Στην ανάδειξη ελκυστικότερων καταθετικών προγραμμάτων στην ελληνική αγορά οδηγεί τις τράπεζες, ύστερα από ένα «διάλειμμα» χαμηλών αποδόσεων, η αβεβαιότητα για τις εξελίξεις στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου. Η άνοδος των spreads των ελληνικών ομολόγων σε υψηλά επίπεδα, η οποία επιβαρύνει τους τίτλους που διαθέτουν για την άντληση ρευστότητας τα πιστωτικά ιδρύματα, τα στρέφει εκ νέου στην εγχώρια καταθετική βάση. Οι νέες προσφορές ωστόσο διαφέρουν σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, όταν οι προθεσμιακές καταθέσεις διετίθεντο με επιτόκια που έφτασαν ως και το 8%.
Οπως επισημαίνουν στελέχη που εργάζονται σε τμήματα διαχείρισης διαθεσίμων, ήδη έχει αναπτυχθεί ανταγωνισμός, ο οποίος και θα ενταθεί τους επόμενους μήνες, στα προϊόντα χαμηλού και μεσαίου ρίσκου. Συγκεκριμένα, το τελευταίο τρίμηνο έχει καταγραφεί μια άνοδος της τάξεως των 30-40 μονάδων βάσης στα επιτόκια των λογαριασμών προθεσμίας, ενώ δεν αποκλείεται και νέα ενίσχυσή τους τους επόμενους μήνες, εφόσον δεν εξομαλυνθεί η κατάσταση με τα ελληνικά ομόλογα. Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι δεν αναμένεται να βιώσουμε τις καταστάσεις που ακολούθησαν την κατάρρευση της Lehman Βrothers, με τις τράπεζες να πλειοδοτούν για την εξασφάλιση των καταθέσεων.
Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία που έχει δώσει στη δημοσιότητα η Τράπεζα της Ελλάδος, η μέση απόδοση των προθεσμιακών καταθέσεων διαρκείας ως 12 μηνών διαμορφώθηκε στο τέλος του περασμένου έτους σε 2,10% από το 2,01% του Νοεμβρίου 2009, που αποτελεί ιστορικό χαμηλό στην εποχή του ευρώ. Είχε προηγηθεί η εκτίναξή τους στο 5,37% έναν χρόνο νωρίτερα, γεγονός που είχε οδηγήσει δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ στον ασφαλή και προσοδοφόρο «κουμπαρά» των καταθέσεων προθεσμίας. Μέσα στο πρώτο δίμηνο του 2010 εκτιμάται ότι η μέση απόδοση σκαρφάλωσε στο 2,50%.
Στο τέλος του 2008 οι αποταμιεύσεις που τηρούσαν τα ελληνικά νοικοκυριά στους συγκεκριμένους λογαριασμούς ανέρχονταν σε 100 δισ. ευρώ έναντι 83 δισ. ευρώ σε λογαριασμούς πρώτης ζήτησης (Ταμιευτήριο, τρεχούμενοι). Ωστόσο τους τελευταίους μήνες η υποχώρηση των αποδόσεων στις «κλειστές» καταθέσεις οδήγησε σε πτώση το επίπεδο των ροών προς αυτές. Συγκεκριμένα, τον περασμένο Δεκέμβριο τα νέα κεφάλαια που τοποθετήθηκαν σε προθεσμιακές καταθέσεις έφτασαν τα 15 δισ. ευρώ έναντι μέσου επιπέδου πάνω από τα 25 δισ. ευρώ τους αμέσως προηγούμενους μήνες.
Πλέον τα τμήματα ανάπτυξης προϊόντων για τη λιανική τραπεζική ανασυντάσσονται. Στόχο των νέων προγραμμάτων που δημιουργούνται αποτελεί η προσέλκυση καταθετών διατεθειμένων να «κλείσουν» τα κεφάλαιά τους για μεσομακροπρόθεσμο ή μεγαλύτερο διάστημα. Είναι μια πολύ σημαντική επιδίωξη, ιδιαίτερα σήμερα που υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη διαχείρισης των κινδύνων. Για τον λόγο αυτόν παρατηρείται στροφή σε νέα επενδυτικά προϊόντα που απευθύνονται στο ευρύ κοινό, τα βασικά χαρακτηριστικά των οποίων είναι η μεγαλύτερη διάρκεια και η δυνατότητα κατανομής του κεφαλαίου σε διαφορετικές μορφές επένδυσης, που αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την επίτευξη μεγαλύτερων τελικών αποδόσεων.
Τι προσφέρουν τα νέα προϊόντα των τραπεζών
1 Προθεσμιακές καταθέσεις Παρά την άνοδο των επιτοκίων τους το τελευταίο διάστημα, για την εξασφάλιση μεγαλύτερης απόδοσης από έναν μικροκαταθέτη απαιτείται η δέσμευση του κεφαλαίου για εύλογο χρονικό διάστημα, το οποίο στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι μικρότερο των 12 μηνών. «Κλειδί» δηλαδή για την εξασφάλιση μεγαλύτερου επιτοκίου αποτελεί η χρονική διάρκεια της κατάθεσης. Δεν είναι τυχαίο ότι στην αγορά εμφανίστηκαν τον τελευταίο μήνα καταθέσεις με διάρκεια τριών ετών.
Επιπλέον, στο πλαίσιο των στρατηγικών μάρκετινγκ που ακολουθούνται, οι τράπεζες δημιουργούν νέα χαρακτηριστικά, όπως π.χ. η παροχή, υπό τη μορφή δώρου, ενός μήνα επιπλέον τόκων ή η προκαταβολή των τόκων της κατάθεσης. Από την άλλη, με στόχο να δοθεί κίνητρο για τη συστηματική αποταμίευση, οι τράπεζες διαθέτουν στην αγορά προθεσμιακές καταθέσεις που θέτουν ως προϋπόθεση για την εξασφάλιση του υψηλού επιτοκίου την καταβολή ενός ελάχιστου ποσού κάθε μήνα, το οποίο μπορεί να ξεκινά από τα 50 ευρώ.
2 Καλάθια επενδύσεων Πρόκειται για επενδυτικά προγράμματα προκαθορισμένης διάρκειας και μέσου κινδύνου. Οι αποδόσεις τους για ένα ποσοστό της συνολικής επένδυσης είναι ιδιαίτερα ελκυστικές, ως και τετραπλάσιες σε σχέση με τα μέσα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων, αλλά ταυτοχρόνως ενέχουν το ρίσκο απώλειας μέρους του αρχικού κεφαλαίου. Αυτό συμβαίνει διότι τα χρήματα του επενδυτή κατανέμονται μεταξύ μιας προθεσμιακής κατάθεσης μικρής διάρκειας με υψηλό επιτόκιο και αμοιβαίων κεφαλαίων. Ετσι ο επενδυτής έχει μηδενικό ρίσκο και εξασφαλισμένη απόδοση για ένα μέρος του κεφαλαίου του, συνήθως για το μισό, αλλά το υπόλοιπο μισό εκτίθεται στους κινδύνους των αγορών μέσω των μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων που υποχρεωτικά αγοράζει.
Το πλεονέκτημα των σύνθετων προϊόντων είναι ότι ο επενδυτής έχει τη δυνατότητα επιλογής του είδους του αμοιβαίου κεφαλαίου (ομολογιακό, μεικτό, μετοχικό) στο οποίο θα επενδυθεί ένα μέρος του κεφαλαίου του ώστε η επένδυση των χρημάτων του να ταιριάζει όσο το δυνατόν περισσότερο με το προφίλ του. Μάλιστα ορισμένες τράπεζες προσφέρουν υψηλότερα επιτόκια στην προθεσμιακή κατάθεση, ανάλογα με το ρίσκο που αναλαμβάνεται μέσω των Α/Κ ή με το ποσοστό του αρχικού κεφαλαίου που επενδύεται σε αυτά. Θετικό χαρακτηριστικό αποτελεί το ότι το ελάχιστο αρχικό κεφάλαιο σε αυτά τα προγράμματα είναι σχετικά μικρό και μπορεί να ξεκινά ακόμη και από τις 5.000 ευρώ.
3 Προγράμματα εγγυημένου κεφαλαίου Επανέρχονται στο προσκήνιο οι επενδύσεις με εγγυημένο το αρχικό κεφάλαιο, ύστερα από αρκετούς μήνες «παροπλισμού» τους λόγω της κρίσης γενικότερα και ειδικότερα εξαιτίας της κατάρρευσης της Lehman Βrothers, που έπληξε σε μεγάλο βαθμό την αξιοπιστία τους. Τα συγκεκριμένα προγράμματα απευθύνονται σε συντηρητικούς επενδυτές και ως εκ τούτου η ζήτηση για αυτά είναι λογικό να αυξάνεται όταν μειώνονται οι αποδόσεις των προθεσμιακών καταθέσεων και γενικότερα των λογαριασμών με εξασφαλισμένη την τελική απόδοση. Σήμερα, μετά την αποκλιμάκωση των επιτοκίων στους λογαριασμούς προθεσμίας, το ενδιαφέρον για αυτά τα προϊόντα βαίνει αυξανόμενο.
Τα νέα χαρακτηριστικά τα οποία προστέθηκαν στην εν λόγω μορφή επένδυσης αφορούν τόσο τις αξίες αναφοράς, από την πορεία των οποίων εξαρτάται η επιτυχία του στοιχήματος, όσο και τους τρόπους υπολογισμού της απόδοσης. Επιπλέον, μέσα από ορισμένα προϊόντα μπορεί να επιτευχθεί σημαντική γεωγραφική διασπορά του επενδυόμενου κεφαλαίου, καθώς η τελική απόδοση της επένδυσης μπορεί να εξαρτάται από την πορεία όχι ενός αλλά πολλών δεικτών ή μετοχών από διαφορετικές χώρες. Σημειώνεται πάντως ότι δεν αναμένεται να δούμε πολύ σύνθετα στοιχήματα, όπως αυτά που είχαν εμφανιστεί το 2007, καθώς πλέον δεν υπάρχουν οι απαραίτητοι για τη λειτουργία των συγκεκριμένων προϊόντων αντισυμβαλλόμενοι στις προθεσμιακές αγορές. Με αυτόν τον τρόπο οι Ελληνες μπορούν να ποντάρουν με ασφάλεια στα ξένα χρηματιστήρια με πολύ χαμηλό αρχικό κεφάλαιο, το οποίο μπορεί να ξεκινά από τις 3.000 ευρώ.
4 Σύνθετα τραπεζοασφαλιστικά προϊόντα Αποτελούν τη νέα «μόδα» στον χώρο των επενδύσεων, καθώς συνδυάζουν τα χαρακτηριστικά μιας προθεσμιακής κατάθεσης, ενός αμοιβαίου κεφαλαίου και ενός ασφαλιστικού προϊόντος ζωής. Συγκεκριμένα, ένα μέρος του αρχικού κεφαλαίου τοποθετείται σε μια προθεσμιακή κατάθεση, συνήθως μεγάλης διάρκειας (περί τα πέντε έτη), και το υπόλοιπο σε αμοιβαίο κεφάλαιο ή επενδυτικό καλάθι. Παράλληλα παρέχεται ασφαλιστική κάλυψη ζωής για τον επενδυτή και την οικογένειά του σε προνομιακή τιμή.
