Από την Αλεξάνδρεια στους Idols, στους Aphrodite’s Child και από εκεί στην κορυφή του κόσμου και πίσω στην Ελλάδα. Ο Ντέμης Ρούσσος, ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους και δημοφιλείς έλληνες καλλιτέχνες διεθνώς, επιστρέφει για μία συναυλία τον Ιούνιο στην Αθήνα. Την αμοιβή του, μας λέει στη συνάντησή μας, θα τη δωρίσει στο ελληνικό κράτος. Είναι φανερό ότι έχει όρεξη να μιλήσει για πολλούς και για πολλά.
Αθήνα. Η προγραμματισμένη συνάντησή μας στο μπαρ ενός παρισινού ξενοδοχείου δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί – το ισλανδικό ηφαίστειο άλλα είχε αποφασίσει. Ο Ντέμης Ρούσσος είχε μείνει στην Αθήνα. Ετσι, την ίδια ημέρα και την ίδια ώρα, βρεθήκαμε στην κατοικία του εδώ, η οποία βλέπει από ψηλά τη θάλασσα του Σαρωνικού. Ο έλληνας διεθνής καλλιτέχνης, πληθωρικός και χειμαρρώδης, προετοιμάζει τη συναυλία του που θα γίνει στο Ηρώδειο στις 25 Ιουνίου. «Τα λεφτά θα τα δώσω στο κράτος, μακάρι να το έκαναν αυτό και άλλοι καλλιτέχνες» θα μας πει σε μια συζήτηση που ξεκίνησε από την Αλεξάνδρεια των παιδικών του χρόνων και ταξίδεψε στα 60’s και στη μουσική, για να φτάσει στον Γιώργο Παπανδρέου και στον Μπαράκ Ομπάμα, στην ελληνική και παγκόσμια κρίση, στα ανιψάκια του Ντόναλντ Ντακ και σε άλλα πτηνά…
Ντέμη Ρούσσο, γεννηθήκατε και μεγαλώσατε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ποιες είναι οι πρώτες αναμνήσεις σας από την πόλη αυτή;
«Πρώτα από όλα, πιστεύω ότι είναι μεγάλο πλεονέκτημα να είσαι γεννημένος στην Αλεξάνδρεια εκείνης της εποχής. Υπήρχαν πολύ περισσότερη μαγεία, ενέργεια και παλμός απ’ ό,τι σήμερα, που ο πληθυσμός της πόλης έχει αυξηθεί. Οπου υπάρχει πολύς κόσμος οι ενέργειες των ανθρώπων αλληλοσυγκρούονται και η μαγεία χάνεται. Στον υπερβολικά μεγάλο πληθυσμό του πλανήτη μας οφείλονται, ίσως, εν μέρει, οι κρίσεις, οι διαμάχες και οι αγριότητες που βλέπουμε γύρω μας. Αν βάλεις δύο γάτες σε ένα κουτί, θα τα βρουν μεταξύ τους. Αν βάλεις όμως δέκα, θα σκοτωθούν. Η Αλεξάνδρεια λοιπόν εκείνης της εποχής ήταν μια πόλη ιδιαίτερα δυνατή σε πνευματικό και καλλιτεχνικό επίπεδο. Εγώ μεγάλωσα ακούγοντας στο ραδιόφωνο ιταλική, γαλλική και αμερικανική μουσική. Bill Haley and his Comets, Σαρλ Αζναβούρ, Νταλιντά, Πεπίνο ντι Κάπρι… Οταν έβγαινα στον δρόμο όμως, άκουγα αραβική μουσική. Εγώ είχα επιπλέον μέσα μου το DNA της μουσικής. Στην οικογένειά μου όλοι τραγουδούσαν. Η γιαγιά μου, η μητέρα μου, ο πατέρας μου. Ο πατέρας μου, μάλιστα, έπαιζε και κιθάρα».
Ελληνική μουσική ακούγατε;
«Βεβαίως! Η ελληνική κοινότητα της Αλεξάνδρειας ήταν μεγάλη και δυνατή. Φρόντιζε να διατηρεί τις παραδόσεις. Εγώ, για παράδειγμα, πήγαινα σε αγγλικό αλλά και σε ελληνικό σχολείο. Ολες αυτές οι μουσικές επιρροές λοιπόν μπήκαν μέσα μου, με κατοίκησαν και συνέβαλαν στο να γίνω αυτός που έγινα. Ακόμη και σήμερα συνεχίζω να εξερευνώ ποικίλους μουσικούς κόσμους και να ανακατεύω δυτικά, οριεντάλ, φολκλόρ και έθνικ στοιχεία. Πιστεύω πολύ στο καλό ανακάτεμα. Οχι μόνο στη μουσική, αλλά σε όλους τους τομείς».
Ποιοι καλλιτέχνες σας επηρέασαν ώστε να ακολουθήσετε τον δρόμο της μουσικής;
«Εγώ, όταν πήγαινα στο σχολείο, ήθελα να γίνω ηθοποιός ή σκηνοθέτης. Μου άρεσε πάρα πολύ ο κινηματογράφος και παρακολουθούσα τα πάντα. Εκανα μάλιστα και εργασίες στο σχολείο για το αμερικανικό σινεμά. Η μουσική ήταν μεν μέσα μου, αλλά επαγγελματικά προέκυψε αργότερα, όταν ήρθαμε να εγκατασταθούμε στην Ελλάδα. Σε αυτό επέδρασε καταλυτικά ο Οτις Ρέντινγκ, ο οποίος συνδύαζε στα τραγούδια του στοιχεία κάντρι και μπλουζ και φυσικά οι Beatles, που ήταν το πολύτιμο κεφάλαιο της δεκαετίας του ’60. Αυτό είναι το άλλο πλεονέκτημα που είχα στη ζωή μου, πέρα από το ότι είχα την τύχη να μεγαλώσω στην Αίγυπτο: το ότι ανήκω στις δεκαετίες των 60’s και των 70’s. Hταν χρόνια πάρα πολύ δημιουργικά».
Οχι μόνο σε καλλιτεχνικό, αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο…
«Βεβαίως. Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι πάντα σχετική με τα κοινωνικά συμφραζόμενα. Και η κοινωνική κατάσταση της εποχής ήταν πολύ καλύτερη από τη σημερινή. Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα, ιδιαίτερα για τους νέους. Αυτοί είναι που πληρώνουν τον λογαριασμό της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Με την πίεση και την ανεργία που υφίστανται είναι δύσκολο για αυτούς να δημιουργήσουν. Ενώ υπάρχουν πολλοί νέοι με ταλέντο, και στη Γαλλία και στην Ελλάδα, οι περισσότεροι πάνε στράφι. Αυτό το πράγμα με στενοχωρεί πάρα πολύ. Οι δισκογραφικές εταιρείες και το επάγγελμα γενικότερα δεν τους δίνουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν, να ωριμάσουν και να εξελιχθούν».
Και στη δική σας εποχή υπήρχαν νέοι με ταλέντο που δεν μπόρεσαν να κάνουν καριέρα…
«Την εποχή τη δική μου όμως η κοινωνική κατάσταση έδινε ευκαιρίες στους καλλιτέχνες. Οι δισκογραφικές εταιρείες τότε έπαιζαν πραγματικά τον ρόλο τους. Σήμερα είναι ανύπαρκτες. Δεν υπάρχει εταιρεία σήμερα που να μπορεί να αναλάβει έναν ταλαντούχο καλλιτέχνη και να τον χτίσει από το άλφα ως το ωμέγα. Παλιά, οι άνθρωποι των εταιρειών απαντούσαν στα τηλέφωνα, ήταν εκεί όταν τους χρειαζόσουν, προβληματίζονταν μαζί σου για το πώς πρέπει να γίνουν τα πράγματα. Σήμερα δεν υπάρχει αυτό το πράγμα. Ή, όταν υπάρχει, είναι ψεύτικο. Ολα γίνονται αρπαχτά και γρήγορα. Και δεν το λέω για μένα. Εγώ τελείωσα. Είμαι μεγάλος. Για τους μικρούς μιλάω, που πρέπει να κάνουν μόνοι τους την παραγωγή και αν πετύχουν, πέτυχαν. Κατ’ αρχάς, δεν υπάρχει πλέον αγορά δίσκου. Πέθανε με το Ιnternet. Και τι έγινε; Οι εταιρείες των δίσκων σε συνεργασία με τα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια εφηύραν το κόλπο των εκπομπών ριάλιτι για να αναδείξουν, δήθεν, νέα ταλέντα, ενώ στην ουσία ενδιαφέρονται για το ποιος θα κάνει πιο υψηλή τηλεθέαση. Και ποιος πληρώνει τον λογαριασμό; Οι πιτσιρικάδες, οι οποίοι, στην καλύτερη περίπτωση, θα κάνουν μια σύντομη πορεία στον χώρο ώσπου να έρθει ο επόμενος. Και αυτό με στενοχωρεί, γιατί βλέπω ότι υπάρχουν πιτσιρικάδες που έχουν ταλέντο».
Θα επιμείνω ότι το ταλέντο δεν αρκεί. Και στη δεκαετία του ’60 υπήρχαν πολλοί που είχαν ταλέντο. Γιατί δεν έγιναν όλοι Ντέμης Ρούσσος, Αζναβούρ ή Νταλιντά;
«Παίζει ρόλο και αυτό το έξτρα που πρέπει να έχει κανείς, πέρα από το ταλέντο, για να πετύχει. Σε μια πετυχημένη πορεία πολλά πράγματα παίζουν ρόλο, όπως σε ένα πετυχημένο πιάτο ή έναν πετυχημένο πίνακα. Πρώτα από όλα, είναι το ταλέντο. Δεύτερον, είναι η δουλειά. Τρίτον, να έχεις γύρω σου τους σωστούς ανθρώπους. Τέταρτον, ο χρονισμός να είναι σωστός σε ό,τι κάνεις. Η σωστή στιγμή παίζει μεγάλο ρόλο. Η επιτυχία έχει άμεση σχέση με αυτό, είτε πρόκειται για τέχνη, είτε πρόκειται για πολιτική, είτε για οτιδήποτε. Ο Κένεντι ήρθε στη σωστή στιγμή, η Μέριλιν Μονρόε ήρθε στη σωστή στιγμή, οι Beatles, η Νάνα, εγώ… Είναι και θέμα τύχης. Πολλά παίζουν ρόλο. Παραδείγματος χάριν, είναι αδύνατον να εγγυηθείς σε έναν έλληνα καλλιτέχνη, όσο ταλέντο και να έχει, ότι θα κάνει επιτυχία σε άλλες χώρες, ειδικά αν αυτός καλλιτέχνης ζει στην Ελλάδα και έχει συμβόλαιο με ελληνική δισκογραφική εταιρεία. Αυτό πάντα ίσχυε, δεν είναι σημερινό φαινόμενο».
Για ποιον λόγο συμβαίνει αυτό;
«Είναι πολύ απλό. Αυτός που βάζει τα λεφτά για μια παραγωγή θέλει να τα πάρει πίσω. Αν τα βάζει ο Ελληνας, για ποιον λόγο ο αντιπρόσωπός του στη Γερμανία ή στην Αγγλία να του βγάλει τον δίσκο και να προσπαθήσει να τον κάνει επιτυχία, αφού δεν έχει επενδύσει σε αυτόν; Και μπορεί μεν να πει: “Εντάξει, θα τον βγάλουμε”, αλλά δεν θα κάνει καμία επιπλέον προσπάθεια. Αν πετύχει, πέτυχε. Ενώ αν έχει κάνει την παραγωγή ο Γάλλος ή ο Γερμανός, θα κάνουν ό,τι χρειάζεται για να σε προωθήσουν, αφού το μωρό είναι δικό τους. Είναι απλά μαθηματικά. Και αυτός είναι ένας άλλος λόγος που πετύχαμε με τους Aphrodite’sChild, παρέα με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου και τον Λουκά Σιδερά. Τολμήσαμε και πήγαμε έξω. Στην αρχή, μάλιστα, θέλαμε να πάμε στην Αγγλία, αλλά την εποχή εκείνη δεν σε άφηναν να μπεις στη χώρα αν δεν είχες βίζα και λεφτά στην τσέπη. Εμείς πήγαμε χωρίς λεφτά, χωρίς τίποτε. Πιτσιρικάδες ήμασταν, 18-20 χρόνων, με ενθουσιασμό και τίποτε άλλο. Δεν μας άφησαν να μπούμε στη χώρα και έτσι πήγαμε στη Γαλλία, η οποία πάντα υποδεχόταν πιο εύκολα τους ξένους».
Οι Γάλλοι αναγνώρισαν αμέσως την ποιότητα του γκρουπ…
«Ημασταν όμως και τυχεροί. Και θα σου πω γιατί. Οταν πήγαμε στο Παρίσι έτυχε να γίνεται ένα διεθνές φόρουμ της εταιρείας Philips, που σήμερα λέγεται Universal. Και ο τότε αντιπρόσωπος της Philips Ελλάδας, ο Νίκος Αντύπας, που μας ήξερε πολύ καλά, ήταν εκεί. Οταν του είπαμε ότι είχαμε μαζί μας δύο ηχογραφημένα κομμάτια demo, μας λέει: “Φέρτε τα εδώ”. Τα πήρε, τα έβαλε στους άλλους να τα ακούσουν, τους άρεσαν και υπογράψαμε αμέσως. Το όνομά μας, μάλιστα, μας το έδωσε ο παραγωγός των Who! Ετσι ηχογραφήσαμε το “Rainand Τears”, το οποίο πούλησε αμέσως ένα εκατομμύριο. Και εκεί όμως ήμασταν τυχεροί. Γιατί τότε, τον Μάη του ’68, γινόταν χαμός στους δρόμους του Παρισιού. Και επειδή έβρεχε και πετούσαν δακρυγόνα, το τραγούδι αυτό («Βροχή και δάκρυα») ήταν ιδιαίτερα επίκαιρο και το ραδιόφωνο το έπαιζε από το πρωί ως το βράδυ. Γι’ αυτό σου λέω, πολλά πράγματα παίζουν ρόλο σε μια επιτυχία».
Τώρα, με την απόσταση που δίνει ο χρόνος, μπορείτε να πείτε ότι κάποια πράγματα θα μπορούσατε να τα είχατε κάνει διαφορετικά;
«Βεβαίως. Μα αυτό είναι και το νόημα της ζωής! Στη ζωή ερχόμαστε για να αποκτήσουμε ορισμένες γνώσεις και να κάνουμε ορισμένα πράγματα, τα οποία θα μας βοηθήσουν να περάσουμε στο επόμενο επίπεδο της ύπαρξής μας. Πρέπει λοιπόν να χρησιμοποιούμε σωστά αυτά που αποκομίζουμε στο παρόν στάδιο, ώστε η ουσία μας να μπορέσει να εξελιχθεί. Γιατί το σώμα μας δεν είναι παρά ένα ρούχο. Γι’ αυτό δεν είναι δυνατό να ξαναγίνει κανείς, όπως θα εύχονταν πολλοί, 18 χρόνων και να ξέρει αυτά που ξέρει σήμερα. Για να εξελιχθείς, πρέπει να δεχτείς την πρόκληση να το κάνεις. Οσο πιο πολύ έχεις ταξιδέψει, όσο πιο πολλά πράγματα έχεις κάνει, όσο πιο έντονα έχεις ζήσει, τόσο πιο πολλά λάθη είναι πιθανόν να έχεις κάνει. Και αυτό είναι η πρόκληση».
Οπότε, δεν ωφελεί σε τίποτε να μετανιώνει κανείς…
«Σαφώς όχι. Διότι το καθετί προστίθεται στη συνολική εμπειρία σου. Οι σωστές κινήσεις και τα λάθη μας είναι αλληλένδετα. Εγώ, ας πούμε, είμαι ρεαλιστής και ξέρω ότι ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας μου οφείλεται σε τραγούδια που απευθύνονταν στο ευρύ κοινό και τα οποία δεν είναι τα πιο αγαπημένα μου. Θα ήθελα να έχω επιτύχει με άλλα τραγούδια, αλλά η μεγάλη επιτυχία γίνεται μέσα απ’ ό,τι είναι πολύ δημοφιλές. Το ίδιο δεν συμβαίνει και στην τηλεόραση; Οι εκπομπές που απευθύνονται στο ευρύ κοινό είναι αυτές που έχουν τη μεγαλύτερη θεαματικότητα. Πάρε για παράδειγμα τις ελληνικές απογευματινές εκπομπές. “Κοτέτσι show” τις αποκαλώ, επειδή βλέπεις γυναίκες να μιλάνε όλες μαζί, σαν κότες. Είναι να πεθαίνεις από τα γέλια. Και όμως, οι εκπομπές αυτές έχουν υψηλή τηλεθέαση, γιατί είναι λαϊκές. Παλιά είχα κάνει και εγώ παρόμοιες βλακείες. Σήμερα όμως έχω φτάσει σε ένα σημείο της καριέρας μου που έχω το προνόμιο να μη χρειάζεται να κάνω συμβιβασμούς».
Υπήρξαν στιγμές που αποθαρρυνθήκατε και σκεφτήκατε να εγκαταλείψετε την προσπάθεια; «Οχι, ποτέ. Πιστεύω ότι ποτέ δεν πρέπει να σηκώνεις τα χέρια ψηλά. Μπορείς να πεις: “Τι μαλακία έκανα τώρα! ” Αυτό ναι. Ή “δεν έχω καμία όρεξη να κάνω αυτή τη συναυλία, αλλά πληρώνει καλά”. Αλλά να πω: “Γαμώ το μου, δεν θέλω, τα παρατάω”, αυτό ποτέ, μα ποτέ, δεν το έκανα. Δεν είμαι τέτοιος χαρακτήρας. Και αυτό δεν σημαίνει ότι δεν συνάντησα δυσκολίες. Στην πορεία μου έζησα καταστάσεις πολύ κωμικές και πολύ ενδιαφέρουσες. Εγώ σήμερα, αν πεθάνω, δεν θα πεθάνω – με συγχωρείς για τη λέξη – μαλάκας. Εχω δει και έχω ζήσει πάρα πολλά πράγματα. Ξέρω πώς δουλεύουν τα πάντα. Το μόνο όμως που μου αρέσει είναι να τραγουδάω και να δουλεύω με την ομάδα μου. Πιστεύω πάρα πολύ στην ομαδική δουλειά. Και μια ομάδα που κερδίζει δεν πρέπει να τη διαλύεις ποτέ. Είναι όπως ο Χιούι, ο Λιούι και ο Ντιούι, τα ανιψάκια του Ντόναλντ Ντακ. Λένε την ίδια φράση, αλλά το καθένα λέει ένα μέρος της. Αυτό σημαίνει ότι έχουν την ίδια νοοτροπία και τον ίδιο τρόπο σκέψης. Είναι πολύ σημαντικό αυτό».
Μιλήσαμε πριν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο χώρος της δισκογραφίας και της μουσικής γενικότερα. Στην εποχή του Internet είναι ιδιαίτερα έντονο το φαινόμενο της πειρατείας. Συμφωνείτε με τις αυστηρές κυρώσεις που προβλέπει ο πρόσφατος γαλλικός νόμος κατά της πειρατείας;
«Βεβαίως, συμφωνώ. Η Γαλλία είναι μια χώρα που έχει ανθρώπους ικανούς να πετύχουν πράγματα. Εδώ, στην Ελλάδα, ποιος; Βεβαίως ήμουν υπέρ του νόμου αυτού. Τον υπέγραψα μάλιστα. Είναι θέμα σεβασμού στην πνευματική δημιουργία. Και ο σεβασμός, αγαπητέ μου φίλε, είναι στοιχείο της Δημοκρατίας. Δύο πράγματα εφηύραν οι αρχαίοι πρόγονοί μας: τη Δημοκρατία και τους υπονόμους. Σήμερα, στην Ελλάδα, ούτε το ένα δουλεύει ούτε το άλλο. Λίγο ιστορία μάς έμεινε μόνο – γιατί αν κοιτάξεις τις μούρες μας δεν πολυμοιάζουμε με τα αγάλματα. Οι Ελληνες που ζουν πολύ στο εξωτερικό γιατί είναι διαφορετικοί; Γιατί ο Ελληνας κατά βάση είναι ενεργητικός, ταλαντούχος και πολυμήχανος. Είναι λίγο Οδυσσέας. Αλλά αυτό το ταλέντο του δεν μπορεί να το αξιοποιήσει σε μια χώρα όπου τίποτε δεν λειτουργεί. Γι’ αυτό και πάει να ζήσει σε χώρες όπου το σύστημα δουλεύει σωστά. Μακριά όμως από την ελληνική πραγματικότητα, καταλήγει να εξιδανικεύει την Ελλάδα και να τη σκέφτεται διαφορετική απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Για παράδειγμα, σκέφτεται τα ελληνικά νησιά όπως τα δείχνουν οι διαφημίσεις. Οταν όμως πάει στο νησί για διακοπές, έρχεται αντιμέτωπος με τα προβλήματα, με το κακό σέρβις και την κλεψιά. Γιατί ο Ελληνας δεν αγαπά πραγματικά τη χώρα του. Και δεν μιλάω για πατριωτισμό. Μιλάω για συλλογικό αίσθημα ευθύνης. Και αυτό ισχύει σε όλους τους τομείς. Είναι ο καθένας για την πάρτη του. Γι’ αυτό και η χώρα βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Εγώ είμαι πεπεισμένος ότι έχει φαλιρίσει, αλλά δεν το λένε στον κόσμο. Είμαι σίγουρος για αυτό».
Ποιος πιστεύετε ότι ευθύνεται για τη σημερινή κατάσταση;
«Ολοι. Και οι πολιτικοί και οι πολίτες. Κανείς δεν θέλει να πληρώσει, γιατί έτσι έχουν μάθει. Τη δεκαετία του ’70 υπήρχε μία πολιτική στην Ελλάδα, στη Γαλλία και στην Ευρώπη γενικότερα, η οποία έλεγε: “Ολα για τον λαό, όλα για τον κόσμο”, “Λαός αρχηγός” και άλλα παρόμοια. Ολοι καλόμαθαν και από τότε θέλουν να βρουν μία θέση στο Δημόσιο για να βολευτούν. Ετσι φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση. Οπότε, δεν φταίνε μόνο οι πολιτικοί, φταίει και η νοοτροπία του Ελληνα. Αυτή φταίει πάνω από όλα».
Και οι πολιτικοί βέβαια από τον λαό εκλέγονται…
«Κοίταξε. Ο Γιώργος ο Παπανδρέου είναι έντιμος. Κληρονόμησε ένα κράτος σάπιο και ο καημένος κάνει ό,τι μπορεί. Αλλά από εκεί και έπειτα, μη μου λες εμένα: “Θα τα βγάλουμε πέρα μόνοι μας”. Κάτι τέτοια ρίχνουν στάχτη στα μάτια του κόσμου και του δίνουν ελπίδες, ενώ στην πραγματικότητα η χώρα έχει φαλιρίσει. Οταν δεν λες στον κόσμο ξεκάθαρα ποια είναι η πραγματικότητα, πώς του ζητάς να πληρώσει, τη στιγμή μάλιστα που δεν έχει να πληρώσει; Ή όταν τον έχεις μάθει να μη θέλει να πληρώσει; Κατάλαβες τι γίνεται;».
Είναι θέμα Παιδείας, λοιπόν…
«Α μπράβο! Η Παιδεία είναι το πρόβλημα. Ο Ελληνας είναι απαίδευτος – όχι αμόρφωτος, απαίδευτος – και είναι κάτι το οποίο έθρεψαν όλες οι κυβερνήσεις, χρόνια τώρα, για να τον κοντρολάρουν πιο εύκολα. Του είπαν “ο λαός αποφασίζει” και εκείνος πίστεψε ότι είναι το αφεντικό. Σήμερα βεβαίως υποφέρει και έχει δίκιο που διαμαρτύρεται. Αλλά φωνάζει χωρίς να είναι πρόθυμος να βοηθήσει. Ο Σουηδός δεν είναι φτωχός, γιατί εκείνος είναι πρόθυμος να βοηθήσει. Ο Σουηδός έχει Παιδεία. Ενώ τον Ελληνα τον άφηνε να κάνει ό,τι θέλει η κάθε κυβέρνηση, για να μη χάσει ψήφους. Και εκεί είναι το πρόβλημα. Αντε τώρα να αλλάξεις το μυαλό του κυρ Θανάση ή της κυρά Κούλας. Εύκολο είναι; Θέλει τουλάχιστον τρεις γενιές για να αλλάξει η νοοτροπία ενός λαού».
Ο πολιτισμός και η τέχνη θα μπορούσαν να συμβάλουν στη βελτίωση της κατάστασης;
«Οταν οι Γερμανοί σού βγάζουνε πρωτοσέλιδο την Αφροδίτη της Μήλου να κάνει τη γνωστή χειρονομία, τι να κάνει ο πολιτισμός; Η τέχνη είναι βάλσαμο, αλλά βάλσαμο χωρίς απόλυτο αποτέλεσμα. Σε άλλες εποχές υπήρχαν καλλιτεχνικά ρεύματα με κοινωνικό αντίκτυπο. Ηταν όμως περίοδοι κατά τις οποίες βγαίναμε από μια κρίση και πηγαίναμε κάπου αλλού. Σήμερα είμαστε μέσα στην κρίση. Είπαμε ότι η κοινωνική κατάσταση παίζει μεγάλο ρόλο για όλα τα πράγματα. Δεν γίνεται να επιτύχεις οτιδήποτε αν τα κοινωνικά δεδομένα δεν το επιτρέπουν. Τι να πει ο κόσμος σήμερα; “Με ένα ωραίο τραγούδι ή με μια συναυλία θα ξεχάσω τη στενοχώρια μου;”. Το επόμενο πρωί δεν θα εξακολουθήσει να έχει το πρόβλημά του;».
Δηλαδή η λύση σήμερα βλέπετε να είναι περισσότερο πρακτική, παρά ιδεαλιστική…
«Βέβαια. Γιατί το οικονομικό πρόβλημα είναι μεγάλο σε παγκόσμιο επίπεδο. Στην Αμερική ξέρεις τι πρόβλημα υπάρχει; Ξέρεις ότι η Καλιφόρνια έχει χρεοκοπήσει; Αμα δεν τελειώσει με καμιά σφαίρα ο Ομπάμα, θα είναι τυχερός. Τον εξέλεξαν για να καλμάρουν τον πανικό των Αμερικανών σε σχέση με τον πόλεμο και την κρίση. Γι’αυτό το έκαναν. Ο Ομπάμα τι νομίζεις ότι είναι; Μαριονέτα είναι, που τα νήματά της κινούν τρία-τέσσερα μεγάλα κέντρα εξουσίας, τα μεγάλα γκρουπ που κυβερνούν πραγματικά τον κόσμο. Ο Ομπάμα, ο Σαρκοζί, ο Παπανδρέου και όλοι οι αρχηγοί κρατών απλά πιόνια είναι. Εγώ φοβάμαι ότι τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα και πιο σοβαρά απ’ ό,τι νομίζουμε. Και η μουσική, για να επανέλθουμε στον δικό μου κόσμο, δεν είναι λύση. Εγώ και οι άλλοι καλλιτέχνες μπορούμε να προσφέρουμε στον κόσμο ωραίες στιγμές, αλλά δεν θα τον σώσουμε από την κρίση».
Μπορεί η τέχνη να μην επιφέρει άμεσα αποτελέσματα, είναι όμως ένα πετραδάκι…
«Πετραδάκι είναι, ναι. Μικρό όμως. Τόσο δα. Εμείς οι καλλιτέχνες νομίζω ότι είμαστε ίσως ο μόνος κλάδος που έχουμε την καλή θέληση να βάλουμε το πετραδάκι αυτό. Διότι είμαστε καλλιτέχνες. Και ο καλλιτέχνης είναι ευαίσθητος, κάνει κάτι ιδιαίτερο. Ακόμη και αυτό όμως δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα, ούτε σήμερα ούτε αύριο. Μεθαύριο ή παραμεθαύριο, ναι. Το θέμα είναι να υπάρξει δημιουργία, για να μπορέσει να προστεθεί το πετραδάκι της τέχνης. Και η δημιουργία προϋποθέτει ταλέντο και ειλικρίνεια. Τότε μόνο μπορεί αυτό το λιθαράκι που λες να συμβάλει στην ανύψωση του πολιτιστικού επιπέδου, με την ευρεία έννοια του όρου. Μόνο με υψηλότερο επίπεδο πολιτισμού θα μπορέσουν οι άνθρωποι να σκέφτονται πιο σωστά και θα καταφέρουν να χτίσουν μια καλύτερη κοινωνία».
Ο Ντέμης Ρούσσος θα ξεκινήσει την παγκόσμια περιοδεία του με μία συναυλία στο Θέατρο Ηρώδου Αττικού στις 25 Ιουνίου.
Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 499, σελ. 32-38, 09/05/2010.
