Οπως είναι γνωστό, οι χώρες της Ευρωπεριφέρειας βρίσκονται τον τελευταίο καιρό αντιμέτωπες με μια ξέφρενη πορεία των spreads τους, καθώς επίσης με αυξημένες δανειακές ανάγκες για το 2011. Σκοπός μας εδώ είναι να αναδείξουμε μιαν άλλη, ίσως την πιο σοβαρή, διάσταση του δημοσιονομικού προβλήματος της Ευρωπεριφέρειας και να προτείνουμε μια ρεαλιστική λύση με καθαρά ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά.
Πιο συγκεκριμένα, υποστηρίζουμε ότι οι χώρες της Ευρωπεριφέρειας βρίσκονται σήμερα εγκλωβισμένες σε μια ιδιότυπη παγίδα, την παγίδα χρέους (debt trap), αποτέλεσμα της προσπάθειας που γίνεται για μείωση των ελλειμμάτων τους με μονόπλευρα προγράμματα λιτότητας που αγνοούν την αναπτυξιακή διάσταση, και η οποία όμως καταλήγει σε μεγαλύτερο χρέος.
Ετσι, τόσο η Ελλάδα και η Ιρλανδία που ακολουθούν συσταλτικές πολιτικές μέσα από τα αντίστοιχα μνημόνια τους, όσο και η Ισπανία και η Πορτογαλία που ακολουθούν σταθεροποιητικά προγράμματα σε μια προσπάθεια να αποφύγουν την προσφυγή στον μηχανισμό στήριξης, οδηγούνται σε παρατεταμένη ύφεση (και σε ορισμένες περιπτώσεις σε αποπληθωρισμό).
Ωστόσο, καθώς η οικονομία συρρικνώνεται (και πέφτουν οι τιμές) το ονομαστικό ΑΕΠ μειώνεται επίσης, δυσχεραίνοντας έτσι την εξυπηρέτηση του χρέους, με τελικό αποτέλεσμα την αύξηση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ, την καθήλωση των spreads σε απαγορευτικά επίπεδα, δηλαδή τον εγκλωβισμό στην παγίδα χρέους.
Η καλύτερη απόδειξη του πιο πάνω επιχειρήματος είναι η περίπτωση της Ελλάδας, η οποία ύστερα από τέσσερα χρόνια αυστηρής δημοσιονομικής προσαρμογής θα έχει στο τέλος του 2013 έναν λόγο χρέους προς ΑΕΠ στο 158%, από το 125% του ΑΕΠ που ήταν το 2009. Το ίδιο ισχύει και για την εξέλιξη του δημόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ στην Ιρλανδία (2009: 65%, 2012: 115%), στην Πορτογαλία (2009: 76%, 2012: 93%) και στην Ισπανία (2009: 53%, 2012: 73%).
Μια αξιόπιστη λύση στην κρίση χρέους είναι η έκδοση κοινού ευρωομολόγου για την αναχρηματοδότηση του δημόσιου χρέους, κάτι που δυστυχώς προσκρούει, προς το παρόν, στις αντιρρήσεις των Γερμανών. Από την άλλη, τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ζοζέ-Μανουέλ Μπαρόζο πρότεινε κάτι διακριτά διαφορετικό (ουσιαστικά επανέφερε στο προσκήνιο παλαιότερη ιδέα που πιστώνεται στον Ζακ Ντελόρ), δηλαδή την έκδοση ενός ευρωομολόγου μεγάλων έργων (project eurobond) ως μέσου χρηματοδότησης διασυνοριακών έργων υποδομής στην ευρωζώνη (π.χ. σε ενέργεια, μεταφορές κτλ.) με στόχο την ενίσχυση της αναιμικής ανάκαμψης αυτής.
Είναι αλήθεια ότι οι τράπεζες δεν είναι πρόθυμες σήμερα να χρηματοδοτήσουν μεγάλα έργα υποδομής, ενώ και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κάνουν περικοπές στα ΠΔΕ τους σε μια προσπάθεια περιστολής των ελλειμμάτων τους. Αυτό το κενό χρηματοδότησης θα μπορούσε να καλύψει το ευρωομόλογο μεγάλων επενδυτικών έργων με άντληση κεφαλαίων από τις διεθνείς αγορές.
Για τις χώρες της Ευρωπεριφέρειας το όφελος από την έκδοση επενδυτικού ευρωομολόγου θα είναι διπλό: από τη μια μεριά, η εξασφάλιση χρηματοδότησης μεγάλων επενδυτικών έργων υποδομής θα συνεισφέρει θετικά στον ρυθμό ενδογενούς ανάπτυξης της οικονομίας (και εδώ σταματά η πρόταση Ντελόρ- Μπαρόζο), ενώ από την άλλη θα μπορούσε να συμβάλει στην απομείωση του απόλυτου μεγέθους του δημόσιου χρέους.
Το τελικό αποτέλεσμα θα ήταν να επιτευχθεί η διατηρησιμότητα της δυναμικής του χρέους τους, να ξεφύγουν οι χώρες της Ευρωπεριφέρειας από την παγίδα χρέους που αναλύσαμε πιο πάνω, και να μπορέσουν έτσι να ξαναβγούν στις αγορές να δανειστούν με λογικά επιτόκια. Τα παραδείγματα μεγάλων επενδυτικών έργων που θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν με εταιρικά ευρωομόλογα είναι πολλά και βρίσκονται όχι μόνο σε διασυνοριακό αλλά και σε εθνικό επίπεδο, π.χ. στην Ελλάδα: η αναβάθμιση του σιδηροδρομικού δικτύου και των τηλεπικοινωνιών της χώρας, η κατασκευή εθνικών οδικών αξόνων, περιφερειακών αεροδρομίων και μαρινών, η ανάπτυξη επιχειρηματικών και τεχνολογικών πάρκων μιας Περιφέρειας κ.ά.
Καθηγητής Μακροοικονομίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, σύμβουλος του προέδρου της ΝΔ.
