Το όνομά της είναι «Μύρτις» και είναι 11 ετών. Το φόρεμά της κυματίζει στον ελαφρό αθηναϊκό αέρα καθώς παίζει τις αμάδες με τις φίλες της. Αντίθετα, η μεγαλύτερη αδελφή της είναι απασχολημένη με τις προετοιμασίες για τη γιορτή των Παναθηναίων, ενώ ο αγαπημένος της πατέρας, φίλος του Περικλή, βρίσκεται στην Αγορά. Ολα μοιάζουν όμορφα σε αυτή τη δημοκρατική πόλη στη σκιά του Παρθενώνα. Τι κρίμα όμως, το όμορφο χαμόγελο της Μύρτιδος σύντομα θα χαθεί, όπως και η σοφία του Περικλή! Τόσο ο μεγάλος πολιτικός όσο και η νεαρά κόρη των Αθηνών θα υποκύψουν μαζί με το ένα τρίτο των συμπολιτών τους στον λοιμό της Αθήνας.
Σχεδόν 2.500 χρόνια μετά, το χαμόγελο της Μύρτιδος ετοιμάζεται να ξαναλάμψει στην Αθήνα. Ελληνες και ευρωπαίοι επιστήμονες συνεργάστηκαν ώστε το πρόσωπο της 11χρονης κόρης να αναπλαστεί. Πρόκειται δε για μια από τις πλέον επιτυχείς περιπτώσεις ανάπλασης καθώς το κρανίο του παιδιού διατηρήθηκε σχεδόν τέλειο, δίνοντας στους επιστήμονες τη δυνατότητα να εργαστούν με τη λιγότερη δυνατή απόκλιση από την πραγματικότητα.
Ας πάρουμε όμως την ιστορία από την αρχή: η Μύρτις ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια της ανασκαφής ενός μαζικού τάφου στον Κεραμεικό στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Πρόκειται για ένα από τα οκτώ παιδιά που βρέθηκαν στον τάφο που «φιλοξένησε» περισσότερα από 150 θύματα του μεγάλου λοιμού. Πέρα από το καθαυτό αρχαιολογικό ενδιαφέρον, ο συγκεκριμένος τάφος προσέφερε και μια μοναδική ευκαιρία στους επιστήμονες να αναζητήσουν τα αίτια του λοιμού τα οποία παρέμεναν άγνωστα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Θουκυδίδης περιέγραψε με κάθε λεπτομέρεια τα συμπτώματα της νόσου και την πορεία των ασθενών, όμως ο λοιμογόνος παράγοντας δεν μπορεί να προσδιοριστεί μόνον από αυτού του είδους τις περιγραφές. Ετσι, μια σειρά αιτίων είχαν κατά καιρούς προταθεί, από τον ιό Εbola και τον βάκιλο του άνθρακα ως τον δάγκειο πυρετό και τη γρίπη. Η πρόσβαση των επιστημόνων σε υλικό από τον τάφο του Κεραμεικού, έδωσε την οριστική απάντηση στη διαμάχη. Οπως περιγράφεται στο σχετικό άρθρο που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Ιnternational Journal of Ιnfectious Diseases» (τεύχος 10, σελ.
206-214, 2006) και υπογράφεται από την αρχαιολόγο κυρίαΕφη Βαζιοτοπούλου-Βαλαβάνη , τον γενετιστή κ.Χρήστο Γιαπιτζάκηκαι τους ορθοδοντικούς κκ.Μανώλη Παπαγρηγοράκη καιΦίλιππο Συνοδινό, κάνοντας χρήση μοριακών τεχνικών οι οποίες επιτρέπουν τον πολλαπλασιασμό και την ανάλυση περαιτέρω αλληλουχιών DΝΑ, οι έλληνες επιστήμονες εντόπισαν DΝΑ του βακτηρίουSalmonella enterica υπότυποςΤyphiστα δείγματα θυμάτων του λοιμού.
Προκειμένου να λάβουν DΝΑ το οποίο θα ήταν απαλλαγμένο από επιμολύνσεις, οι έλληνες ερευνητές το εξήγαγαν από τον πολφό των δοντιών των θυμάτων και ακολούθησαν, για τον πολλαπλασιασμό και την ανάλυση, το πρωτόκολλο γάλλων συνεργατών τους από το Πανεπιστήμιο της Μασσαλίας. Ηταν ακριβώς αυτή η αναζήτηση των δοντιών που έφερε τον καθηγητή Ορθοδοντικής κ. Παπαγρηγοράκη κοντά στη Μύρτιδα. Το κρανίο της άτυχης κόρης έφερε όλα τα δόντια των ενηλίκων και μερικά νεογιλά. «Είναι πολύ σπάνιο να βρεθεί κρανίο στο οποίο να υπάρχει η κάτω γνάθος. Φανταστείτε λοιπόν πόσο σπανιότερο είναι να συνυπάρχει η μόνιμη οδοντοφυΐα με μέρος της νεογιλής,της παιδικής δηλαδή» λέει ο έλληνας καθηγητής, ο οποίος συνέλαβε την ιδέα της ανάπλασης του προσώπου της Μύρτιδος.
Πόσο επιτυχής μπορεί να είναι άραγε η ανάπλαση του προσώπου της Μύρτιδος; Σύμφωνα με τον κ. Παπαγρηγοράκη «σε κάθε ανάπλαση προσώπου υπάρχει πάντοτε ένας βαθμός αμφιβολίας που προκύπτει από την ύπαρξη των χόνδρινων στοιχείων του κρανίου.Ετσι,δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε πώς ακριβώς ήταν τα αφτιά της Μύρτιδος, ούτε η μύτη της. Σημειωτέον, για τη μύτη γνωρίζουμε μόνο τους σκληρούς ιστούς,δηλαδή το ρινικό οστούν, όχι όμως τα μαλακά στοιχεία. Πάντως στην προκειμένη περίπτωση,η τελειότητα του κρανίου ήταν τέτοια που επέτρεψε μια ανάπλαση που αναμφίβολα είναι πολύ κοντά στην πραγματικότητα. Πρόκειται για μια μοναδική περίπτωση όπου γνωρίζουμε επακριβώς πώς ήταν το πρόσωπο ενός ατόμου που έζησε στην κλασική αρχαιότητα,καθώς τα αγάλματα είναι πιθανόν να αποτελούν ωραιοποιημένες εκφράσεις της πραγματικότητας».
Για να πληροφορηθούμε πώς ακριβώς είναι η Μύρτις θα χρειαστεί να περιμένουμε ως την Παρασκευή 9 Απριλίου οπότε θα γίνουν τα επίσημα αποκαλυπτήριά της στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Στη συνέχεια, από τις 15 Απριλίου και για δύο μήνες θα μπορούμε όλοι να πληροφορηθούμε τις λεπτομέρειες της ανάπλασης και να θαυμάσουμε το πρόσωπο της κόρης στην έκθεση που θα φιλοξενηθεί στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας.
ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΕΝΟΣ ΚΡΑΝΙΟΥ
Η ανάπλαση ενός προσώπου από το κρανίο του απαιτεί μια σειρά από διαδικασίες και τη συνεργασία πολλών ανθρώπων.O κ.Παπαγρηγοράκης επισημαίνει ότι όλοι οι επιστήμονες που ασχολήθηκαν με την ανάπλαση το έκαναν δωρεάν και από αγάπη για το αντικείμενο.
\344 Ετσι,το κρανίο της Μύρτιδος αρχικά στάλθηκε στο διαγνωστικό κέντρο Εγκέφαλος όπου ο ακτινολόγος κ.Παναγιώτης Τούλας αξιοποίησε έναν νέο τομογράφο προκειμένου να λάβει μια σειρά από τομογραφίες.
\344 Με βάση αυτές τις τομογραφίες,οι κκ.Αντωνιάδης και Μαραβελάκης από το ΤΕΙ Κρήτης δημιούργησαν ένα πιστό αντίγραφο του κρανίου.(Οι δύο επιστήμονες ειδικεύονται στη δημιουργία προθηκών για ασθενείς που έχουν λόγους να υποβληθούν σε μεταμόσχευση κρανιακών οστών.)
\344 Το πιστό αντίγραφο του αρχαίου κρανίου στάλθηκε στον σουηδό ερευνητή Οσκαρ Νίλσον ο οποίος τοποθέτησε «καρφάκια» σε συγκεκριμένα σημεία του κρανίου.Οι θέσεις των καρφιών σημειώνουν τα σημεία πρόσφυσης των μυών στο πρόσωπο, ενώ το πάχος των καρφιών υποδηλώνει το πάχος των μυών.
\344 Με βάση λοιπόν τις υποδείξεις του κ.Νίλσον,έγινε στη Σουηδία η ανάπλαση του προσώπου της κόρης σύμφωνα με το πρωτόκολλο του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ (το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί και για την ανάπλαση του προσώπου του Φιλίππου, του πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου).
