ΑΘ. ΒΑΛΑΒΑΝΙΔΗΣ
Φυτοχημικές ουσίες της
διατροφής με αντιοξειδωτικές
και αντικαρκινικές ιδιότητες
Εκδόσεις Βήτα 2011,
σελ. 170, τιμή 25 ευρώ
Είσαι σε ένα κατάστημα με προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας και βρίσκεσαι κάποια στιγμή μπροστά στο κλασικό πια και απαραίτητο, όπως φαίνεται, ράφι με τα αμέτρητα χάπια. Αρχίζεις να «σαρώνεις» με το μάτι τα κλεισμένα σε σκοτεινόχρωμα μπουκαλάκια χάπια με τις αινιγματικές ονομασίες απέξω και αν δεν είσαι καλά μελετημένος χάνεσαι. Επιπλέον έχει ενταθεί γύρω σου η αναφορά στις αντιοξειδωτικές ουσίες και σε ουσίες με αντικαρκινικές ιδιότητες. Υπάρχουν επίσης πράγματα που επειδή τα έχουμε ακούσει πολλές φορές νομίζουμε ότι τα ξέρουμε κιόλας. Οταν όμως κάποιος επιμείνει να θέλει από εμάς μια πιο λεπτομερή εξήγηση, αρχίζουμε και κολλάμε.
Ρωτούν για παράδειγμα τα παιδιά για τον μηχανισμό της φωτοσύνθεσης και παίρνουν μια πολύ απλουστευμένη εξήγηση για τα φυτά που παίρνουν το διοξείδιο και δίνουν πίσω οξυγόνο. Μετά ρωτούν, πολύ φυσιολογικά, «αν εξαφανιστούν όλα τα δέντρα και τα φυτά θα πάψουμε κι εμείς να έχουμε οξυγόνο;» και σε πολλές περιπτώσεις παίρνουν τη λάθος απάντηση, ότι «ναι, αυτό θα συμβεί».
Χρειαζόμαστε λοιπόν κάποιες πηγές πληροφόρησης για να βάζουμε τα πράγματα στη θέση τους στο δικό μας μυαλό πρώτα. Για παράδειγμα, για τις περίφημες αντιοξειδωτικές ουσίες που υπάρχουν άφθονες στα λαχανικά και στα φρούτα είναι χρήσιμο να ξέρουμε πρώτα το γιατί αυτές βρίσκονται εκεί. Να ξέρουμε δηλαδή ότι τα φυτά φτιάχνουν ενώσεις με αντιοξειδωτική δράση για να αντιμετωπίσουν τους δικούς τους εχθρούς, που είναι και πολυάριθμοι. Επίσης τα φυτά είναι μικρά, σιωπηλά αλλά και πολύ αποτελεσματικά εργοστάσια παραγωγής βιταμινών και πολυφαινολών για το δικό τους καλό. Από αυτή την παραγωγή επωφελούμαστε κι εμείς. Και δεν είναι υπερβολή να λυπούμαστε για κάθε καρπό-μικρό εργοστάσιο υγιεινών ουσιών που πηγαίνει αναξιοποίητος και θάβεται αντί να καταναλωθεί ή να αφεθεί να δώσει ένα νέο φυτό. Στο βιβλίο του κ. Αθ. Βαλαβανίδη, καθηγητή στο Τμήμα Χημείας, Τομέας ΙΙ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, υπεύθυνου για το εργαστήριο Οργανικής Χημείας, γίνεται μια πολύ καλή προσπάθεια να επισημανθεί και να εξηγηθεί ο προστατευτικός ρόλος των διαφόρων ουσιών ως προς τις κακοήθεις νεοπλασίες, τις καρδιαγγειακές και τις νευροεκφυλιστικές παθήσεις. Λέξεις όπως βιταμίνες, συνένζυμα, φλαβονοειδή, πολυφαινόλες του κρασιού, ρεσβερατρόλη, που ίπτανται καθημερινά γύρω απ’ όποιον έχει αρχίσει να προβληματίζεται με τη διατροφή του, βρίσκουν μια καλή εξήγηση και αποκτούν το απαραίτητο ειδικό βάρος στο μυαλό του αναγνώστη. Είναι ευπρόσδεκτη η παρατήρηση του συγγραφέα ότι «η υγεία του ανθρώπου βελτιώνεται με τη συστηματική λήψη φυτικών τροφίμων σε μεγαλύτερο βαθμό από τη λήψη διατροφικών συμπληρωμάτων». Ετσι είναι σαν να μας λέει ότι πιο πολύ χρόνο πρέπει να περνούμε μπροστά στη βιτρίνα με τα φρούτα παρά στο ράφι με τα χάπια.
Αν και δεν είμαι ο πιο ειδικός, «κολλάω» κάπως στις σελίδες τις σχετικές με την ενίσχυση των φυτών με συστατικά όπως η γλουταθειόνη, ουσία-«κλειδί» για την αντιοξειδωτική άμυνα των φυτών, και η βιταμίνη C, με τη βοήθεια της Βιοτεχνολογίας. Αλλωστε και ο ίδιος ο συγγραφέας παραδέχεται λίγο πιο κάτω ότι «η βιοτεχνολογική αυτή επέμβαση παρουσιάζει ορισμένα προβλήματα…».
Το πρώτο κεφάλαιο ήδη, το σχετικό με τη φωτοσύνθεση, διαλύει κάθε απορία (πάντως και αν εξαφανιστούν όλα τα χερσαία φυτά θα έχουμε οξυγόνο χάρη στα φύκη της θάλασσας), ενώ αυτό συμβαίνει γενικότερα με όλο το βιβλίο. Κάνει ό,τι υπόσχεται για τις ουσίες του τίτλου, παρ’ όλο που εκ πρώτης όψεως φαίνεται να είναι ένα βιβλίο γραμμένο μόνο για χημικούς.
– Α. Γαλδαδάς
Μάθημα ζωής από «συνταξιούχους» χιμπατζήδες
ANDREW WESTOLL
The chimps of Fauna Sanctuary
– A True Story of Resilience and Recovery
Εκδόσεις Houghton Mifflin Harcourt, 2011, σελ. 288,
τιμή 15,99 δολάρια (www. amazon. com)
«Πριν από 14 χρόνια μια εξαιρετική οικογένεια χιμπαντζήδων διασώθηκε από ένα ερευνητικό εργαστήριο και στάλθηκε σε ένα αγροτικό καταφύγιο όπου θα τη νοιάζονταν και θα την αγαπούσαν. Για την τρομερή Gloria Grow η φροντίδα 13 μεγάλων πιθήκων είναι σαν τη διεύθυνση μιας φυλακής υψίστης ασφαλείας, ένα ζεν καταφύγιο, ένα γηροκομείο ή ένα νεοϋορκέζικο κατάστημα φαγητού σε πακέτο την ώρα του γεύματος. Πρώτα και πάνω απ’ όλα, όμως, αυτή δημιουργεί ένα καταφύγιο για τους ταραγμένους φιλοξενουμένους της, ένα μέρος όπου θα θεραπευτούν και θα αρχίσουν και πάλι να εμπιστεύονται τους ανθρώπους. Ελπίζοντας να κερδίσει λιγάκι την εμπιστοσύνη τους ο δημοσιογράφος Andrew Westoll πέρασε μήνες στο καταφύγιο Fauna Sanctuary ως εθελοντής φροντιστής. Κατέφθασε με όνειρα να κερδίσει αμέσως την εμπιστοσύνη του μυθικού Τομ, την πατρική φιγούρα της ομάδας και τον μεγαλύτερο δάσκαλο της Gloria. Αντί για αυτό ο Τομ στοιχειώνει τα όνειρα του Westoll. Βαθμηδόν όμως η υπόλοιπη ομάδα γίνεται θερμότερη ως προς τον Westoll. Γίνεται φίλος με τον Binky, τον χωρατατζή της ομάδας, τη Sue Ellen, το αγαπημένο αξεσουάρ της οποίας είναι ένα κολιέ με χάντρες, τον Chance που βγάζει τις καυτερές πιπεριές από την πίτσα».
Αν αυτό το κείμενο-εισαγωγή στο βιβλίο του δημοσιογράφου-συγγραφέα για τις εμπειρίες του στο καταφύγιο ζώων που έχουν «αφυπηρετήσει» από εργαστήρια ιατρικής έρευνας σας εμπνέει και θέλετε να συνεχίσετε την ανάγνωση, δεν έχετε παρά να το παραγγείλετε. Ετοιμαστείτε να κλάψετε με τις ιστορίες των ζώων, αλλά και να πάρετε μαθήματα ζωής.
– Ιωάννα Σουφλέρη
