O Τζον Εϊμς, ένας γέρος πάστορας στη μικρή πόλη Γκίλιαντ της Αϊοβα, καταλαβαίνει ότι η καρδιά του δεν θα αντέξει να χτυπά στο στήθος του για πολύ ακόμη. Νιώθει την παγερή αύρα του θανάτου και μέσα σ΄ αυτή τη μοιραία και συμφιλιωτική συνάμα προοπτική γράφει ένα μεγάλο γράμμα συμβουλευτικής στοργής στον επτάχρονο γιο του. Το γράμμα αυτό είναι μια παρακαταθήκη αγάπης προς τον καρπό του γάμου του με μια γυναίκα κατά πολύ νεότερή του. Το γράμμα είναι ένας παρατεταμένος επιθανάτιος ρόγχος που καταλήγει να είναι ένας ύμνος στο ίδιο το θαύμα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Το όνομα της συνηθισμένης πόλης των μεσοδυτικών ΗΠΑ όπου διαδραματίζεται η πολυεπίπεδη αυτή ιστορία για τις σχέσεις πατέρων και γιων αποτελεί μετάφραση του βιβλικού τοπωνυμίου «Γαλαάδ» που στη Βίβλο αναφέρεται ως «το όρος της μαρτυρίας». Η αφήγηση καλύπτει περίπου έναν αιώνα, από το 1850 ως το 1956, εποχή που σημαδεύτηκε από τον Εμφύλιο Πόλεμο και τις συγκρούσεις Βορείων και Νοτίων για τη δουλεία. Οι αριστοτεχνικά δομημένοι χαρακτήρες της Ρόμπινσον φωτίζουν το λιτό κατά τ΄ άλλα μυθιστορηματικό σκηνικό όπου ο χωροχρόνος μοιάζει να οπισθοχωρεί μπρος στα μυστήρια που ορίζουν την ανθρώπινη συνθήκη.
Εμβληματική φιγούρα ο παππούς του αφηγητή, ένας συνονόματος γερο-πανούργος, επίσης πάστορας, που το 1830 έφθασε στο Κάνσας από το Μέιν πολεμώντας τα δεσμά της δουλείας. Αυτός ο παλιομοδίτης «μαχητής του Θεού», που έχασε ένα μάτι στον πόλεμο, συνήθιζε να κηρύττει με την κουμπούρα στο ζωνάρι και να κλέβει μπουγάδες και τσουκάλια για να μη σταματήσει ποτέ το έργο που του υπαγόρευσε σε ένα «όραμα» ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός. Αυτή την εξαίσια πινακοθήκη χαρακτήρων τη συμπληρώνουν άνδρες (κυρίως πάστορες) αλλά αυτός που στο τέλος κερδίζει το ενδιαφέρον είναι ο Τζακ Μπάουτον, βαφτισιμιός και γιος του καλύτερου φίλου του Τζον Εϊμς, που βρίσκεται σε μια κατάσταση «κατηγορηματικής απιστίας» ακόμη και για το ότι ο Θεός δεν υπάρχει. Θα μπορούσε άνετα να «μετεξελιχθεί» στον σκοτεινό κεντρικό ήρωα Χέιζελ Μόουτς στο Σοφό αίμα της Φλάνερι Ο΄ Κόνορ (1952). Μπορεί μια λογοτεχνία να ανατέμνει ταυτοχρόνως τα όσα η ίδια δημιουργεί; Η συγγραφέας, με την αναστοχαστική της συνέπεια και μια γραφή που αποπνέει ευγένεια, αποδεικνύει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι μόνο εφικτό αλλά και το ζητούμενο όταν η επιφάνεια μοιάζει ασφυκτικά απροσπέλαστη. Τα όσα εξιστορούνται, με την επίφαση μιας χρηστομάθειας, ακροβατώντας ανάμεσα στο θεολογικό δοκίμιο και στις απλές χαρές της ζωής, είναι το χρονικό ενός γέρου (και του ανθρώπου εν γένει) «που απλά παλεύει με τη δυσκολία κατανόησης του τι είναι αυτό που παλεύει να κατανοήσει». Το Γκίλιαντ είναι ένα βιβλίο πρώτης γραμμής και υψηλής λογοτεχνικής στάθμης, μια αναγνωστική απόλαυση. Το 2005 τιμήθηκε με το Βραβείο Πούλιτζερ και το Εθνικό Βραβείο του Κύκλου των Κριτικών στις ΗΠΑ.
Το λάτρεψε ο Ομπάμα
Η Μέριλιν Ρόμπινσον γεννήθηκε το 1947. Το πρώτο της μυθιστόρημα Ηousekeeping (1981- υπό έκδοση από τις εκδόσεις Εν Πλω),όπου πραγματεύεται σχέσεις γυναικών και βραβεύτηκε και αυτό με το ΡΕΝ/Ηemingway, θεωρείται πλέον κλασικό και,σύμφωνα με τον «Οbserver», είναι ένα από τα καλύτερα όλων των εποχών.Το 2009 το τρίτο της μυθιστόρημα Ηome (και αυτό θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά) απέσπασε το βραβείο Οrange, το σημαντικότερο λογοτεχνικό βραβείο για αγγλόφωνη γυναίκα συγγραφέα.Η Μέριλιν Ρόμπινσον διδάσκει στο Εργαστήριο Δημιουργικής Γραφής της Αϊοβα.Η Ρόμπινσον βλέπει τη θρησκεία «αλλιώς»,μέσα από μια ιδιότυπη αρχαιολογία των εννοιών της θεολογίας και της φιλοσοφίας τη στιγμή που είναι επιμελής αναγνώστις της σύγχρονης επιστημολογίας και κοσμολογίας.Ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα έγραψε στο Facebook για το Γκίλιαντ ότι είναι «ένα από τα πιο αγαπημένα μου βιβλία».
