Τη μεγάλη έκθεση για το Βυζάντιο που πρόκειται να παρουσιαστεί στην Ουάσιγκτον και στο Λος Αντζελες το φθινόπωρο του 2013 ως την άνοιξη του 2014 ενέκρινε χθες το βράδυ το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Η έκθεση οργανώνεται από το υπουργείο Πολιτισμού (Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων) σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη και παρουσιάζει όψεις του βυζαντινού πολιτισμού μέσα από προβεβλημένα έργα των ελληνικών μουσείων και πρόσφατα ανασκαφικά ευρήματα καλύπτοντας χρονολογικά την περίοδο από το 330 μ.Χ.ως το 1453.
Η Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον και το Μουσείο Γκέτι στο Μαλιμπού θα υποδεχθούν την έκθεση, που υπό τον προσωρινό τίτλο ««Βυζάντιο. Eργα τέχνης από ελληνικές συλλογές» στοχεύει ακριβώς στην ανάδειξη της ελληνικότητας του Βυζαντίου μέσα από 300 έργα που προέρχονται από συλλογές Εφορειών Αρχαιοτήτων καθώς και από δημόσια και ιδιωτικά μουσεία. Πρόκειται για εξαιρετικής τέχνης και σημασίας αντικείμενα μάλιστα, η επιλογή των οποίων έγινε με γνώμονα την αισθητική και ουσιαστική τους αξία.
Το κόστος της έκθεσης πάντως για την Ελλάδα είναι ένα αγκάθι αφού ανέρχεται σε 3,2 εκατ. ευρώ, γεγονός που έχει ήδη δημιουργήσει ζήτημα ένεκα των χαλεπών καιρών, αν και όπως έχει δηλώσει ο υπουργός Πολιτισμού κ. Παύλος Γερουλάνος τον περασμένο Νοέμβριο, πρόκειται να καλυφθεί από χορηγίες με την συνδρομή του ΟΠΑΠ. Την οργάνωση της έκθεσης έχει δωδεκαμελής επιτροπή στην οποία μετέχει και η μητέρα του υπουργού Πολιτισμού κυρία Αιμιλία Γερουλάνου, πρόεδρος του Μουσείου Μπενάκη καθώς και στελέχη της υπηρεσίας και καθηγητές.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα η έκθεση διαρθρώνεται σε πέντε θεματικές ενότητες:
– «Από τον αρχαίο στο βυζαντινό κόσμο» είναι η πρώτη, η οποία εστιάζει στο φιλοσοφικό και πολιτισμικό υπόβαθρο της ύστερης αρχαιότητας, το οποίο επηρέασε την εξέλιξη της θεολογικής σκέψης και την εικονογραφική γλώσσα των πρώιμων βυζαντινών χρόνων. Εδώ περιλαμβάνονται υποενότητες που αφορούν: στη συνύπαρξη χριστιανισμού και παγανισμού σε σημαντικές πόλεις του αρχαίου κόσμου, όπως η Αθήνα, η Κόρινθος και η Σπάρτη· στην επίδραση της ελληνορωμαϊκής καλλιτεχνικής παράδοσης στη γλυπτική και του Νεοπλατωνισμού στην απεικόνιση της ανθρώπινης μορφής στα αυτοκρατορικά πορτρέτα· στον σταδιακό εκχριστιανισμό της αυτοκρατορίας μέσα από την οικειοποίηση του παγανιστικού εικονογραφικού ρεπερτορίου στη διαμόρφωση ενός νέου κώδικα συμβόλων· στην εμφάνιση των χριστιανικών ιδεών περί αιώνιας ζωής.
– « Ο χριστιανικός κόσμος» αναφέρεται στην χριστιανική ταυτότητα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και αποσκοπεί στην παρουσίαση της καθιέρωσης του χριστιανισμού ως μίας και μόνης θρησκείας του κράτους και στην αποκρυστάλλωση της φυσιογνωμίας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται 15 βυζαντινά χρυσά νομίσματα ως τεκμήρια της επίσημης αυτοκρατορικής ιδεολογίας και της στενής εξάρτησης κράτους και εκκλησίας στο Βυζάντιο. Επίσης παρουσιάζεται η μεταμόρφωση του δημόσιου χώρου με έμφαση στη μορφή, τη λειτουργία και τον διάκοσμο του βυζαντινού ναού ενώ παράλληλα μέσα από τοιχογραφίες, εικόνες και εκκλησιαστικά σκεύη θα αναδειχθούν οι καλλιτεχνικές τάσεις που επικρατούν στη Βυζαντινή αυτοκρατορία όπως επίσης και η εγχώρια καλλιτεχνική έκφραση των εργαστηρίων σημαντικών πόλεων του ελλαδικού κόσμου (όπως Θεσσαλονίκη, Βέροια, Καστοριά). Μία ακόμη υποενότητα εξάλλου εστιάζει στις ποικίλες όψεις της ιδιωτικής λατρείας τη θέση της χριστιανικής τέχνης στη ζωή των Βυζαντινών καθώς και στη σημασία της λατρείας των κειμηλίων.
– «Οι διανοούμενοι» είναι μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ενότητα της έκθεσης αφού παρουσιάζει όψεις της πνευματικής ζωής της αυτοκρατορίας με έμφαση στην κυριαρχία της ελληνικής γλώσσας στη διοίκηση, στην πολιτιστική ζωή, στα μεσαιωνικά αντίγραφα των αρχαίων ελληνικών κειμένων από βυζαντινούς γραφείς και στον σημαντικό ρόλο που έπαιξαν αυτά τα κείμενα στη μόρφωση των Βυζαντινών. Εδώ εξετάζεται και η συνύπαρξη κλασικιστικών και αντικλασικών τάσεων στην καλλιτεχνική έκφραση των λεγόμενων Αναγεννήσεων (Μακεδονικής, Κομνήνειας, Παλαιολόγειας) και η σχέση τους με την ελληνορωμαϊκή παράδοση
– « Οι χαρές της ζωής» παρουσιάζουν την καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο με υποενότητες αφιερωμένες στον ιδιωτικό χώρο (με έμφαση στη διακόσμηση της κατοικίας, στα επιτραπέζια σκεύη και γενικά στον οικιακό εξοπλισμό) αλλά και στον ατομικό καλλωπισμό όπου εκτίθεται μεταξύ άλλων μία σημαντική συλλογή βυζαντινών κοσμημάτων
– «Το Βυζάντιο σε σταυροδρόμι» τέλος αναλύει τον συνεχή διάλογο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με άλλες πολιτικές δυνάμεις και λαούς. Γιατί είτε μέσω στρατιωτικών συγκρούσεων είτε μέσω διπλωματικών προσεγγίσεων αυτός ο διάλογος άνοιξε διόδους επικοινωνίας που επηρέασαν τη βυζαντινή αντίληψη για τον «άλλον» και ανανέωσαν την πνευματική και καλλιτεχνική ζωή του Βυζαντίου.
Μία ακόμη έκθεση εξάλλου προετοιμάζεται στις ΗΠΑ (σε διάφορες αμερικανικές πόλεις) σε συνεργασία του υπουργείου Πολιτισμού με το περιοδικό National Geographic, με θέμα τους αρχαίους Ελληνες, από την προϊστορία ως τις αρχές των ελληνιστικών χρόνων. Η διοργάνωση αυτή θα παρουσιαστεί την ίδια περίοδο με την έκθεση για το Βυζάντιο.
