Εχει σχεδιάσει μερικά από τα ωραιότερα κτίρια της Αθήνας, αλλά έργα του βρίσκονται επίσης σε όλη την Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή. Εκείνο όμως που απογείωσε διεθνώς τη φήμη του έλληνα αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Τομπάζη είναι ο πρωτοποριακός σε σχεδιαστική και συμβολική σύνθεση ρωμαιοκαθολικός ναός της Αγίας Τριάδας στη Φάτιμα της Πορτογαλίας, που εγκαινιάστηκε το 2007, ένα προσκύνημα στο οποίο συρρέουν κάθε χρόνο περίπου εξίμισι εκατομμύρια πιστοί από όλον τον κόσμο.
«Ηταν ανείπωτη η χαρά μου όταν ανακοινώθηκε ότι είχαμε κερδίσει τον διαγωνισμό» λέει. «Και πολύτιμη η εμπειρία μου όταν άνοιξε η εκκλησία. Από τη μια στιγμή στην άλλητο έργο που έως χθες μελετούσαπέρασε πλέον σε ένα πλήθος κόσμου που αισθανόταν ότι του ανήκει και τον εκπροσωπεί».
Γεννημένος στην Ινδία πριν από 71 χρόνια, ο Αλέξανδρος Τομπάζης έχει βραβευθεί σε περισσότερους από 110 διαγωνισμούς με κτίρια βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του έργου του. Παράλληλα ζωγραφίζει, ασχολείται με τη φωτογραφία, γράφει, ταξιδεύει και δίνει διαλέξεις σε όλον τον κόσμο επειδή, όπως λέει, «μου είναι αδύνατον να καθήσω άπραγος έστω και μία στιγμή, και ελπίζω να συνεχίσω έτσι μέχρι τελικής πτώσεως». Παρ΄ όλα αυτά η συμμετοχή του στα κοινά- στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές έθεσε υποψηφιότητα με τον συνδυασμό του κ. Γιώργου Καμίνη στον Δήμο Αθηναίων και εξελέγη εν τέλει αντιπρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου- ήταν έκπληξη. «Μου το ζήτησε ο Στέφανος Μάνος-είμαστε φίλοι και μαζί από το σχολείο- καιδεν μπορούσα να αρνηθώ» απαντά.
– Οταν βλέπετε την Αθήνα από ψηλά,από το αεροπλάνο,τι εντύπωση σας δημιουργεί;
«Οτι δεν νοιαζόμαστε για αυτήν και ότι υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν. Νομίζω όμως ότι βασικά είναι θέμα παιδείας. Γιατί ένα από τα χαρακτηριστικά των Ελλήνων είναι να ζητούμε πολλά και να είμαστε φειδωλοί σε αυτά που δίνουμε. Αυτό πρέπει να αλλάξει».
– Αλλάζει ο Ελληνας; «Αλλάζει. Το βασικό ζητούμενο όμως είναι να υπάρξει μια στροφή από το ιδιωτικό προς το γενικό συμφέρον».
– Στην αρχιτεκτονική, πάντως, εσείς αλλάξατε εντελώς όσα ισχύουν στη ναοδομία,αφού σχεδιάσατε την εκκλησία της Φάτιμα κυκλική.
«Εξωτερικά είναι μια μεγάλη πλατεία που στις εορταστικές εκδηλώσεις γεμίζει με 500.000 άτομα. Και ο κύκλος είναι ακριβώς το σχήμα που διευκολύνει τη ροή μεγάλου πλήθους γύρω του. Είναι όπως σε ένα αρχαίο θέατρο, όπου όλα τα σημεία του χώρου έχουν την ίδια επαφή με το κέντρο του ενδιαφέροντος».
– Ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζει κάποιος έναν χώρο λατρείας μπορεί να συντελεί στην καλύτερη επικοινωνία με το θείο;
«Αναμφίβολα ένας χώρος που εμπνέει τον άνθρωπο έχει σημασία και στη θρησκεία και σε οποιαδήποτε άλλη λειτουργία. Αυτή είναι η ομορφιά της αρχιτεκτονικής».
– Θα μπορούσε να κτιστεί μια εκκλησία όπως αυτή στην Ελλάδα σήμερα; «Τούτη τη στιγμή είναι δύσκολο διότι υπάρχουν περιορισμοί. Οι θρησκευτικές αρχές στην Ελλάδα δεν έχουν ακόμη μια ελευθερία προσέγγισης, όπως συμβαίνει σε άλλες κοινωνίες».
– Εχετε σχεδιάσει και ένα τζαμί στο Ντουμπάι.Ας σας ζητούσαν να φτιάξετε τζαμί στην Αθήναδιότι υπάρχει τέτοιο αίτημα-,θα το κάνατε;
«Θα το έκανα. Δεν έχω κάποια αναστολή γι΄ αυτό. Αν θα ήταν καλό ή όχι, αυτό είναι μια άλλη ιστορία».
– Η αρχιτεκτονική πού πηγαίνει σήμερα;
«Ισως πριν από 100 ή 50 χρόνια να είχε σημασία μόνο το αισθητικό αποτέλεσμα, αλλά τώρα γνωρίζουμε ότι δεν δυνατόν να σχεδιάζεις κτίρια παραβλέποντας θέματα οικολογίας, βιωσιμότητας και βιοκλιματικής συμπεριφοράς. Δεν μπορείς να κάνεις μόνον ό,τι αρέσει σε σένα χωρίς λόγο, χωρίς αφορμή και χωρίς το ενδιαφέρον ότι αυτό μπορεί να βλάψει τους άλλους».
– Τα κτίρια ζουν περισσότερο από εμάς, γίνονται τοπόσημα, γίνονται σημεία αναφοράς. Μπορεί αυτό να γεννά κάποια ματαιοδοξία στον δημιουργό τους;
«Ο κίνδυνος πάντα υπάρχει. Αλλά εξαρτάται από τον άνθρωπο. Εφόσον όμως το έργο σου είναι σημαντικό και επηρεάζει τη ζωή των άλλων, τότε μπορεί να υπάρχει κάπου η πιθανότητα να συμβεί αυτό που λέμε “καβάλησε το καλάμι”». – Εσείς πόσο έχετε αλλάξει; «Νομίζω ότι ένα πράγμα που έρχεται με την ηλικία είναι η ανεκτικότητα- ακόμη και στα λάθη των άλλων. Αλ λά δεν ξέρω αν αυτό είναι καλό ή κακό. Ανθρώπινο είναι. Οσο πιο νέος είσαι τόσο και πιο απόλυτα αντιμετωπίζεις τα πράγματα, ενώ καθώς γερνάς βλέπεις ότι η ζωή είναι πιο πολύπλοκη, γι΄ αυτό μαλακώνεις και εσύ. Βλέπεις ότι δεν υπάρχει μία μόνο αλήθεια».
– Αυτό σημαίνει ότι γίνονται και συμβιβασμοί;
«Μέχρι ένα όριο».
– Εσείς συμβιβασμούς έχετε κάνει;
«Θα ήταν ψέμα αν έλεγα “όχι”. Αλλά έχει σημασία τι είδους συμβιβα σμοί ήταν αυτοί, ποια αξία είχαν». – Τι έχετε κατακτήσει όλα αυτά τα χρόνια;
«Την αγάπη για τη δουλειά μου. Νομίζω ότι όσο περνούν τα χρόνια μεγαλώνει περισσότερο».
– Τι θέλετε να λένε για εσάς; «Οτι προσπαθώ να είμαι ευαίσθητος και ανθρώπινος. Γιατί η αρχιτεκτονική είναι η ίδια η ζωή, τι να πεις παραπάνω;».
– Αν για κάποιο λόγο έπρεπε να σωθεί ένα μόνο έργο σας,ποιο θα θέλατε να είναι;
«Η Φάτιμα θα ήταν το ένα. Και τούτο εδώ το κτίριο. Αλλά στην καρδιά σου βρίσκονται πάντοτε τα έργα των πρώτων χρόνων, όπως το δικό μας σπίτι στην Τράπεζα Αιγίου ή ένα άλλο σπίτι στην Κινέτα. Γενικά όμως αγαπάς αυτά που η πραγμάτωσή τους ήταν μια ευχάριστη και δημιουργική εμπειρία και σου έχουν αφήσει μια θύμηση θετική. Υπάρχουν όμως και κάποια που ούτε θα ήθελα να ξέρω ότι τα έκανα». – Τι δεν έχετε κτίσει που θα το θέλατε;
«Ενα μουσείο σύγχρονης τέχνης. Αυτό θα το ήθελα πολύ».
ΑΘΗΝΑ…ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΕΤΡΑ;
Την Αθήνα μπορεί να τη δει κανείς ιστορικά,πολεοδομικά, οικιστικά, «φυσιογνωμικά»,συναι- σθηματικά, όπως απαριθμεί ο κ.Τομπάζης.«Εκείνο όμως στο οποίο αξίζει κανείς να σταθεί ιδιαίτερα είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος των πολιτών της για τον δημόσιο χώρο»λέει.Πιστεύει λοιπόν ότι η συμμετοχή των πολιτών στα μικρά και καθημερινά πράγματα μπορεί να βοηθήσει στην αλλαγή της φυσιογνωμίας της Αθήνας.
«Οι μεγάλες,δραστικές επεμβάσεις είναι απαραίτητες,αλλά πολύ δύσκολες και καθυστερούν. Οι μικρές είναι αυτές που μπορεί να γίνουν γρήγορα δίνοντας ουσιαστικά αποτελέσματα»επισημαίνει,παραθέτοντας μια σειρά από απλά μέτρα: αύξηση των πεζοδρόμων και ενοποίησή τους, φύτευση δένδρων, ελάττωση της ασφάλτου προς όφελος του πρασίνου και του πεζού,σκίαση των κτιρίων,φύτευση των ακάλυπτων, φυτά στους εξώστες, στα δώματα,στις εισόδους και στις πρασιές των κτιρίων.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΑΠΛΟΤΗΤΑ
Πέτρα,εμφανές τούβλο στη φυσική του απόχρωση και ξύλο είναι τα υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί για το κτίριο που στεγάζει το γραφείο του Αλέξανδρου Τομπάζη στο Πολύδροσο.Ογκοι «σπασμένοι» που δημιουργούν ενότητες,το πράσινο να ξεφυτρώνει από παντού και το στοιχείο του νερού σε υδάτινους διαδρόμους δημιουργούν ένα μικροκλίμα που ο επισκέπτης νιώθει αμέσως.Ο ίδιος άλλωστε πιστεύει ότι τα βιοκλιματικά κτίρια είναι μονόδρομος.
– Δεν είναι μεγαλύτερο το κόστος των βιοκλιματικών κτιρίων;
«Οχι.Εδώ που καθόμαστε αυτή τη στιγμή δεν έχουμε αναμμένα φώτα και όμως ο φωτισμός είναι αρκετός,ενώ αν χρειαστούμε αέρα,απλώς ανοίγουμε το παράθυρο.Πρόκειται για απλούστατα πράγματα,δεν είναι ανάγκη να γίνεται ντόρος ότι δήθεν κάνουμε κάτι τρομερό».
– Αν είναι τόσο απλό,γιατί δεν είχε εφαρμοστεί νωρίτερα;
«Γιατί οι μηχανές λύνουν τα προβλήματα χωρίς κόπο, είναι η εύκολη λύση. Δεν είναι δυνατόν όμως να ζεις και να εργάζεσαι αδιαφορώντας για το περιβάλλον σου».
