Ο Αιμίλιος είναι το πιο ήσυχο παιδί της τάξης του. Ισως αυτό είναι που τον βάζει στο στόχαστρο των συμμαθητών του. «Κατά το διάλειμμα τρεις μαθητές έσπρωξαν επίτηδες έναν μαθητή ο οποίος πέφτει συχνά θύμα λεκτικής βίας. Τον ακινητοποίησαν, του πέταξαν τα γυαλιά και το κορίτσι-αρχηγός τα πάτησε. Ο πατέρας του θύματος ήρθε στο σχολείο να φέρει άλλο ένα ζευγάρι γυαλιά. Δεν παραπονέθηκε αφού έχει συνηθίσει να συμβαίνουν τέτοια στο παιδί» (από έρευνα που πραγματοποίησε το 2009 το Κέντρο Εκπαιδευτικών Μελετών και Τεκμηρίωσης της ΟΛΜΕ).
Η Τρίτη 6 Μαρτίου είναι η ημέρα που επέλεξε η ελληνική πολιτεία για μια σειρά δράσεων κατά της ενδοσχολικής βίας: στις 12 μ. στο Ζάππειο πολλοί καλλιτέχνες – και όχι μόνο – θα ενώσουν τις φωνές τους σε μια μεγάλη εκδήλωση κατά της παιδικής βίας η οποία πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών και της UNICEF και διοργανώνεται από την Ελληνογερμανική Αγωγή.
Ηθοποιοί, ερμηνευτές, διευθυντές μουσείων και ιδρυμάτων, σχεδιαστές και εικαστικοί θα στείλουν το δικό τους μήνυμα κατά του εκφοβισμού και της παιδικής βίας, ενώ οι σκέψεις τους θα αποτελέσουν το περιεχόμενο ενός εντύπου που θα κυκλοφορήσει με την ευκαιρία της ημέρας. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα της τελευταίας πανελλαδικής έρευνας που διενήργησε η εταιρεία δημοσκοπήσεων V PRC για το συγκεκριμένο θέμα. Η διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Αννα Καφέτση, ο τραγουδοποιός Διονύσης Σαββόπουλος, ο πρόεδρος του Μουσείου Βορρέ Ιων Βορρές, η ηθοποιός Νόνικα Γαληνέα, η τέως πρόεδρος του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κατερίνα Κοσκινά, η σχεδιάστρια μόδας Λουκία, ο φωτογράφος Πλάτων Ριβέλλης και πολλοί άλλοι συμμετέχουν στην πανελλήνια στράτευση κατά του «bullying».
«Κάποιο αλβανόπουλο, αγόρι, πείραξε ενός Ελληνα το κορίτσι» αναφέρει η ίδια έρευνα.
«Ο Ελληνας θίχτηκε, έγραψε συνθήματα κατά των Αλβανών στον τοίχο του σχολείου. Ο Αλβανός είπε πως θα καλέσει και άλλους για να του δείξουν έξω από το σχολείο. Την επομένη ήρθε ο πατέρας του Ελληνα διαμαρτυρόμενος ότι οι Αλβανοί έστησαν καρτέρι στο παιδί του. Το συμβάν έληξε με την παρέμβαση καθηγητών και διευθυντή. Καθημερινά παρατηρούνται περιστατικά συμπλοκής μεταξύ μαθητών-αγοριών με αποτέλεσμα τραυματισμούς. Επίσης, βανδαλισμοί σε θρανία, πόρτες, καρέκλες».
«Η βία διδάσκεται και αντιγράφεται»
Δεκατέσσερις εικαστικοί καλλιτέχνες δημιούργησαν έργα εμπνευσμένα από το φαινόμενο της παιδικής βίας και θα τα προσφέρουν για την εκδήλωση: τα πρωτότυπα θα εκτεθούν την ερχόμενη Τρίτη στο Ζάππειο.
Ο Αλέκος Φασιανός ζωγράφισε «Το αβοήθητο παιδί». Ενα παιδί που μοιάζει με μεγάλο, έναν νέο με μεγάλα μάτια που σηκώνει τα δυο του χέρια ψηλά σαν να λέει «παραδίνομαι». «Δεν ξέρω πώς να ζωγραφίζω παιδιά, ιδίως σε αυτά τα στρουμπουλά αναγεννησιακά πρότυπα» λέει ο ζωγράφος. «Ζωγράφισα το «Αβοήθητο παιδί» με τα τεράστια μάτια των παιδιών που βλέπουμε πεινασμένα στις φωτογραφίες από την Αφρική». Εμπνευσμένος ίσως από τις δικές του παιδικές μνήμες…
Ο ζωγράφος ήταν πέντε χρόνων όταν ξεκίνησε η γερμανική Κατοχή. «Ημουν ένα από εκείνα τα κουρεμένα παιδιά που υποστήκαμε μια διαφορετική μορφή βίας από το bullying: την πείνα. Πού καιρός τότε να γίνουμε επιθετικοί μεταξύ μας… Το μόνο που μας απασχολούσε ήταν η επιβίωση. Και το θεωρούσαμε κάτι φυσικό. Τώρα μιλάμε για εκείνα τα «δύσκολα χρόνια». Σήμερα, στα χρόνια της πολυτέλειας, ένα παιδί μπορεί να ζηλέψει και να θυμώσει για το ότι δεν έχει το ωραίο ρολόι που φοράει ο συμμαθητής του και να γίνει βίαιο και σκληρό».
Ο Εδουάρδος Σακαγιάν ζωγράφισε έναν μαθητή χαμένο σε έναν δρόμο μποτιλιαρισμένο από αυτοκίνητα. Με το βλέμμα του να μαρτυρεί φόβο, ο μαθητής κρατάει τη σχολική του σάκα και τρία μολύβια και μοιάζει να έχει χάσει τον προσανατολισμό του: σαν να μην ξέρει πού να πάει, πού να κρυφτεί. «Η εκμετάλλευση και η εγκατάλειψη των παιδιών είναι η παιδική βία» λέει.
Σκηνές πολέμου και βίας και αποστεωμένα παιδιά είναι οι εικόνες του Γιάννη Ψυχοπαίδη. «Η βία διδάσκεται και αντιγράφεται» αναφέρει. «Αφήστε τα παιδιά να παίξουν. Τα επικίνδυνα παιχνίδια των μεγάλων δεν πρέπει να γίνουν πρότυπά τους».
Και ο Κώστας Βαρώτσος συμπληρώνει: «Η βία είναι στοιχείο που υπάρχει μέσα μας ως βασικό συστατικό της υπόστασης του ανθρώπινου είδους. Η βία δεν μπορεί να εξαφανιστεί, μπορεί όμως να μετατραπεί σε δημιουργική δύναμη. Ας βοηθήσουμε τα παιδιά μας να γίνουν δημιουργικά και να μετατρέπουν τη βία σε δημιουργία. Είναι εφικτό». Ο καλλιτέχνης, πατέρας μιας κόρης που φοιτά σε δημοτικό σχολείο, σχεδίασε μια βίαιη σκηνή μεταξύ δύο παιδιών που φαίνονται, ωστόσο, να βρίσκονται σε σαθρό έδαφος: βαδίζουν σε «ξυλοπόδαρα».
Τη νεογέννητη ανιψιά της επέλεξε να σκιτσάρει η Μαρία Φιλοπούλου. «Δεν έχω ιδιαίτερη εμπειρία από πορτρέτο» εκμυστηρεύεται «αλλά θεώρησα ότι πρέπει να ζωγραφίσω το πιο αθώο και ανυπεράσπιστο πλάσμα στον κόσμο. Αυτό που χρειάζεται την αγάπη και τη φροντίδα μας».
Ο
Γιάννης Αδαμάκος, που ζωγράφισε ένα παιχνίδι (μέσα στο οποίο μπορεί να κρύβεται βία), ο
Κωστής Γεωργίου, που σκιτσάρισε ευτυχισμένα παιδικά πρόσωπα, ο
Αντώνης Κυριακούλης με τα παιδικά πρόσωπα-ήλιους, ο
Χάρης Λάμπερτ με τα κατακόκκινα μηνύματα αγάπης του, ο
Μιχάλης Μαδένης με μια σκληρή σκηνή μεταξύ δύο νέων, ο
Βασίλης Σολιδάκης, με την εικόνα ενός μεγάλου να «πλακώνει» με ένα τεράστιο σακούλι γεμάτο έγνοιες και άγχος τα παιδιά, ο
Μανώλης Χάρος, με επιζωγραφισμένα σλόγκαν όπως «Η βία στην τάξη είναι σπάσιμο», ο
Αντώνης Χουδαλάκης, με έναν νέο με μισοκρυμμένο βλέμμα, και η
Μανταλίνα Ψωμά, που φιλοτέχνησε ένα δακρυσμένο κοριτσίστικο πρόσωπο που ζητάει συμμετοχή στην αγωνία του, συμπληρώνουν τη λίστα των 14 καλλιτεχνών.
Η διαφορετικότητα φέρνει αντίδραση
Ποια είναι η εμπειρία των ανθρώπων του καλλιτεχνικού και του πνευματικού χώρου από παιδική βία; Και γιατί αποφάσισαν να επιστρατευθούν υπέρ αυτού του σκοπού; «Μπορεί το φαινόµενο του bullying να µην έχει συµβεί ποτέ στα παιδιά µου» λέει η τραγουδίστρια Ελευθερία Αρβανιτάκη, μητέρα της 22χρονης Αντιγόνης και του 15χρονου Λεωνίδα, η οποία συμμετέχει στην καλλιτεχνική στράτευση. «Το έχω εντοπίσει όµως στο περιβάλλον τους. Εµείς ίσως τη “γλιτώσαµε” διότι υπήρξε καλή συνεργασία µεταξύ οικογένειας και σχολείου. Γι’ αυτό θέλω να τονίσω ότι είναι αναγκαιότητα το σχολείο να είναι αµείλικτο όταν παρουσιαστούν τέτοια “κρούσµατα”. Δάσκαλοι και εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να διστάζουν να έρθουν απευθείας σε συνεννόηση µε την οικογένεια του παιδιού που παρουσιάζει τέτοια συµπεριφορά. Δυστυχώς αυτό συµβαίνει σε ιδιωτικά σχολεία και ιδίως τώρα στην περίοδο της κρίσης που οι ιδιοκτήτες φοβούνται µήπως χάσουν τους “πελάτες” τους. Αυτό όµως µπορεί να αποδειχθεί ολέθριο για το µέλλον του παιδιού».
Η πρόεδρος του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας Νίκη Γουλανδρή, η οποία επίσης συμμετέχει, έχει το παράδειγμα συγγενικού της προσώπου το οποίο υπέστη βίαιη συμπεριφορά στο σχολικό του περιβάλλον επειδή παρουσίαζε σημάδια διαφορετικότητας από τα άλλα παιδιά. «Το φαινόµενο αυτό µε ανησυχεί και το έχω διαπιστώσει» λέει η ίδια. «Η σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών ξεκινά από την οικογένεια και πρέπει να ενισχυθεί και να καλλιεργηθεί µέσα στο σχολείο. Η επιθετικότητα εκφράζεται είτε προς µειονεκτικά στοιχεία µιας τάξης είτε προς παιδιά που υπερέχουν σε ικανότητες. Είναι φαινόµενο που πρέπει να λάβουµε σοβαρά υπόψη».
Την έρευνα θα παρουσιάσει ο επίκουρος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και επιστημονικός σύμβουλος της V PRC κ. Χριστόφορος Βερναρδάκης, ενώ για την παιδική βία θα συζητήσουν ο καθηγητής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και τέως πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου κ. Κλήμης Ναυρίδης, ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και καθηγητής Αντεγκληματικής Πολιτικής κ. Θοδωρής Παπαθεοδώρου και ο καθηγητής Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων κ. Αθανάσιος Γκότοβος. Τη συζήτηση θα συντονίσει η δημοσιογράφος Μαρία Σπυράκη.
Η εκδήλωση θα κλείσει με λόγια από τα πιο αρμόδια χείλη: η Ξένια Καλογεροπούλου, η ηθοποιός που αναβάθμισε το παιδικό θέατρο στην Ελλάδα, θα διαβάσει αποσπάσματα κειμένων που αναφέρονται στην παιδική βία.
πότε & που:
«Παιδική βία: Δεν κλείνουμε τα μάτια»Τρίτη 6 Μαρτίου, Ζάππειο, 12 το μεσημέρι
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
