Στην πλατεία είναι στημένες σκαλωσιές και οι άνθρωποι εργάζονται πυρετωδώς. Το θέατρο Απόλλων της Πάτρας υψώνεται με ταχύτητα. Εχει φθάσει στο ύψος του πρώτου ορόφου και ήδη διακρίνεται στην πρόσοψή του η εκλεκτική μείξη στοιχείων από την ελληνική αρχαιότητα και την αρχιτεκτονική της Τοσκάνης με τις ευρύχωρες στοές και τα περίτεχνα κιγκλιδώματα. Σε μικρή απόσταση το Μέγαρο Βασιλείου Μελά, μεγαλοπρεπές χάρη στο μέγεθός του, θυμίζει πολυτελή συγκροτήματα της Βιέννης. Με τα μεγάλα τοξωτά ανοίγματα, την επιβλητική είσοδο, τους ιωνικούς κίονες και τα αγάλματα προβάλλει ήδη τη μοναδικότητά του. Ακολουθεί ένα κομψοτέχνημα, το Ιλίου Μέλαθρον, κατοικία του Ερρίκου Σλήμαν. Και ένα παλάτι, το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο. Κάπου εκεί πρέπει να βρίσκεται και ο Τσίλλερ. Η μήπως όχι;
Ενάμιση αιώνα πριν, ο σάξονας αρχιτέκτονας θα τριγυρνούσεόπως όλοι οι τότε και νυν συνάδελφοί του- ανάμεσα στους μαστόρους, δίνοντας αυστηρές οδηγίες για την τήρηση των σχεδίων. Ζωγράφοι ειδικευμένοι στην τέχνη της τοιχογραφίας θα διακοσμούσαν προσόψεις και δωμάτια, έμπειροι τεχνίτες θα κατασκεύαζαν τα χυτοσιδηρά κιγκλιδώματα με θέματα εμπνευσμένα από τη φύση ή τη μυθολογία, καλλιτέχνες θα φιλοτεχνούσαν τα κεραμικά αγάλματα των κτιρίων, άλλοτε βαμμένα στο χρώμα του μαρμάρου και άλλοτε άβαφα, σκέτος πηλός.
Η αναπαράσταση στην Εθνική Πινακοθήκη μιας φανταστικής πόλης του Τσίλλερ, στην οποία συναντώνται ορισμένα από τα καλύτερα έργα του στην Αθήνα και σε άλλες ελληνικές πόλεις, αποτελεί το εντυπωσιακότερο στοιχείο της έκθεσης «Ερνέστος Τσίλλερ, Αρχιτέκτων, 1837-1923», που θα εγκαινιαστεί στις 22 Μαρτίου. Αλλά όχι το μόνο. Αμέσως μετά το «κτίσιμο» της πόλης- γιγαντιαίες φωτογραφικές απεικονίσεις των κτιρίων- θα ακολουθήσει από τον αρχιτέκτοναμουσειολόγο κ. Βασίλη Κολώνα η ανάρτηση σχεδίων πραγματικών έργων τέχνης του μεγάλου αρχιτέκτονα, καθώς και η έκθεση σπάνιων φωτογραφιών της εποχής, επιστολών και εγγράφων. Το μυστικό εργαστήριο του Τσίλλερ στήνεται αυτές τις ημέρες στους δύο ορόφους του μουσείου με κτίρια που μεταβάλλονται «σε μουσικά όργανα ορχήστρας,στην οποία τα φώτα και οι σκιές εκτελούν με το γύρισμα του ηλίου μιαν ανήκουστη μελωδία μεγάλης αρμονικής ποικιλίας»,όπως λέει η διευθύντριά του κυρία Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα.
Για πρώτη φορά παρουσιάζεται ολόκληρο το Αρχείο Τσίλλερ-περί τα 430 σχέδια- που κατέχει η Εθνική Πινακοθήκη από το 1961 χάρη στην επιτυχημένη αγορά του, αντί 20.000 δραχμών, από τον τότε διευθυντή της Μαρίνο Καλλιγά, στον οποίο και είναι αφιερωμένη η έκθεση. Γιατί ο Τσίλλερ μεταμόρφωσε κυριολεκτικώς την Αθήνα του 19ου αιώνα από χωριό σε ευρωπαϊκή πόλη προσδίδοντάς της μια λάμψη διαρκείας και την αρχιτεκτονική ταυτότητα και αισθητική που η πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους χρειαζόταν επειγόντως, όπως επίσης τη σύνδεσή της με το ένδοξο αρχαίο παρελθόν.
Αλλά ο Τσίλλερ δεν ήταν ακριβώς νεοκλασικιστής. Ηταν ένας ιδανικός ισορροπιστής ρυθμών και μορφολογιών- της νεο-Αναγέννησης και του νεο-κλασικισμού-, ένας εκλεκτικιστής που δημιούργησε το προσωπικό του αρχιτεκτονικό ιδίωμα. Ποιον ενδιαφέρει όμως σήμερα αυτός ο οραματιστής του 19ου αιώνα; Στο ερώτημα θα απαντήσει η επιμελήτρια της έκθεσης δρ Μαριλένα Κασιμάτη:«Γιατί το διεθνές καλλιτεχνικό ρεύμα του νεοκλασικισμού που άνθησε πρώτα στην Ευρώπη είχε ως πρότυπό του την αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική. Και γιατί παρά τον ενάμιση αιώνα από την εποχή που κτίσθηκε η τριλογία της οδού Πανεπιστημίου,το Μέγαρο Σλήμαν, το Μέγαρο Σταθάτου αυτά τα κτίρια εξακολουθούν να κρατούν τα πρωτεία του αισθητικού κάλλους»λέει.
Ο Τσίλλερ έκτισε περισσότερα από 500 κτίρια στην Ελλάδα,μεταξύ των οποίων και το δικό του σπίτι στην οδό Μαυρομιχάλη,όπου έζησε με τη σύζυγό του Σοφία Δούδου και τα παιδιά τους,ενώ στον κάτω όροφο λειτουργούσε το γραφείο του.Πολλά από τα ιδιωτικά κτίρια,κατεδαφισμένα σήμερα ύστερα από τη λαίλαπα της αντιπαροχής του ΄60,αναγνωρίζονται σε πίνακες του Γιάννη Τσαρούχη εκείνης της εποχής.Εκτός από άριστος αρχιτέκτονας και σχεδιαστής,υπήρξε και σπουδαίος μηχανικός και κατασκευαστής,αφού ήταν ο πρώτος που μεταχειρίστηκε τη σιδηροδοκό και τα σιδηρά υποστυλώματα στην οικοδομή,ασχολήθηκε με την αντισεισμικότητα των κτιρίων και χρησιμοποίησε τεχνητό εξαερισμό και κεντρική θέρμανση αλλά και ρολά στα παράθυρα.
