Μια ιστορία για τη δουλεία και για την εμμονή των σκλάβων να ζήσουν ελεύθεροι είναι το τελευταίο μυθιστόρημα της χιλιανής συγγραφέως Ιζαμπέλ Αλιέντε. Ηταν μια ιδέα που είχε περπατώντας στους δρόμους της Νέας Ορλεάνης και παρατηρώντας τους ανθρώπους που γέννησαν μεταξύ άλλων την τζαζ, μια μουσική πολύ διαφορετική απ΄ οτιδήποτε άλλο στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Ποιοι ήταν αυτοί οι απελεύθεροι που κατέφυγαν εκεί από τον αποικιοκρατούμενο Αγιο Δομήνικο της Καραϊβικής, το νησί που λέγεται σήμερα Αϊτή και κατέχει τον τίτλο της φτωχότερης χώρας του δυτικού ημισφαιρίου; Μήπως δεν διαθέτει έναν ακόμη τίτλο το νησί; Εγινε η πρώτη ανεξάρτητη δημοκρατία Αφροαμερικανών και το μόνο κράτος που γεννήθηκε έπειτα από επιτυχημένη επανάσταση των σκλάβων. Η Αλιέντε ρίχτηκε στην έρευνα για να μάθει όσο περισσότερα μπορούσε. Συγχρόνως δημιούργησε έναν ακόμη μοναδικό γυναικείο χαρακτήρα, τη μιγάδα σκλάβα Σαριτέ στην εξωτική Αϊτή του 18ου αιώνα. Η σκλάβα και ο αφέντης
Η Τετέ, όπως τη φώναζαν, γεννήθηκε από μια μητέρα που ποτέ δεν γνώρισε και έναν λευκό ναύτη στο πλοίο που τη μετέφερε από τη Γουινέα της Αφρικής στον Νέο Κόσμο. Είχε μάθει να χορεύει προτού ακόμη αρχίσει να περπατάει. Χτυπούσε τα πόδια της στο έδαφος και ο κόσμος έτρεμε ολόκληρος με έναν ρυθμό που γεννιόταν στο νησί κάτω από τη θάλασσα. «Χόρευε, χόρευε, Σαριτέ, γιατί ο σκλάβος που χορεύει είν΄ ελεύθερος… όσο χορεύει» της έλεγε ο Ονορέ, ο ηλικιωμένος σαραντάχρονος σκλάβος που τη μεγάλωσε στο πρώτο σπίτι λευκών. Επτά χρόνων την πήγαν για δώρο στη ζαχαροφυτεία Σεν Λαζάρ της Αϊτής και στον καινούργιο αφέντη της, τον εικοσάχρονο Γάλλο Τουλούζ Βαλμορέν. Αυτός είχε μόλις ξεμπαρκάρει το 1770 και θεωρούσε τον εαυτό του άνθρωπο των γραμμάτων, ορθολογιστή και άθεο, ενώ είχε το Κοινωνικό Συμβόλαιο του Ρουσό δίπλα στο μαξιλάρι του. Οταν όμως ο πατέρας του πέθανε από σύφιλη και ο ίδιος χρειάστηκε να ανασκουμπωθεί και να δουλέψει, μετατράπηκε στον χειρότερο δυνάστη προκειμένου να μετατρέψει τη φυτεία του πατέρα του στην πιο ανθηρή επιχείρηση των αποικιών εκμεταλλευόμενος τους σκλάβους του μέχρι θανάτου. Ο μέσος όρος αντοχής τους ήταν δεκαοκτώ μήνες ώσπου να το σκάσουν ή να πέσουν νεκροί από την κούραση, οπότε τους αντικαθιστούσε αμέσως με φρέσκο αίμα.
Το αβγό περιστεριού
Η Τετέ είχε την κακή συνήθεια να το σκάει και το μόνο που την κρατούσε στο κτήμα ήταν τα μωρά που της φόρτωνε ο αφέντης της. Οι νυχτερινές συνευρέσεις πίσω από την κλειστή πόρτα ανάμεσα στον Βαλμορέν και στη σκλάβα στη γαμήλια κλίνη δεν αναφέρονταν ποτέ στο φως της μέρας, υπήρχαν μόνο στη σφαίρα των ονείρων. Και πάλι όμως ένιωθε τυχερή αφού ήταν μακριά από τη σκληρή δουλειά της ζαχαροφυτείας ως προσωπική σκλάβα της γυναίκας του αφέντη και είχε καταφέρει στα 17 της να ξέρει ήδη τρεις γλώσσες και να είναι νοσοκόμα, οικονόμος και παιδαγωγός του σπιτιού.
Στην υπόθεση προστίθενται και άλλοι ήρωες: η Βιολέτα Μπουαζιέ, μια υπέροχη μιγάδα κοκότα η οποία, σύμφωνα με τις φήμες, όφειλε την αξεπέραστη τεχνική της σε ένα αβγό περιστεριού που έβαζε στο μυστικό της μέρος και το κρατούσε εκεί όπου και αν πήγαινε όλη μέρα χωρίς να το σπάσει και χωρίς να το αφήσει να πέσει· ο ερωτευμένος μαζί της λοχαγός Ετιέν Ρελέ, «το μαντρόσκυλο του Αγίου Δομήνικου», που πίστευε ότι όποιος δεν έκανε κατάχρηση εξουσίας δεν άξιζε να την έχει· ο απεχθής Προσπέρ Καμπρέ, ένας ελεύθερος μιγάς που μετατράπηκε με το μαστίγιό του στον πιο ανελέητο διώκτη των πρώην συντρόφων του. Η αφήγηση εκτείνεται σε όλους αυτούς τους χαρακτήρες μαζί με άλλους τόσους καθώς ξεσπάει η εξέγερση των σκλάβων και οι περισσότεροι ηλικιωμένοι λευκοί αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το νησί για την Κούβα και τη Νέα Ορλεάνη, όπου μεταβάλλονται οι συνήθειες ζωής και σκέψης όλων. Η Τετέ τούς ακολουθεί αναγκαστικά, παρ΄ ότι έχει βρει τον έρωτα της ζωής της στο πρόσωπο ενός επαναστάτη μαύρου, του Γκόμπο, που το έχει ήδη σκάσει στα βουνά. Η Γαλλική Επανάσταση έχει φτάσει στην αποικία σαν χτύπημα από την ουρά ενός δράκου, η Αμερική αγοράζει τη Λουιζιάνα από τη Γαλλία και η Τετέ κερδίζει την ελευθερία της από τον Τουλούζ. Παρ΄ όλα αυτά, οι περίπλοκοι δεσμοί αίματος που ενώνουν τους χαρακτήρες- ερωτικά τρίγωνα ως και αιμομειξίες- είναι αδύνατον να ξεδιαλυθούν και η κατάσταση για την Τετέ παραμένει η ίδια, όσο και αν έχουν εκλείψει οι κτηνώδεις συνθήκες διαβίωσης στην Αϊτή.
Η πιο κατάλληλη ώρα
Η αγγλόφωνη έκδοση του βιβλίου σπρώχθηκε προς τα πίσω εξαιτίας του σεισμού της Αϊτής.Κρίνοντας βέβαια εκ των υστέρων,ίσως να μην υπήρχε πιο κατάλληλη ώρα για να διαβάσει ο κόσμος για το ξεκίνημα της αϊτινής κουλτούρας και γι΄ αυτό το μείγμα ελευθερίας και καταπίεσης που την μπόλιασε.
Οσο και αν η Αλιέντε ενδεχομένως δεν μπορεί να συγκριθεί με συγγραφείς του διαμετρήματος της Τόνι Μόρισον,του Πατρίκ Σαμουαζό και του Εντουαρντ Τζόουνς όσον αφορά τη διαπραγμάτευση της δουλείας,βλέποντας τη σημερινή εικόνα της Αϊτής στις τηλεοράσεις δεν μπορούμε ούτε κατά διάνοια να εικάσουμε την ιστορική χάρη και περηφάνια αυτού νησιού όπως ξεχειλίζει στο βιβλίο της πιο διάσημης εκπροσώπου της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας.
«Στην περίπτωση της Αϊτής πλήρωσαν ακριβά τον δρόμο της ελευθερίας αλλά κατά κάποιον τρόπο η πόλη εξακολουθεί να είναι σκλαβωμένη…» σχολίασε κάποιος στην παρουσίαση του βιβλίου.«Ναι,από τη φτώχεια» απάντησε η Αλιέντε.
