Σχολεία των «αρίστων» που καλλιεργούσαν τη νοοτροπία της «ελίτ» στην εκπαίδευση ή σχολεία που αναζητούσαν την αριστεία και επιβράβευαν τους μαθητές τους με κύρος και κοινωνική καταξίωση; Σχολεία που σου έδιναν τις βάσεις για να προχωρήσεις στη ζωή σου, όπως τονίζει μιλώντας στο «Βήμα» ο πρώην υπουργός κ. Ι. Βαρβιτσιώτης, ή σχολεία που τελικά «πλήγωναν» τους μαθητές με τις υπερβολικές απαιτήσεις τους, όπως εκτιμά ο πρώην πρόεδρος του Συνασπισμού κ. Αλ. Αλαβάνος; Για δεκαετίες ολόκληρες το απολυτήριο ενός πρότυπου ή πειρατικού σχολείου είχε για την κοινωνία της Ελλάδας την ισχύ που έχει σήμερα ένα πτυχίο του Χάρβαρντ και ακόμη περισσότερο. Από το Πειραματικό του Κολωνακίου, το Βαρβάκειο και το Πειραματικό των Αναβρύτων, που ήταν τα πιο φημισμένα σχολεία της Αθήνας έως και τις αρχές της δεκαετίας του 1980, πέρασαν πολιτικοί που κυριολεκτικά διαμόρφωσαν τη σύγχρονη «ταυτότητα» της χώρας μας. Ηταν τα σχολεία των πρωθυπουργών. Και ήταν σχολεία δημόσια.
Το σχέδιο για την αναβίωση των πρότυπων-πειραματικών σχολείων περιλαμβάνεται στα θέματα που συζητήθηκαν στο Υπουργικό Συμβούλιο την περασμένη Τετάρτη. Στόχος είναι να αποτελέσουν «κυψέλες αριστείας και εφαρμογής πειραματικών εκπαιδευτικών πολιτικών». Συγκεκριμένα και όπως αναφέρει το σχέδιο που παρουσίασε το υπουργείο Παιδείας: «Τα πειραματικάπρότυπα σχολεία μπορούν να αποτελέσουν εργαστήρια ανασυγκρότησης της ελληνικής εκπαίδευσης.Να γίνουν σημεία αναφοράς για τα υπόλοιπα δημόσια σχολεία.Να καταστούν κέντρα παραγωγής και διάχυσης καλών πρακτικών, που θα αποτελούν για τα υπόλοιπα σχολεία προτάσεις και όχι συνταγές επιτυχίας.Να γίνουν σχολεία αναφοράς ποιοτικού εκπαιδευτικού έργου,με στόχο την προώθηση της αριστείας σε όλους τους τομείς και σε όλα τα σχολεία της δημόσιας εκπαίδευσης».
Μπορούν όμως τα πειραματικά σχολεία να επιτελέσουν ένα τέτοιο έργο και έχουν θέση στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα; Ο κ. Αθ. Κυριαζής, πρώην ειδικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας σε θέματα ανώτατης εκπαίδευσης και απόφοιτος του Βαρβακείου, λέει χωρίς δεύτερη σκέψη «ναι». Αν και περιγράφει με… τρόμο τις αναμνήσεις του από την περίοδο του σχολείου του.
«Ηταν ένα σχολείο πολύ αυστηρό, αλλά ήταν ένα δημόσιο σχολείο» λέει. «Τέτοιο σχολείο δεν υπάρχει σήμερα. Μας έδωσε τις βάσεις για να προχωρήσουμε στη ζωή μας και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που ακολουθούσε ήταν μοναδικό» δηλώνει χαρακτηρι- στικά.
Ο κ. Ι. Βαρβιτσιώτης, από την πλευρά του, αποκαλύπτει ότι οι κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας προσπάθησαν να επαναφέρουν τον θεσμό των πειραματικών σχολείων, αλλά δεν τα κατάφεραν καθώς προσέκρουαν σε κοινωνικές αντιδράσεις. «Τα θεωρούσαν ελιτίστικα σχολεία γιατί έπαιρναν μόνο τους καλύτερους μαθητές,αλλά αυτό δεν ήταν σωστό» δηλώνει. Ο ίδιος είναι απόφοιτος του Πειραματικού Σχολείου στο Κολωνάκι. «Το σχολείο μας ήταν βαθιά δημοκρατικό,πολλά παιδιά ήταν φτωχά, δεν θυμάμαι να είχα κανέναν μεγαλοαστό συμμαθητή» διηγείται. «Ηταν όμως αυστηρά και ανταγωνιστικά.Υπήρξε μια χρονιά όπου ένας από τους τρεις φίλους μου είχε μείνει πίσω και απλώς του ετέθη το δίλημμα:ή θα προχωρήσεις σωστά ή φεύγεις» αναφέρει, χωρίς να κρύβει τον θαυμασμό του για το σχολείο του. Εκεί που απέτυχαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις θα πετύχει τώρα η κυβέρνηση του ΠαΣοΚ; Και μάλιστα παραμονές των αλλαγών στα πανεπιστήμια, αλλά και της μεταρρύθμισης στα γυμνάσια και στα λύκεια;
Τα πειραματικά σχολεία ιδρύθηκαν τη δεκαετία του 1910 και δέχονταν μαθητές μόνο με εξετάσεις, ενώ αξιολογούσαν με τον δικό τους τρόπο διδακτικό προσωπικό και αποφοίτους. Οπως λέει ο κ. Αλ. Αλαβάνος, απόφοιτος του Βαρβακείου, ήταν τα «σχολεία των αρίστων». Τη δεκαετία του 1960 όποιος φοιτούσε στο Πειραματικό του Κολωνακίου, στο Βαρβάκειο ή στο Πειραματικό των Αναβρύτων θεωρούνταν μέλος μιας ιδιότυπης «κάστας» προνομιούχων, χωρίς- και αυτό είναι ίσως η μεγαλύτερη επιτυχία τους- το γεγονός να έχει σχέση με την οικονομική ή κοινωνική του θέση. «Οταν πήγαινες σε ένα πάρτι και έλεγες ότι είσαι στο Βαρβάκειο,η πρώτη αντίδραση ήταν “οχ, την έβαψες”» λέει σχετικά ο κ. Αλαβάνος. «Ενα πρότυπο σχολείο με τον τρόπο που λειτουργούσε το σχολείο μας μπορεί να σου δώσει πολλά,αλλά μπορεί να σου κάνει και κακό» εξομολογείται μιλώντας στο «Βήμα» ο πρώην πρόεδρος του Συνασπισμού. Ο ίδιος διαφωνεί με την επανίδρυση των πειραματικών σχολείων, καθώς θεωρεί ότι «η πρότυπη και η πειραματική δράση πρέπει να διαχέεται σε όλα τα σχολεία και όχι μόνο σε μερικά που θα φιλοξενούν τους αρίστους». Επίσης, θεωρεί ότι απομονώνοντας σε ένα σχολείο όλους τους καλούς μαθητές αποστερούσες τελικά από όλα τα άλλα σχολεία κάθε περιοχής τη «μικρή ατμομηχανή» της.
Πάντως, πηγές του υπουργείου Παιδείας δηλώνουν ότι η επανασύσταση των πρότυπων-πειραματικών σχολείων θα φέρει πάλι τον ανταγωνισμό και την αναζήτηση των «πρώτων» πίσω στη δημόσια εκπαίδευση.
Σήμερα λειτουργούν περίπου 60, από τα οποία 28 είναι ολοήμερα δημοτικά και ορισμένα σχολεία πανεπιστημίων. Αρκετά είναι μόνο κατ΄ όνομα πειραματικά, καθώς δεν εφαρμόζουν, στον βαθμό που το έκαναν στο παρελθόν, τα καινοτόμα προγράμματα των πανεπιστημίων. Οπως λένε οι εκπαιδευτικοί τους, σχεδόν κανένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα ή νεοεισαχθέν αντικείμενο ή βιβλίο δεν δοκιμάστηκε πρώτα στα πειραματικά τα τελευταία 15 χρόνια.
