Ενα πολυσυζητημένο φάρμακο, το dichloroacetate (DCΑ), το οποίο έγινε γνωστό τα τελευταία χρόνια καθώς μελετάται από ειδικούς του Πανεπιστημίου της Αλμπέρτα στον Καναδά με επικεφαλής έναν έλληνα ερευνητή, τον καθηγητή Ευάγγελο Μιχελάκη, ενάντια στον καρκίνο, έρχεται και πάλι στο προσκήνιο. Ο κ. Μιχελάκης και η ομάδα του δοκίμασαν το φάρμακο σε μικρό αριθμό ασθενών που έπασχαν από γλοιοβλάστωμα (μια άκρως επιθετική μορφή καρκίνου του εγκεφάλου) με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Το σημαντικότερο όμως όλων είναι, όπως ανέφερε ο έλληνας επιστήμονας στο «Βήμα», ότι μέσα από τη νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Science Τranslational Μedicine» η ερευνητική ομάδα έδειξε ότι το DCΑ «πλήττει» έναν ζωτικής σημασίας μηχανισμό για την επιβίωση του καρκίνου, αυτόν που αφορά τον μεταβολισμό του.
Οι επιστήμονες «φωτίζοντας» αυτή τη διαδικασία κάνουν ένα βήμα προς το να δουν κάποια ημέρα ασθενείς με διαφορετικές μορφές της νόσου ένα… φως στο μακρύ τούνελ που έχουν να διανύσουν. «Πρόκειται όμως μόνο για ένα βήμα» λέει με έμφαση ο έλληνας ερευνητής, προσπαθώντας εύλογα να μη δημιουργήσει φρούδες ελπίδες. Επιστήμονες και επιτήδειοι
Την ιστορία του DCΑ είχε παρουσιάσει «Το Βήμα» πριν από δύο χρόνια (Κυριακή 3 Ιουνίου 2007) καθώς επρόκειτο για μια ιστορία ελπίδας αλλά συγχρόνως για μια ιστορία κερδοσκοπίας και εκμετάλλευσης ασθενών σε απόγνωση: από τη μία πλευρά ο κ. Μιχελάκης και οι συνεργάτες του ακολουθούσαν και συνεχίζουν να ακολουθούν την ορθή οδό των εργαστηριακών μελετών και πλέον των κλινικών δοκιμών σχετικά με το φάρμακο, αλλά από την άλλη «έμποροι» της ελπίδας πωλούσαν- και συνεχίζουν να πωλούν- μέσω Διαδικτύου το DCΑ, ένα μόριο που δεν είναι άγνωστο στην Ιατρική: το συγκεκριμένο φάρμακο που αποτελεί φθηνή θεραπεία χορηγείται εδώ και δεκαετίες σε άτομα με σπάνια κληρονομική μεταβολική νόσο και δεν προστατεύεται από πατέντα.
Πριν από δύο χρόνια ο κ. Μιχελάκης και η ομάδα του είχαν δημοσιεύσει μελέτη σύμφωνα με την οποία το φάρμακο επιβράδυνε την ανάπτυξη όγκων σε ποντίκια χωρίς να συνδέεται με παρενέργειες. Οι ερευνητές είχαν υποθέσει τότε ότι το DCΑ επιδρά στον μεταβολισμό της γλυκόζης των καρκινικών κυττάρων, οδηγώντας έτσι περισσότερα καρκινικά κύτταρα σε απόπτωση (προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος).
Ενεργειακό μπαϊπάς καρκίνου
Πολλά καρκινικά κύτταρα παράγουν ενέργεια με διαφορετικό τρόπο από ό,τι τα φυσιολογικά κύτταρα, μεταφέροντας τον μεταβολισμό τους από τα μιτοχόνδρια (εργοστάσια παραγωγής ενέργειας των κυττάρων) στο κυτταρόπλασμα. Αυτή η «αλλαγή», σύμφωνα με τον δρα Μιχελάκη, πιθανότατα κάνει τα καρκινικά κύτταρα ανθεκτικά σε σήματα που ελέγχονται από τα μιτοχόνδρια και τα οποία οδηγούν σε απόπτωση. Ετσι, όπως σημειώνει ο ερευνητής, «αν επιτύχουμε με κάποιον τρόπο την επανενεργοποίηση των μιτοχονδρίων ώστε να γίνεται σε αυτά ο κυτταρικός μεταβολισμός μπορούμε να κάνουμε και τα καρκινικά κύτταρα ευαίσθητα στα σήματα που τους λένε να οδηγηθούν σε θάνατο». Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Συρρίκνωση των καρκινικών όγκων. Το φάρμακο DCΑ παρεμβαίνει σε αυτή τη διαδικασία του μεταβολισμού των καρκινικών κυττάρων. Και όπως είχαν δείξει τα πειράματα σε ζώα, η παρέμβαση αυτή ήταν ευεργετική.
Τα θετικά αποτελέσματα όμως από τα ζώα δεν είναι ποτέ αρκετά, όπως εξηγεί ο κ. Μιχελάκης. Ετσι οι ερευνητές προχώρησαν σε κλινικές δοκιμές φάσης Ι σε πέντε ασθενείς με γλοιοβλάστωμα, ώστε να ανακαλύψουν την επίδραση του DCΑ (με πολύ κόπο και «πόνο» αφού η χρηματοδότηση του όλου προγράμματος γίνεται δύσκολα μέσω κάποιων κρατικών κονδυλίων και ιδιωτικών δωρεών καθώς οι φαρμακοβιομηχανίες δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον για ένα φθηνό, υπάρχον μόριο).
Μελέτη σε πέντε ασθενείς
Οι ερευνητές μελέτησαν δείγματα όγκων από 49 ασθενείς με γλοιοβλάστωμα – «επιθετική μορφή καρκίνου στην οποία εμπλέκονται πολλά ογκογονίδια»- και ανακάλυψαν ότι στο σύνολό τους παρουσίαζαν «μετάλλαξη» της λειτουργίας των μιτοχονδρίων η οποία θα μπορούσε να αναστραφεί με το DCΑ. Στη συνέχεια χορήγησαν το φάρμακο σε πέντε ασθενείς με τη συγκεκριμένη μορφή καρκίνου- τρεις εξ αυτών είχαν εμφανίσει υποτροπή της νόσου έχοντας εξαντλήσει όλες τις θεραπευτικές επιλογές τους. Οι ασθενείς παρακολουθήθηκαν για 18 μήνες. «Είναι άκρως σημαντικό να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο αυτής της δοκιμής που είχε ως στόχο να βρεθεί η σωστή δόση χορήγησης του φαρμάκου που δεν θα προκαλεί τοξικότητα στους ασθενείς, εξετάσαμε και ιστούς του εγκεφάλου των ασθενών πριν και μετά τη χορήγηση του DCΑ. Μπορούσαμε έτσι να παρακολουθούμε όλη την…πορεία της δράσης του φαρμάκου». Ενας από τους ασθενείς που είχαν εμφανίσει υποτροπή πέθανε μέσα στους τρεις πρώτους μήνες (σύμφωνα με τον κ. Μιχελάκη, το φάρμακο χρειάζεται κάποιους μήνες προκειμένου να συγκεντρωθεί σε επαρκείς θεραπευτικές δόσεις εντός του οργανισμού). Ενας δεύτερος εμφάνισε αύξηση του όγκου του. Στους άλλους τρεις ασθενείς εμφανίστηκε επιβράδυνση της ανάπτυξης του καρκίνου. «Ηταν αξιοσημείωτο ότι πολύ περισσότερα καρκινικά κύτταρα σε αυτούς τους ασθενείς οδηγούνταν σε προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο ενώ παράλληλα εμφανίστηκε μείωση της αγγειογένεσης μέσω της οποίας τρέφονται οι όγκοι καθώς και αναστολή του μηχανισμού ανάπτυξης των πολυδύναμων καρκινικών κυττάρων».
