«Τι θέλετε τώρα από εμάς; Αφού κανένας δεν ασχολείται μαζί μας!» ήταν η συνηθέστερη αντίδραση του μουσουλμανικού κόσμου της Θράκης κάθε φορά που η φωτογράφος Πέπη Λουλακάκη έκανε απόπειρες επισκέψεων σε ανθρώπους και τόπους που έμοιαζαν να μην υπάρχουν στον χάρτη. «Είμαστε εδώ γιατί θέλουμε να σας γνωρίσουμε καλύτερα» ήταν η απάντησή της, όμως και πάλι δεν την πίστευαν. Χρειάστηκε να τους επισκεφθεί ξανά και ξανά, σχεδόν κά θε ημέρα επί δύο χρόνια, για να τους πείσει να της ξεκλειδώσουν τις καρδιές και τα σπίτια τους. «Μαθημένοι να αποτελούν επί τόσα χρόνια ένα περίεργο είδος αξιοθέατου για δημοσιογράφους, φωτορεπόρτερ ή απλούς ταξιδιώτες,είναι απολύτως λογικό αυτοί οι άνθρωποι να περιφρουρούν πλέον την εικόνα και τη ζωή τους» εξηγεί η ίδια. Καρπός της επιμονής της είναι ένα πολύ ενδιαφέρον λεύκωμα.
Σε φτηνά ξενοδοχεία
Η περιπέτεια στη Θράκη κράτησε δύο ολόκληρα χρόνια. Διαρκή ταξίδια υπό αντίξοες συνθήκες, με το αυτοκίνητο να κολλάει στα χιόνια και τις δύο γυναίκες να ρίχνουν χώμα στα λάστιχα για να το βοηθήσουν να ξεκολλήσει. Εμεναν σε φτηνά ξενοδοχεία και αργότερα, όταν άρχισαν να κερδίζουν την εμπιστοσύνη κάποιων κατοίκων, εκτός από την εικόνα και τα λόγια τους, τους πρόσφεραν και κατάλυμα. «Κάποιες μέρες δεν γινόταν τίποτα. Περιμέναμε να συμβεί κάτι ενδιαφέρον στα χωριά και υπήρχε αφόρητη ερημιά» . Ο πρώτος χρόνος δουλειάς στηρίχθηκε αποκλειστικά σε δικές τους οικονομίες. Οταν όμως ήταν σε θέση να παρουσιάσουν κάποια πρώτα δείγματα της παθιασμένης ενασχόλησής τους, οι γενναιόδωροι ιδιώτες δεν άργησαν να βρεθούν. Το μεγαλύτερο εμπόδιο στην αρχή πάντως δεν ήταν ούτε το κρύο ούτε τα λιγοστά λεφτά, αλλά η καχυποψία των ντόπιων: «Νόμιζαν ότι είμαστε πράκτορες,δεν μπορούσαν να διανοηθούν ότι όλα αυτά τα ρωτάμε και τα φωτογραφίζουμε μόνο και μόνο για να φτιάξουμε ένα βιβλίο».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της καχυποψίας αλλά και της παράνοιας που συνάντησαν εκεί ήταν ο Αμπντούλ Χαλί Ντεντέ: «Είχε ένα βλέμμα που σκοτώνει, είναι ένα πρόσωπο πολύ αμφιλεγόμενο. “Οποτε με συμφέρει λέω ότι είμαι Πομάκος και όποτε με συμφέρει λέω ότι είμαι Τούρκος, γιατί πολύ απλά θέλω να επιβιώσω” μας είπε. Εχει νιώσει στο πετσί του ότι εκεί δεν σε παίρνει να είσαι μόνο ένα πράγμα». Αλλες φορές πάλι οι συνθήκες έμοιαζαν να είναι αγγελικά πλασμένες: Ενα ανδρόγυνο τους εμπιστεύθηκε τις δύο έφηβες κόρες του για να πάνε μια ολοήμερη εκδρομή. Μια οικογένεια στο Τέμενος τους πήγε στη γιορτή της Ανοιξης, όπου γνώρισαν έθιμα, γεύτηκαν παραδοσιακά φαγητά, άκουσαν τοπικά τραγούδια. Η φωτογράφος θυμάται με χαμόγελο τη συστολή των έφηβων κοριτσιών μπροστά στον φακό: «Μου θύμισε Ελλάδα άλλων εποχών.Δεν είχαν καμία σχέση με τα κορίτσια στη σύγχρονη Ελλάδα, που είναι απόλυτα εξοικειωμένα με την εικόνα τους, καθώς φωτογραφίζονται όλη την ώρα με τα κινητά τους τηλέφωνα και ανεβάζουν πόζες τους στο Facebook». Στην πόλη οι νέοι που συνάντησε της έδωσαν την αίσθηση ότι ήταν «πιο ώριμοι από την ηλικία τους. Αγαπούν την Ελλάδα, θέλουν να μείνουν στον τόπο,να μάθουν τι συμβαίνει μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας».
ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ: ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Οι γυναίκες που συνάντησαν στο πλαίσιο του οδοιπορικού αποτελούν κεφάλαιο από μόνες τους.«Είναι μια κατάσταση τρομερά πολύπλοκη» εξηγεί η φωτογράφος Πέπη Λουλακάκη,«ιδίως για εκείνες που άφησαν τα χωριά τους και κατέβηκαν στην πόλη.Φορούν παντελόνι,έχουν πετάξει τη μαντίλα,δεν τις ξεχωρίζεις διά γυμνού οφθαλμού από τις χριστιανές.Κάθε φορά όμως που επιστρέφουν στο χωριό τους,τις αντιμετωπίζουν σαν μαύρα πρόβατα.Οι συγχωριανοί τους θεωρούν ανεπίτρεπτο για μια Πομάκα ή μουσουλμάνα να καπνίζει.Μια γυναίκα μάλιστα μας είπε: “Αν πάτε στο χωριό μου,μην τους πείτε ότι με ξέρετε,γιατί θα σας κλείσουν την πόρτα”».Η εικόνα του άντρα-ηγέτη είναι έντονη,σε αρκετές περιπτώσεις οι γυναίκες χρειάστηκαν να πάρουν άδεια από τους συζύγους τους για να δώσουν συνέντευξη και να φωτογραφηθούν.Υπήρξαν όμως και εξαιρέσεις,όπως η δυναμική Τζαχιντέ: πολυτάλαντη και υπερδραστήρια,καταπιάνεται με το καράτε,καπνίζει πού και πού,ενώ οδηγεί με την αυτοπεποίθηση και τον δυναμισμό ενός άντρα.Από το σπίτι της δεν βγαίνει ποτέ με το κεφάλι ακάλυπτο.Η μαντίλα σηματοδοτεί γι΄ αυτήν την πίστη της στο Ισλάμ.Η Πέπη Λουλακάκη την απαθανάτισε να σερφάρει στο Ιnternet μέσα από το λάπτοπ της,την ίδια στιγμή που ο μικρός γιος της παίζει ανέμελα στο σπίτι τους στην Κομοτηνή.Η φροντίδα του παιδιού και οι δουλειές του σπιτιού είναι υπόθεση τόσο της ίδιας όσο και του συζύγου της.Εικόνες και μαρτυρίες που καταρρίπτουν στερεότυπα που τόσο επιμελώς πασχίζουν να χτίσουν τόσα χρόνια τα μίντια και οι κυβερνήσεις.
Το λεύκωμα «Θράκη.Τόσο κοντά,τόσο μακριά» με τις φωτογραφίες της Πέπης Λουλακάκη και με την έρευνα της δημοσιογράφου Ελενας Μοσχίδη κυκλοφορεί αύριο από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
