O ιστορικός Ρότζερ Κρόουλι, που έζησε τα παιδικά του χρόνια στη Μάλτα, πέρασε κάποια καλοκαίρια στην Ελλάδα και έζησε έναν χρόνο στην Κωνσταντινούπολη, μας δίνει ένα πανόραμα των μεγάλων συγκρούσεων τον 16ο αιώνα (από το 1521 ως το 1580) για τον έλεγχο της Μεσογείου. Από την Κωνσταντινούπολη ως τα στενά του Γιβραλτάρ ναυμαχίες και πολιορκίες που έμειναν στην Ιστορία και υπήρξαν καθοριστικές για το μέλλον του κόσμου διαδέχονται η μία την άλλη στο βιβλίο αυτό, με αποφασιστική τη ναυμαχία της Ναυπάκτου, (όπου έχασε το χέρι του ο Θερβάντες) στην οποία καταστράφηκε ο οθωμανικός στόλος και μαζί μ΄ αυτόν μεγάλο μέρος της ισχύος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δεν ήταν όμως μόνον οι τούρκοι ναύαρχοι και σουλτάνοι, με εξέχοντα τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή που επιτέθηκε το 1521 στη χριστιανική Ρόδο, ούτε και οι δυτικοί χριστιανοί ναύαρχοι και βασιλιάδες που πρωταγωνιστούν στο βιβλίο, αλλά και άλλες προσωπικότητες, όπως ο διαβόητος πειρατής Μπαρμπαρόσα, φόβος και τρόμος των θαλασσών. Η κατάκτηση της Μεσογείου σήμαινε τότε κατάκτηση του κέντρου του κόσμου. Στη Μεσόγειο συνυπήρξαν και συγκρούστηκαν πλήθος πολιτισμοί κι εδώ κρίθηκαν τότε πολλά από αυτά που μας καθορίζουν και μας ταλαιπωρούν ακόμη και σήμερα. Ενα ιστορικό ανάγνωσμα γραμμένο από έναν συγγραφέα με πολλές αφηγηματικές αρετές, το οποίο διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον.
Με το βιβλίο της αυτό η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εξηγεί γιατί το Βυζάντιο ήταν αυτό που υπήρξε, γιατί και υπό ποιες προϋποθέσεις άντεξε επί μια χιλιετία (αναμφισβήτητα η πλέον μακραίωνη αυτοκρατορία στην ανθρώπινη ιστορία) και κυρίως ποια υπήρξε η συμβολή του στη διαμόρφωση του νεότερου κόσμου και ποιες ήταν οι συνέπειες της πτώσης του.Το Βυζάντιο ήταν η πρώτη και μεγαλύτερη ευρωπαϊκή αυτοκρατορία,όπως λέει η συγγραφέας.Το ότι δεν είναι γνωστό επαρκώς πιστοποιεί ότι στη Δύση ακόμη η γνώση του παρελθόντος είναι επιλεκτική και συχνά υπαγορευμένη από ποικίλα συμφέροντα.Βιωματικό απόσταγμα της πολυετούς έρευνας και διδασκαλίας της Αρβελέρ στη Σορβόννη,το βιβλίο,θεμελιωμένο επιστημονικά αλλά και γραμμένο για να διαβάζεται με ενδιαφέρον από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα και να συγκινεί,αναδεικνύει με έκτακτη οικονομία τον χαρακτήρα και τα βασικότερα γνωρίσματα της αυτοκρατορίας.
Την οδύσσεια των Ελλήνων Εβραίων που αψηφώντας τις απαγορεύσεις των Βρετανών κατάφεραν να μεταναστεύσουν στην Παλαιστίνη από το 1945 ως το 1948 μας δίνουν στην έρευνα αυτή ο Ιακώβ Σιμπή και η Καρίνα Λάμψα. Για να ενωθούν με τους άλλους ομοδόξους τους από την υπόλοιπη Ευρώπη που μετά το Ολοκαύτωμα μετανάστευαν στην ιστορική τους κοιτίδα για να αποτελέσουν τους πρώτους πολίτες του νεοσύστατου κράτους του Ισραήλ. Αστοί οι περισσότεροι, αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν σε έναν διαφορετικό τρόπο ζωής και να γίνουν αγρότες στα κιμπούτς. Ξεκινούσαν μια νέα ζωή έχοντας κόψει τις γέφυρες με το παρελθόν, με το οποίο τους συνέδεαν μόνο οι τραγικές μνήμες του πολέμου, της κατοχής και των διώξεων.
Η μεγαλύτερη μάχη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν ήταν ούτε η μάχη του Στάλινγκραντ ούτε η μάχη του Κουρσκ αλλά της Μόσχας στην οποία μέσα σε δύο χρόνια ενεπλάκησαν 7.000.000 άνδρες και οι νεκροί και από τις δύο πλευρές ανήλθαν στα 2.000.000 σχεδόν. Αυτόν τον τιτάνιο αγώνα περιγράφει ο Αντριου Ναγκόρσκι αξιοποιώντας τα νεότερα στοιχεία που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας από τα αρχεία των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών αλλά και από άλλες πηγές. Αφηγήσεις διασωθέντων και απογόνων υψηλόβαθμων αξιωματικών του σοβιετικού στρατού ενσωματώνονται αριστοτεχνικά στο βιβλίο δίνοντάς του τη γοητεία και την αμεσότητα της μαρτυρίας. Μαζί με αυτά ο συγγραφέας μάς δίνει πολλά στοιχεία από το πολιτικό παρασκήνιο της εποχής.
Δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν ότι ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος προετοίμασε τον Β΄ Παγκόσμιο. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών, που διαμόρφωσε τον γεωπολιτικό χάρτη της σύγχρονης Ευρώπης, ήταν το «επιστέγασμα» εκείνου του πολέμου, ανάμεσα στις άλλες συνέπειες του οποίου ήταν και η διάλυση της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Η ιστορία του Στόουν είναι ευσύνοπτη μεν αλλά πολύ κατατοπιστική και ταυτοχρόνως γραμμένη για να διαβάζεται. Πλήθος δευτερεύοντα φαινομενικά περιστατικά παρατίθενται από τον συγγραφέα και δίνουν πληρέστερη εικόνα εκείνης της εποχής και ενισχύουν με την παραστατική τους δύναμη τις αναμφισβήτητες αρετές ενός πρώτης τάξεως ιστορικού.
Ο Νίκος Μαραντζίδης παρουσιάζει συνοπτικά τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας τα χρόνια της δράσης του (1946-1949) αξιοποιώντας τα νεότερα στοιχεία που έχουν προκύψει από τη δυνατότητα των ιστορικών σε κλειστά ως σήμερα αρχεία. Υπάρχουν ακόμη άγνωστες πτυχές του ελληνικού εμφυλίου πολέμου που καλούνται να περιγράψουν και να αναλύσουν οι ιστορικοί- και αυτό επιχειρεί στη μελέτη του αυτή ο Μαραντζίδης. Πέραν όμως αυτού, η μελέτη της περιόδου αναδεικνύει το ανθρώπινο δράμα κυρίως όσων στρατολογήθηκαν βίαια σε έναν πόλεμο που ούτε τον ήθελαν ούτε πίστευαν- σε πείσμα των στελεχών του ΚΚΕ- ότι θα μπορούσαν να τον κερδίσουν.
Τα εγκλήματα της Ιεράς Εξέτασης είναι από τα ειδεχθέστερα αφού διαπράχθηκαν εν ονόματι του Χριστού, η βάση της διδασκαλίας του οποίου ήταν η αγάπη. Ηταν από τις σκληρότερες μορφές καταστολής, όπως τις περιγράφει και τις αναλύει σε τούτο το εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο ο Γκερντ Σβέρχοφ, οι διαστάσεις της οποίας είναι πολύ ευρύτερες και καλύπτουν ένα τεράστιο χρονικό φάσμα το οποίο φθάνει ως τους νεότερους χρόνους. Η εμπειρία αυτή, που σφράγισε έθνη και λαούς, οδήγησε στη διαμόρφωση μιας άλλης συνείδησης και στις σημερινές κοινωνίες που προσπαθούν να αναπτύξουν τόσο θεσμικά όσο και στο επίπεδο της κοινωνικής αποδοχής την ιδέα της ανεκτικότητας, της διαφορετικότητας και του σεβασμού του άλλου.
