά φορά να βάζουν πολλά αυτογκόλ. Οι τελευταίες παρεμβάσεις τους στα γεγονότα της «Αραβικής άνοιξης» και στο κίνημα των «Αγανακτισμένων» δείχνουν ότι αναζητούν πιο σοβαρά έναν νέο ρόλο στη διασύνδεσή τους με τα κοινωνικά κινήματα.
Οι συγγραφείς θα προσπαθήσουν να διερευνήσουν αν υπάρχει δυνατότητα για το κίνημα των Anonymous να έχει μέλλον ωφέλιμο για την κοινωνία. Τρεις είναι οι δρόμοι που ανοίγονται μπροστά σε αυτή τη γενιά ψηφιακών ακτιβιστών: είτε οι Anonymous να μην εξελιχθούν καθόλου και να μείνουν παγιδευμένοι από την έλλειψη οργανωτικών δομών, είτε, μέσω των Anonymous, η «ηθική χάκερ» και οι αξίες και πρακτικές της κυβερνοκουλτούρας να διαδοθούν και να αναδυθούν νέες διαδραστικές σχέσεις με την κοινωνία των πολιτών, είτε, τέλος, οι Αρχές να αντιδράσουν σπασμωδικά και να ξεσπάσει ένας «ψηφιακός εμφύλιος πόλεμος». Το βιβλίο λειτουργεί τελικά και ως μια γλαφυρή εισαγωγή στον χώρο της κυβερνοκουλτούρας θέτοντας τα βασικά ερωτήματα που θα απασχολήσουν ακόμη περισσότερο τις γενιές που έρχονται.
Η μάσκα
Χαρακτηριστικό στοιχείο της ταυτότητας των Anonymous είναι η μάσκα του «προστάτη» τους Γκάι Φοκς, που συναντάμε τόσο στο Internet όσο και στις διαδηλώσεις στους δρόμους. Αυτή η μάσκα, με τα ροδαλά λακκάκια στα μάγουλα, το στυλιζαρισμένο μαύρο μουστάκι και το πονηρό χαμόγελο παραπέμπει στον λαϊκό ήρωα Γκάι Φοκς, πρόσωπο που έπαιξε κεντρικό ρόλο στη Συνωμοσία της Πυρίτιδας, η οποία είχε ως στόχο τον βασιλιά Ιάκωβο Α’ της Αγγλίας και το κοινοβούλιό του. Ο ήρωας αυτός γνώρισε μια δεύτερη ζωή στη λαϊκή κουλτούρα με το κόμικ της δεκαετίας του ’80 «V for Vendetta», σε κείμενα του Aλαν Μουρ και εικονογράφηση του Ντέιβιντ Λόιντ, το οποίο αναφέρεται σε μια δυστοπία, σε έναν κόσμο που βγαίνει από έναν φρικιαστικό πυρηνικό πόλεμο. Ο ήρωας ονομάζεται «V» και φοράει πάντοτε μια μάσκα που εικονίζει το πρότυπό του, Γκάι Φοκς, τον οποίο θαυμάζει για την ανυπακοή του προς την εξουσία.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
