Πρόκειται για τον μοναδικό αρχαιολογικό χώρο της Ελλάδας που εκτείνεται σε 13.500 στρέμματα, στα οποία περιλαμβάνεται ολόκληρη πόλη με τα δημόσια και ιδιωτικά της κτίρια, τους ελεύθερους χώρους και τους δρόμους της. Η αρχαία Νικόπολη, που έλαβε την ονομασία της από τη μεγάλη νίκη του Οκταβιανού Αυγούστου εναντίον του στόλου του Μάρκου Αντωνίου και της Κλεοπάτρας στο Ακτιο το 31 π.Χ. και είναι από τους γοητευτικότερους χώρους της Δυτικής Ελλάδας, διεκδικεί δυναμική παρουσία χάρη στο εκτεταμένο πρόγραμμα παρεμβάσεων που θα την αναδείξουν διεθνώς.
Υποδομές παροχής υπηρεσιών που θα περιλαμβάνουν κέντρο υποδοχής των επισκεπτών και πάρκινγκ, κέντρο πληροφόρησης, δίκτυο διαδρομών και χώρους στάσης με καθιστικά για τη θέαση των αρχαιοτήτων στοχεύουν στην καλύτερη δυνατή περιήγηση του αρχαιολογικού χώρου και στη γνωριμία του κοινού με το πλήθος των μνημείων. Επίσης προβλέπονται περιφράξεις των μεγάλων μνημειακών συνόλων και φυλάκια, φωτισμοί για την ανάδειξη των μνημείων, εκτεταμένες φυτεύσεις με δέντρα και φυτά της περιοχής, μέτρα αποστράγγισης και απορροής των υδάτων, ως και συγκοινωνιακές ρυθμίσεις.
Το σύνολο συνιστά εξαιρετική πρόταση, από τις πλέον ολοκληρωμένες για την προστασία και ανάδειξη αρχαιολογικού χώρου, όπως σημείωσε η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠΠΟΤ) κυρία Λίνα Μενδών η κατά την παρουσίαση του πλάνου την περασμένη Τρίτη το βράδυ στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο από τον πρόεδρο της Επιτροπής Νικόπολης, αρχαιολόγο κ. Κ. Ζάχο, υπεύθυνο για το έργο. Να σημειωθεί άλλωστε ότι η μελέτη- στην πραγματικότητα, σύνολο μελετών- προέκυψε από διεθνή διαγωνισμό με προϋπολογισμό 1 εκατ. ευρώ, ο οποίος προκηρύχθηκε από την Περιφέρεια Ηπείρου. Ε ν μέσω αγροτικών καλλιεργειών, κτηνοτροφικών εκτάσεων αλλά και σύγχρονων οδικών αξόνων βρίσκονται σήμερα τα αρχαία, γι΄ αυτό, όπως είπε ο κ. Ζάχος, «η μελέτη στοχεύει, πέραν των άλλων, στη συμφιλίωση των αντιθέσεων που έχουν παγιωθεί στην περιοχή προς όφελος των μνημείων όσο και της κοινωνίας, συνιστώντας ένα νέο και ευρύτερο αναπτυξιακό μοντέλο». Είναι προφανή άλλωστε και τα οικονομικά οφέλη της περιοχής από την αξιοποίηση της Νικόπολης. Σύμφωνα με τις αρχές της μελέτης, λοιπόν, ο αρχαιολογικός χώρος δεν περιφράσσεται ολόκληρος αλλά μόνο ορισμένοι μνημειακοί πυρήνες (όπως οι νεκροπόλεις, η παλαιοχριστιανική πόλη κτλ.), οι οποίοι επιπλέον ενοποιούνται μέσω συγκεκριμένων διαδρομών.
Το ίδιο θα ισχύσει και σε μνημεία τα οποία είτε αποτελούν κομβικά σημεία στον πολεοδομικό ιστό είτε διασώθηκαν αλλάζοντας χρήση σε μεταγενέστερες εποχές (το Επισκοπικό Μέγαρο, οι Κεντρικές Θέρμες κτλ.). Βασική προϋπόθεση όλων αυτών όμως αποτέλεσε η ηπιότητα των παρεμβάσεων έτσι ώστε να μην αλλοιωθεί το φυσικό και ιστορικό τοπίο. Σοβαρό πρόβλημα, ωστόσο, το οποίο δεν έχει επιλυθεί παρά τις προσπάθειες ετών είναι η διέλευση της εθνικής οδού διά μέσου του αρχαιολογικού χώρου, η οποία τον διχοτομεί και υποβαθμίζει τη σημασία του. Η αναμενόμενη ένταξη του έργου στο ΕΣΠΑ θα δώσει την ώθηση για την υλοποίησή του.
Ενα μουσείο για τον Οκταβιανό
Κτίριο «βυθισμένο» κατά το ήμισυ στο χώμα και κρυμμένο καλά από τις ελιές που φυτρώνουν σε λόφο της Νικόπολης με θέα στη θάλασσα πρόκειται να κατασκευαστεί για να στεγάσει ένα μοναδικό εύρημα: τον βωμό του «Μνημείου του Αυγούστου», που είχε ανεγείρει ο νικητής της ναυμαχίας του Ακτίου. Το Μνημείο ήταν ένα τεράστιο οικοδόμημα σχήματος «Π», στην ανοικτή πλευρά του οποίου υπήρχε ένας χαμηλότερος τοίχος όπου είχαν ενσωματωθεί τα χάλκινα έμβολα των πλοίων των ηττημένων ενώ στο κέντρο βρισκόταν ο μαρμάρινος βωμός.
Το πρώτο και εντυπωσιακό στοιχείο για την ύπαρξη αυτού του βωμού ήρθε στο φως το 2001 και αμέσως διαπιστώθηκε η μοναδικότητά του. Πρόκειται για μαρμάρινη πλάκα με ανάγλυφη διακόσμηση, η οποία απεικονίζει μέρος της περίφημης θριαμβευτικής πομπής του Αυγούστου ενώ εισέρχεται στη Ρώμη το 29 π.Χ. Με ύψος πάνω από τρία μέτρα ο βωμός έφερε δύο ζωφόρους, μήκους 22 μέτρων η καθεμία. Στην κατώτερη απεικονίζονταν τα τρόπαια της μάχης (ασπίδες, περικεφαλαίες, θώρακες, βέλη, τόξα, έμβολα πλοίων κτλ.), ενώ στην άλλη ο θρίαμβος του Οκταβιανού στη Ρώμη, όπου εισερχόταν με βλέψεις αυτοκράτορα.
Τμήμα αυτού του βωμού, μια γωνία του συγκεκριμένα, σκοπεύει να αποκαταστήσει ο κ. Ζάχος με αυθεντικό υλικό στο μικρό μουσείο των 500 τ.μ. που πρόκειται να κτισθεί. Τα 50.000 μαρμάρινα θραύσματα από τις ζωφόρους, που έχουν εν τω μεταξύ αποκαλυφθεί, πολλά από τα οποία με ανάγλυφη διακόσμηση συνηγορούν υπέρ του εγχειρήματος. Θα εκτεθούν όμως και νομίσματα, επιγραφές, κεραμική και ό,τι άλλο σχετίζεται με το θέμα ενώ βεβαίως θα υπάρχουν αναπαραστάσεις του μνημείου.
Με ρωμαϊκό σύστημα
Σύμφωνα με το ορθογώνιο πολεοδομικό σύστημα των Ρωμαίων κτίσθηκε η Νικόπολη στην πεδινή λωρίδα μεταξύ Ιονίου και Αμβρακικού. Διέθετε οχύρωση με μνημειακές πύλες, υδραγωγείο για να μεταφέρει νερό από τον ποταμό Λούρο, προάστια, νεκροταφεία και λιμάνια. Οσο για τους κατοίκους, σύμφωνα με τις γραπτές πηγές, υποχρεώθηκαν να μετοικήσουν σε αυτήν άνθρωποι από τη γειτονική Λευκάδα και την Αιτωλία.
Σημαντικότερα μνημεία της που σώζονται σήμερα είναι το Στάδιο, το Θέατρο και το Γυμνάσιο όπου τελούνταν τα Ακτια, το Μνημείο του Αυγούστου, οι Βόρειες Θέρμες στο «εν άλσει Προάστειον» της πόλης, το Ωδείο, το Πρυτανείο, η ρωμαϊκή βασιλική των «Αγίων Αποστόλων», τα Λουτρά της Κλεοπάτρας, οι Κεντρικές Θέρμες, το Παλάτι και η Επαυλη του Μάνιου Αντωνίνου με τα περίτεχνα ψηφιδωτά.
