Με ποια πολιτική ταυτότητα, με ποια πρακτική φιλοσοφία μπορούν οι διανοούμενοι να παρέμβουν στη σημερινή κρίση; Ως τώρα ακολουθούσαν λίγο-πολύ οι περισσότεροι τον «τρίτο δρόμο», δηλαδή μια κατεύθυνση εκσυγχρονισμού που εκκινούσε από σοσιαλδημοκρατικές φιλοσοφικές θέσεις.
Τι μένει πλέον μετά την κρίση και την απροσδόκητη επανάκαμψη ενός φονταμενταλισμού των αγορών που θεωρούσαμε πως μετά το 2008 θα είχε παρέλθει, καθώς και μετά τη χθεσινή κατάρρευση των Εργατικών στη Βρετανία, που είχαν σηματοδοτήσει την εκκίνηση του «τρίτου δρόμου» το 1997;
Συζητούσα τις προάλλες στο εξωτερικό με έναν παλιό συμμαθητή μου, χρηματιστή τώρα, κάπως αποκομμένο από τα ελληνικά πράγματα, και του εξηγούσα πως οι έλληνες διανοούμενοι βλέπουν τη σημερινή στιγμή ευνοϊκή για εκσυγχρονισμό. Η αντίδρασή του ήταν άμεση. «Μα το ΔΝΤ δεν ήλθε για να σας μεταρρυθμίσει. Ηλθε για να εξασφαλίσει την αποπληρωμή των δανείων».
Ο προβληματισμός του, όπως και ο προβληματισμός στον διεθνή Τύπο, είναι αν η Ελλάδα θα τα καταφέρει, πολλοί το θεωρούν μαθηματικώς αδύνατον, ή αν θα έπρεπε τη στιγμή αυτή να προχωρήσει σε αναδιαπραγμάτευση του χρέους της ώστε να αποφύγει, εν τινι μέτρω, αυτή την κυριολεκτικά αιματηρή λιτότητα η οποία δεν θα αφήσει τίποτε όρθιο στην κοινωνία μας. Δεν έχω πεισθεί τι πρέπει να κάνουμε, αλλά σκέφτομαι πως σε κάθε περίπτωση οι κλυδωνισμοί θα είναι πολύ μεγάλοι. Η οικονομική κρίση σημαίνει την αδυναμία ελέγχου (και ασφαλώς διανοητικού ελέγχου) πάνω στα πράγματα. Την αδυναμία πρόβλεψης. Μας αναμένει θύελλα γιατί το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό και νομίζω ότι είναι αδυναμία της ανάλυσης να το βλέπει και να το περιορίζει κανείς μόνο εκεί. Θα επιβιώσουν το ευρώ και η Ευρωπαϊκή Ενωση;
Αυτό είναι το μείζον και περιβάλλον ερώτημα. Ωστόσο, παρά την καταρράκωση της αξιοπρέπειας που έχουν υποστεί οι Ελληνες και από τα διεθνή και από τα ελληνικά ΜΜΕ, παρά τη μαστίγωση και την αυτομαστίγωση, ας συνειδητοποιήσουμε ότι ως τραγικοί ενδεχομένως ήρωες ποτέ στη νεότερη ιστορία μας δεν είχαμε παίξει ρόλο με παρόμοιες παγκόσμιες συνέπειες. Εστω και παρά τη θέλησή μας.
Ο κ. Αντώνης Λιάκος είναι καθηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
