Λαμπερές διακοσμήσεις και φωτάκια σε κάθε γωνιά της πόλης. Μουσικές από κάλαντα και το αγγλοσαξονικό γέλιο του Αγιου Βασίλη («χο, χο, χο») ηχούν στο βάθος. Ανθρωποι που διασκεδάζουν, χορεύουν, πίνουν και κυρίως ψωνίζουν μετά μανίας. Ανθρωποι αγαπημένοι, γελαστοί, ευτυχισμένοι. Χριστούγεννα. Ή μάλλον κάπως έτσι πρέπει να είναι τα Χριστούγεννα σύμφωνα με τις επιταγές της διαφήμισης, της τηλεόρασης και των πολύχρωμων περιοδικών. Σπάνια είναι έτσι, ωστόσο, για τους πραγματικούς ανθρώπους. Αντιθέτως, όπως εξηγούν οι ειδικοί, σε όλον τον πλανήτη οι γιορτές αποτελούν στην πραγματικότητα μια αφορμή για μελαγχολία, η οποία μπορεί να εξελιχθεί ακόμη και σε κατάθλιψη για χιλιάδες συνανθρώπους μας. Εν μέσω οικονομικής κρίσης, μάλιστα, όταν οι επιχειρήσεις κλείνουν η μία μετά την άλλη, οι θέσεις εργασίας χάνονται και ο οικογενειακός προϋπολογισμός συρρικνώνεται, η «γιορτινή μελαγχολία» μετατρέπεται σε πραγματική… απελπισία.
«Τα Χριστούγεννα αντιμετωπίζονται από την κουλτούρα μας ως μια γιορτή που αυξάνει κατακόρυφα την κοινωνική επαφή. O άνθρωπος υποτίθεται ότι πρέπει να βρίσκεται με αυτούς που αγαπά, να διασκεδάζει, να ανταλλάσσει δώρα και να περνά χρόνο με την οικογένειά του. Ετσιχιλιάδες άτομα που είναι περισσότερο μοναχικά βιώνουν αισθήματα μειονεξίας και αποκλεισμού,τα οποία μπορούν να προκαλέσουν από μια απλή μελαγχολία ως κατάθλιψη, αν υφίσταται το ανάλογο ψυχολογικό υπόβαθρο» εξηγεί ο κ. Π. Σακκάς, αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τα πράγματα για τους φοιτητές δεν είναι ευκολότερα καθώς, όπως τονίζει η κυρία Αλτα Πανέρα, ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια στο Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, «η επιστροφή στο σπίτι συνοδεύεται συχνά από κατάργηση της ανεξαρτησίας που βιώνουν οι φοιτητές μακριά από την οικογένειά τους. Ταυτόχρονα, οικογενειακά προβλήματα που πολλοί κατορθώνουν να “αγνοούν” κατά τη διάρκεια της χρονιάς βγαίνουν στην επιφάνεια στις γιορτέςκαθώς τα μέλη της οικογένειας αναγκάζονται να περάσουν μεγάλο χρονικό διάστημα μαζί έπειτα από μακρά περίοδο ανεξάρτητης πορείας. Ετσισυχνά εμφανίζονται απογοητεύσεις και προστριβές οι οποίες απέχουν από την ειδυλλιακή φαντασιακή εικόνα που πολλοί άνθρωποι έχουν για τα Χριστούγεννα» αναφέρει η κυρία Πανέρα.
«Αυτές οι “συλλογικές φαντασιώσεις” σχετικά με το πώς θα έπρεπε να είναι οι γιορτές μάς κάνουν εν τέλει το μεγαλύτερο κακό, μας δημιουργούν άγχος και πίεση. Προσπαθούν να μας πείσουν ότι στις 14 Φεβρουαρίου πρέπει να είμαστε ερωτευμένοι, στις 25 Δεκεμβρίου να είμαστε ευτυχισμένοι και την 1η Ιανουαρίου να διασκεδάζουμε μέχρι τελικής πτώσεως. Είναι σχεδόν αστείο» λέει στο «Βήμα» η 23χρονη Ελένη Τσικουριάδου, φοιτήτρια Οδοντιατρικής από τη Θεσσαλονίκη. «Το κλειδί βρίσκεται στην αποδοχή της ανθρώπινης φύσης μας. Τα αρνητικά συναισθήματα και οι διαφωνίες είναι μέρος μιας υγιούς ψυχοσύνθεσης και μιας ζωντανής ανθρώπινης σχέσης. Ενας καβγάς τα Χριστούγεννα δεν είναι οιωνός. Είναι απλώς ένας καβγάς!» προσθέτει με νόημα.
Και μετά ήρθε η κρίση…
Τα πράγματα ήταν ήδη δύσκολα για τη «μειοψηφία» που αδυνατούσε να προσαρμοσθεί στο (υποχρεωτικά) χαρμόσυνο πνεύμα των εορτών. Εν μέσω οικονομικής κρίσης, ωστόσο, όταν η απογοήτευση, το άγχος για το μέλλον και η ανέχεια επικρατούν, η χριστουγεννιάτικη κατάθλιψη τείνει να μετατραπεί από εξαίρεση σε… κανόνα! «Ο παραδοσιακός ορισμός της χριστουγεννιάτικης κατάθλιψης ήταν η αντίδραση ορισμένων ανθρώπων στην κοινωνική επιταγή να “περνούν καλά” στις γιορτές. Εφέτος όμωςαυτή η επιταγή έχει αντιστραφεί. Είναι σαν όλα να μας λένε ότι δεν μπορούμε να είμαστε καλά. Αρα προκύπτει εφέτος το παράδοξο οι άνθρωποι που έπασχαν από μελαγχολία τα Χριστούγεννα να είναι… πλήρως εναρμονισμένοι με το κυρίαρχο πνεύμα απογοήτευσης, θλίψης και οργής» αναφέρει η κυρία ΦωτεινήΤσαλίκογλου, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
«Τη στιγμή που η οικονομία καταρρέει και χιλιάδες συνάνθρωποί μας υποφέρουν, τα περιοδικά και η τηλεόραση συνεχίζουν να μιλούν για “λαμπερά ρεβεγιόν” και να προτείνουν για χριστουγεννιάτικα δώρα… πούρα και ακριβά ρολόγια! Προσπαθούν να μας πείσουν ότι η τιμή ενός δώρου αντανακλά τα συναισθήματα αυτού που το προσφέρει ή ότι το κόστος μιας γιορτής αποδεικνύει το πόσο θα διασκεδάσουν οι συμμετέχοντες. Με τέτοια καταναλωτικά πρότυπαπώς να μην πέσει κάποιος σε κατάθλιψη;» αναρωτιέται ο κ. Γ. Τσέλος, ηλεκτρολόγος μηχανικός. «Στην πραγματικότητα ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Οι ανθρώπινες σχέσεις, τα αληθινά συναισθήματα και η αισιόδοξη διάθεση είναι τα μόνα στοιχεία που μπορούν να μας χαρίσουν “χαρούμενα Χριστούγεννα”, όχι το ύψος των τραπεζικών μας καταθέσεων!» καταλήγει.
Νικήστε τη γιορτινή μελαγχολία
1 Αντισταθείτε στις «χολιγουντιανές» επιταγές
Εξετάστε με κριτική ματιά τον τρόπο με τον οποίο η διαφήμιση, τα περιοδικά, η τηλεόραση και ο κινηματογράφος παρουσιάζουν τα Χριστούγεννα. Το «τέλειο» γιορτινό τραπέζι όπου συγκεντρώνεται σε απόλυτη αρμονία η οικογένεια, μακριά από προστριβές, απογοητεύσεις και αρνητικά συναισθήματα, είναι αποκύημα της φαντασίας των κινηματογραφιστών. Αποδεχθείτε ότι οι αληθινοί άνθρωποι έχουν και… αληθινά προβλήματα, γι΄αυτό και «απόλυτα ευτυχισμένα» Χριστούγεννα δεν υφίστανται.
2 «Οχι» στις καταχρήσεις
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και λιπαρών ή σακχαρούχων τροφών αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό των χριστουγεννιάτικων εορτασμών. Οι εν λόγω γιορτινοί πειρασμοί είναι σίγουρα απολαυστικοί, ταυτόχρονα όμως επιβαρύνουν τον οργανισμό και επιδρούν αρνητικά στην ψυχολογική κατάσταση. Ιδίως το αλκοόλ, μετά την πρόσκαιρη «ευεξία» που παρέχει λόγω της διατάραξης της συνείδησης, καταλήγει να εντείνει τα συναισθήματα κατάθλιψης και αυτοκριτικής και εν τέλει οδηγεί σε χειρότερη διάθεση.
3 Προσοχή στον καταναλωτισμό
Τα καταναλωτικά πρότυπα προβάλλονται ευρέως πριν και κατά τη διάρκεια των εορτών πιέζοντάς μας να ξοδεύουμε αλόγιστα χρήματα για δώρα και διασκεδάσεις που υποτίθεται ότι συντελούν στη χριστουγεννιάτικη «ευτυχία». Αντί για ακριβές εξόδους επενδύστε στους ανθρώπους με τους οποίους θα διασκεδάσετε, ενώ σε ό,τι αφορά τα δώρα αντιμετωπίστε τα ως ένα μέσο να δείξετε την αγάπη σας- όχι την… οικονομική σας κατάσταση.
4 Αφουγκραστείτε τις ανάγκες σας
Εν τέλει τι σημαίνει για εσάς διασκέδαση; Αν η ανάγνωση ενός βιβλίου παρέα με μια κούπα ζεστή σοκολάτα σε δελεάζει πολύ περισσότερο από μια βραδινή έξοδο (που υπακούει σε… «glamorous» επιταγές) δεν θα έπρεπε να νιώθετε κοινωνικά αποκλεισμένοι. Αν μη τι άλλο, τα Χριστούγεννα είναι μια ευκαιρία να κάνετε αυτό που πραγματικά σας ευχαριστεί και να αντισταθείτε σε έξωθεν επιβεβλημένες μορφές ψυχαγωγίας.
