Το Πεκίνο γιορτάζει τα 60 χρόνια από την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας και θα άξιζε τον κόπο να κοιτάξει κανείς την Κίνα αντικειμενικά προκειμένου να διαπιστώσει τι ήταν αυτό που την έκανε να αλλάξει στο διάστημα μιας γενιάς και από πάμπτωχη χώρα να εξελιχθεί σε μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου.
Οι επικριτές προσάπτουν στην Κίνα ότι παρά τα οικονομικά επιτεύγματα δεν έχει να προσφέρει «μεγάλες ιδέες». Πιστεύω ωστόσο ότι ακριβώς αυτές οι «μεγάλες ιδέες» συνετέλεσαν στην πρόοδο της Κίνας. Και ιδού οκτώ από αυτές:
1 Αναζητώντας αλήθεια από τα γεγονότα. Είναι παλαιά σκέψη των Κινέζων, την οποία ενστερνίστηκε και ο Ντενγκ Χσιάο Πινγκ, ότι το πραγματικό γεγονός είναι το αποφασιστικό κριτήριο για τον προσδιορισμό της αλήθειας και όχι το ιδεολογικό δόγμα, από όπου και αν προέρχεται. Από τη μελέτη των γεγονότων το Πεκίνο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ούτε το σοβιετικό κομμουνιστικό μοντέλο ούτε η δυτικού τύπου δημοκρατία επαρκούν για τον εκσυγχρονισμό μιας χώρας που βρίσκεται στο στάδιο της ανάπτυξης. Κατά κανόνα ο εκδημοκρατισμός έπεται της ανάπτυξης, δεν προηγείται. Ετσι, το Πεκίνο αποφάσισε το 1978 να ακολουθήσει τον δικό του δρόμο ανάπτυξης με ένα πρόγραμμα δοκιμής-αποτυχίας.
2 Προτεραιότητα στα αναγκαία για τη συντήρηση του λαού. Το Πεκίνο έθεσε ως βασικό στόχο τον ξεριζωμό της φτώχειας, που είναι ένα από τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Ετσι κατάφερε η Κίνα να απαλλάξει από την πείνα 400 εκατομμύρια Κινέζους μέσα σε μία γενιά, επίτευγμα πρωτοφανές στην ιστορία του ανθρώπου.
3 Η σημασία της ολιστικής σκέψης . Υπό την επήρεια της φιλοσοφικής παράδοσής της η Κίνα εφάρμοσε ολιστική στρατηγική στον εκσυγχρονισμό της από το 1980 έως σήμερα. Αυτή η προσέγγιση επέτρεψε στο Πεκίνο να προσδιορίσει τις προτεραιότητες κατά τα διάφορα στάδια των μεταμορφώσεων και την ορθολογική αξιολόγηση των διαδοχικών μεταρρυθμίσεων σε αντιπαράθεση προς τα λαϊκίστικα μέτρα που εφαρμόζονται σήμερα στις περισσότερες χώρες.
4 Η κυβέρνηση ως απαραίτητο πλεονέκτημα. Στη μακραίωνη ιστορία της Κίνας οι εποχές ευημερίας ήταν πάντα συνυφασμένες με ένα πεφωτισμένο ισχυρό κράτος. Αυτό ακολουθήσαμε, σε αντίθεση με τους Αμερικανούς που θεωρούν το κράτος αναγκαίο κακό, αλλά και με τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ο οποίος βιάστηκε να διαλύσει το κράτος του, με αποτέλεσμα να διαλύσει την αυτοκρατορία του. Ο Ντενγκ Χσιάο Πινγκ έδωσε νέο προσανατολισμό στο παλαιό κινεζικό κράτος και πέτυχε τον εκσυγχρονισμό εγκαταλείποντας τη μαοϊκή ουτοπία.
5 Η καλή διακυβέρνηση μετράει περισσότερο από τον εκδημοκρατισμό. Η Κίνα δεν αποδέχεται το στερεότυπο δίλημμα δημοκρατία ή αυταρχισμός, θεωρώντας ότι η φύση του κράτους, συμπεριλαμβανομένης της νομιμότητάς του, προσδιορίζεται από την ουσία του, δηλαδή από τη σωστή διακυβέρνηση, η οποία κρίνεται από αυτά που είναι σε θέση να προσφέρει. Παρά τις ελλείψεις της σε διαφάνεια και νομικούς θεσμούς, το κινεζικό κράτος έχει τον υψηλότερο δείκτη ανάπτυξης με θεαματική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Οι Κινέζοι σε ποσοστό 76% ατενίζουν με αισιοδοξία το μέλλον.
6 Αξιοκρατία. Εμπνεόμενο από την κομφουκιανή παράδοση, το Πεκίνο εφαρμόζει- αν και όχι πάντοτε επιτυχώς- τις αρχές της αξιοκρατίας σε ολόκληρη την πολιτική διαστρωμάτωση. Βασικό κριτήριο για τις προαγωγές στελεχών είναι η αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση της φτώχειας και, εσχάτως, η προστασία του περιβάλλοντος. Οι ηγέτες της χώρας είναι ικανοί και αποτελεσματικοί γιατί έχουν δοκιμασθεί σε διάφορα επίπεδα ευθυνών.
7 Επιλεκτική μάθηση και προσαρμογή . Στη μακραίωνη κινεζική κουλτούρα το να διδάσκεται κανείς από τους άλλους θεωρείται ευλογία. Ο Κινέζος έχει αναπτύξει εξαιρετική ικανότητα επιλεκτικής μάθησης και προσαρμογής σε νέες καταστάσεις, όπως φάνηκε από την ταχύτατη προσαρμογή της Κίνας στα επιτεύγματα της σύγχρονης τεχνολογίας, τα οποία αξιοποιεί εποικοδομητικά.
8 Αρμονία στην ανομοιότητα. Το Πεκίνο εφαρμόζει αυτό το πανάρχαιο ρητό του Κομφούκιου, που αποδείχθηκε ευεργετικό για μια μεγάλη και περίπλοκη κοινωνία. Απορρίπτοντας κάθε ανταγωνιστική πολιτική δυτικού τύπου, το Πεκίνο προσπαθεί να δώσει έμφαση σε αυτά που συνδέουν διαφορετικές ομάδες συμφερόντων εκτονώνοντας τις εντάσεις που δημιουργούν στα κοινωνικά στρώματα οι ταχύτατες αλλαγές και στήνοντας όσο μπορεί πιο γρήγορα ένα δίχτυ κοινωνικής προστασίας για όλους.
Η Κίνα έχει ακόμη μπροστά της σοβαρότατα προβλήματα, όπως η καταπολέμηση της διαφθοράς και η κάλυψη των κενών στην περιφέρεια. Θα συνεχίσει ωστόσο την εξέλιξή της βασιζόμενη στις ιδέες αυτές και όχι στον φιλελευθερισμό δυτικού τύπου, διότι οι ιδέες αυτές φέρνουν, όπως φαίνεται, αποτέλεσμα και επιπλέον έχουν ικανοποιητικά συγκερασθεί με τον κοινό νου και τη μοναδική κινεζική κουλτούρα, η οποία αποτελεί απόσταγμα πολλών χιλιετιών και περιλαμβάνει είκοσι και πλέον δυναστείες, επτά από τις οποίες υπήρξαν μακροβιότερες από το σύνολο της αμερικανικής ιστορίας.
Ο κ. Ζανγκ Βέι Βέι είναι καθηγητής στη Σχολή Διπλωματίας και Διεθνών Σχέσεων της Γενεύης και επισκέπτης καθηγητής στα πανεπιστήμια Τσινχούα και Φουντάν της Κίνας. Διετέλεσε προσωπικός διερμηνέας του Ντενγκ Χσιάο Πινγκ και άλλων ηγετών της Κίνας κατά τη δεκαετία του 1980.
