Κοιτώντας από το παράθυρο του αεροπλάνου λίγο προτού προσγειωθεί στο αεροδρόμιο του Αμστερνταμ ή διασχίζοντας την ολλανδική ύπαιθρο, αυτό που εντυπωσιάζει είναι η παντελής έλλειψη ανεκμετάλλευτου χώρου. Οποιαδήποτε έκταση είναι είτε χωράφι, είτε εργοστάσιο, είτε κατοικημένη περιοχή ή… θερμοκήπιο.
Οσο παράξενο και αν φαίνεται για μια χώρα με έκταση ίση περίπου με το 1/3 της Ελλάδας και ελάχιστη ηλιοφάνεια, η Ολλανδία βρίσκεται στην πρώτη τριάδα των χωρών εξαγωγέων αγροτικών προϊόντων παγκοσμίως. Ειδικότερα θραύση κάνουν οι… ντομάτες, οι οποίες εξάγονται ακόμα και σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία.
Καλλιεργούνται σε τεράστια θερμοκήπια, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Το χρώμα τους είναι τέλειο και η επιφάνειά τους λεία. Η γεύση τους κυμαίνεται από γλυκιά μέχρι πικρή. Είναι hi-tech προϊόν και αντιμετωπίζονται ως τέτοιο. «Πρέπει να δίνεις στον καταναλωτή κάτι καινούριο, βαριέται συνέχεια τα ίδια και τα ίδια. Γι’ αυτό κι εμείς έχουμε πάνω από συνολικά 50 ποικιλίες, ενώ προσπαθούμε να εξελίσσουμε καινούριες» λέει η κυρία Αμουνικ φαν Μάρβαϊκ, υπεύθυνη επικοινωνίας της εταιρείας Tomatoworld. H συγκεκριμένη εταιρεία, πέρα από τα θερμοκήπια στα οποία καλλιεργεί τα προϊόντα της, έχει δημιουργήσει και μια… Ντίσνεϊλαντ της ντομάτας, όπου ανοίγει τις πόρτες της στο κοινό και παρουσιάζει τους τρόπους καλλιέργειάς της. Στα μεγέθους πολυκατοικίας θερμοκήπια της Tomatoworld υπάρχουν ποικιλίες από την Κίνα και την Ιαπωνία, ντομάτες κόκκινες, κίτρινες, πράσινες, καφέ, μεγάλες, μικρές και… πολύ μικρές. «Για τη συγκεκριμένη ποικιλία δεν έχουμε βρει ακόμα αγοραστικό κοινό. Μάλλον θα την πουλήσουμε σε αλυσίδες εστιατορίων, προκείμενου να χρησιμοποιηθεί σαν διακοσμητικό σε διάφορα πιάτα».
Η καλλιέργεια δεν γίνεται σε χώμα αλλά σε πετροβάμβακα, η θερμοκρασία παραμένει σταθερή καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, τα έντομα γονιμοποιούν τους σπόρους μέσα σε κουτιά, ενώ δίπλα στα φυτά της ντομάτας υπάρχουν άλλα φυτά, τα οποία προσελκύουν διάφορα παράσιτα, όπως οι αφίδες. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται να έρθουν σε επαφή με το φυτό της ντομάτας. Το ποτιστήρι έχει αντικατασταθεί με κλικ στο ποντίκι του υπολογιστή, όπου ο… αγρότης-προγραμματιστής επιλέγει τη δοσολογία νερού και οποιασδήποτε άλλης ουσίας χρειάζεται το φυτό.
Στη δημιουργία του ολλανδικού αγροτικού θαύματος έχει συντελέσει και η ανώτερη εκπαίδευση, αφού σχεδόν όλοι οι αγροτικοί συνεταιρισμοί και εταιρείες της χώρας συνεργάζονται με το πανεπιστήμιο του Βαχένιγκεν, ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου όσον αφορά θέματα γεωπονίας και τεχνολογίας τροφίμων. «Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε είναι να βρούμε τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας, τα θερμοκήπια είναι αρκετά ενεργοβόρα, αλλά και να μειώσουμε τα απόβλητά τους» λέει ο Πέτερ Βες από το Ερευνητικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου. Οι υπεύθυνοι δεν δέχονται ότι παράγουν ανθυγιεινά προϊόντα ή ντομάτες-«Φρανκενστάιιν». «Τα φυτά που μεγαλώνουν σε θερμοκήπια δεν ραντίζονται με φυτοφάρμακα, όπως αυτά και δέχονται μόνο τις ουσίες που είναι καλύτερες γι’ αυτά».
Στα θερμοκήπια των Κάτω Χωρών, που καταλαμβάνουν εκτάσεις που ξεπερνούν συνολικά τα 100.000 στρέμματα, παράγονται λαχανικά, φρούτα και λουλούδια (στα άνθη το ποσοστό του ολλανδικού τζίρου ξεπερνάει τα 2/3 του παγκόσμιου), μια δραστηριότητα με τζίρο 4,5 δισ. ευρώ ετησίως. Τώρα βέβαια το πόσο υγιεινό είναι να τρώει κανείς φρούτα και λαχανικά εποχής όλον τον χρόνο και πόσο φιλικά προς το περιβάλλον είναι όλα αυτά, είναι… άλλου παπά ευαγγέλιο.
Ενας Ολλανδός στην Ιεράπετρα
Στη χώρα μας οι θερμοκηπικές καλλιέργειες δεν έχουν γνωρίσει την ανάπτυξη που θα μπορούσαν, αν και οι κλιματολογικές συνθήκες είναι τέτοιες που δεν θα χρειάζονταν οι πανάκριβες ολλανδικές εγκαταστάσεις. Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις όπως είναι η Κρήτη και ειδικότερα η περιοχή της Ιεράπετρας. Και εκεί όμως υπάρχει… ολλανδικός δάκτυλος. Ο Πάουλ Κούπερς, γόνος φτωχής πολύτεκνης οικογένειας, σπούδασε γεωπονία με δαπάνες της Εκκλησίας και την υποχρέωση να προσφέρει τις υπηρεσίας του για έναν χρόνο σε μια υπανάπτυκτη περιοχή. Για καλή τύχη των Κρητικών επέλεξε την Ιεράπετρα, αφού διέγνωσε ότι το εύκρατο κλίμα της περιοχής και το εύφορο έδαφος ήταν κατάλληλο για τις πρωτοποριακές εκείνη την εποχή καλλιέργειες. Οι παραδοσιακοί αγρότες της πόλης του νομού Λασιθίου του γύρισαν την πλάτη, ο ίδιος όμως δεν το έβαλε κάτω. Εμεινε στην Ιεράπετρα μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1968, όταν και σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Δεν πρόλαβε να δει το όραμά του να γίνεται πραγματικότητα. Ομως, λίγα χρόνια αργότερα, όλη η νότια ακτή της Κρήτης γέμισε θερμοκήπια και σήμερα είναι ίσως η πλουσιότερη περιοχή του νησιού, χωρίς να βασίζεται στον τουρισμό.
Από τα θερμοκήπια της Ιεράπετρας εξάγονται σήμερα ντομάτες και άλλα λαχανικά προς όλη την Ευρώπη. Ο ίδιος ο Κούπερς, όπως τόσο συχνά συμβαίνει με όσους είχαν δίκιο πολύ νωρίς, δεν κέρδισε τίποτα από όλη αυτή την ιστορία. Εμεινε να τον θυμίζει ένας ανδριάντας ανάμεσα στα θερμοκήπια.
