ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ Τριάντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την ημέρα του θανάτου του Τίτο και η νοσταλγία για την εποχή του συγκρούεται με την επικριτική στάση για τον βίο και την πολιτεία του. Για τους παλαιότερους, η περίοδος της παντοδυναμίας του ήταν η καλύτερη που έζησαν ποτέ. Για πολλούς άλλους- πιο αντικειμενικούς παρατηρητές των ιστορικών γεγονότων- ο Τίτο δεν είχε τη διορατικότητα για να αφήσει πίσω του τους μηχανισμούς που θα διατηρούσαν ενωμένη τη Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία.
«Είναι λογικό να νιώθει ο κόσμος κάποια νοσταλγία» δηλώνει στον «Ιndependent» ο εγγονός του Γιόζιπ Γιόσκα Μπροζ, 63 ετών σήμερα.
«Ηταν μια εποχή ασφάλειας και σιγουριάς. Ενας εργαζόμενος πατέρας μπορούσε να θρέψει μια ολόκληρη οικογένεια, η εκπαίδευση και η πρόνοια ήταν δωρεάν για όλους. Η Γιουγκοσλαβία είχε καλή φήμη σε ολόκληρο τον κόσμο».
Μια δεκαετία μετά τον θάνατο του Τίτο, η ομοσπονδία διαλύθηκε εις τα εξ ων συνετέθη. Η Σερβία και η Βοσνία έχουν αρχίσει να συνέρχονται, αλλά ο δρόμος που έχουν μπροστά τους είναι ακόμη μακρός. Μαζί με την ομοσπονδία κατέρρευσαν πολλά από τα κεκτημένα που απολάμβαναν οι απλοί πολίτες, όπως η δωρεάν υγειονομική περίθαλψη και η δωρεάν Ανωτάτη Παιδεία. Με αφορμή τη σημερινή επέτειο, στο Βελιγράδι διοργανώθηκαν εκθέσεις με αναμνηστικά του Τίτο και της περιόδου του, που έχουν προσελκύσει πολλούς επισκέπτες από τη Σερβία και τις άλλες πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες. «Πολλά αναποδογύρισαν μετά το 1980 και ιδιαίτερα στη δεκαετία του ΄90 και με τόσα πολλά ψέματα που έχουν ειπωθεί για τον Τίτο, οι νέοι είναι μπερδεμένοι. Η Ιστορία θα κρίνει τις αρετές του» προσθέτει ο κ. Μπροζ, συνταξιούχος σήμερα.
Για τον σέρβο ιστορικό Πρέντραγκ Μάρκοβιτς δεν υπάρχει κανένα μυστήριο γύρω από τον Τίτο: «Ο Τίτο ήταν ένας από τους μεγαλύτερους μάγους της αυτοπροβολής, ένας κομμουνιστής δικτάτορας που ήταν δημοφιλής στη Δύση». Ο ίδιος προσθέτει ότι, ενώ δεν γίνονταν πολλές διώξεις σε διαφωνούντες, ο Τίτο είχε δημιουργήσει ένα προσωπολατρικό σύστημα με το οποίο έκρυβε κάτω από το χαλί όλες τις διαφωνίες μεταξύ των Γιουγκοσλάβων.
Ο ιστορικός αναφέρει ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση μπορεί να μάθει από τα λάθη του Τίτο. Ενα από αυτά ήταν η καθιέρωση (το 1974) του περίπλοκου εκλογικού συστήματος και του βέτο που μπορούσαν να ασκήσουν οι έξι ομόσπονδες δημοκρατίες. Αυτό το σύστημα οδήγησε την πρώην Γιουγκοσλαβία στην παράλυση και δημιούργησε τις αυτονομιστικές τάσεις. Ο Αλέξα Τζίλας , γιος του Μίλοβαν Τζίλας, ο οποίος είχε συγκρουστεί ανοικτά με τον Τίτο, πιστεύει ότι η δικτατορία του ήταν «λάιτ» σε σύγκριση με άλλες και δεν παραλείπει να αναφέρει ορισμένα από τα επιτεύγματά της, όπως την κοινωνική δικαιοσύνη και τη συμμετοχή των εργαζομένων στη λήψη των αποφάσεων.
