Εντονες διαμαρτυρίες νεαρών που εξεγείρονται μπροστά στο αδιέξοδο του μέλλοντός τους, κουκουλοφόροι που προκαλούν τον τρόμο καταστρέφοντας περιουσίες, αλόγιστη, καταχρηστική αστυνομική βία: φαινόμενα μιας
χώρας που καταρρέει. Τα πρόσφατα γεγονότα που μας έχουν φέρει στο σημείο να τρίβουμε τα μάτια μας μπροστά στον υπό διάλυση κρατικό μηχανισμό θα μπορούσαν κάποια στιγμή να αποτελέσουν τροφή για σενάριο
κινηματογραφικής ταινίας. Ούτως ή άλλως ο κινηματογράφος δεν έπαψε ποτέ να ασχολείται με πραγματικά ή μη, ανάλογου περιεχομένου περιστατικά. Και ορισμένες από αυτές τις ταινίες έχουν αφήσει εποχή.
Μια από τις πιο χαρακτηριστικές ταινίες εξέγερσης της φοιτητικής νεολαίας παραμένει το «Εάν…» του Λίντσεϊ Αντερσον, ο οποίος αφουγκράστηκε το έκρυθμο επαναστατικό κλίμα του 1968, χρονιάς της πρώτης προβολής της στις αίθουσες. Σε ένα σχολείο της Βρετανίας (ο χρόνος δεν καθορίζεται επακριβώς) το ένστικτο της ατομικής ελευθερίας των μαθητών εξεγείρεται βίαια κατά του στυγερού συστήματος, της αφόρητης ιεραρχίας και της αυστηρής πειθαρχίας. Ωσπου να φθάσει η ώρα του τελικού ξεσπάσματος, με τη συγκλονιστική σκηνή πολέμου ανάμεσα στους οικότροφους μαθητές που μετατρέπονται σε ελεύθερους σκοπευτές και στους «μεγάλους» (οι δάσκαλοι και οι επίσημοι καλεσμένοι στην τελετή αποφοίτησης), η ιστορία θα έχει αποκτήσει το κατάλληλο έδαφος για να στηρίξει την εξέγερση μέσα από σκληρές ή τρυφερές σκηνές γύρω από τη σχέση των μαθητών μεταξύ τους και με τους δασκάλους.
Το «Εάν…» τοποθετείται σε ένα ποιητικό, συχνά σουρεαλιστικό πλαίσιο, σε αντίθεση με το «Φράουλες και αίμα» (1968) του Στιούαρτ Χάγκμαν, μια ρεαλιστική απεικόνιση της εξέγερσης των φοιτητών στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ το 1968. Εκείνη την εποχή ο πόλεμος του Βιετνάμ είχε «περάσει» μέσω της τηλεόρασης μέσα σε κάθε σπίτι, κινητοποιώντας το αντιπολεμικό κίνημα. Στα πανεπιστήμια Μπέρκλεϊ και Κολούμπια το φοιτητικό κίνημα υπερασπίστηκε τη μαύρη κοινότητα. Η εξέγερση στο Μπέρκλεϊ ήταν για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων, ενώ στο Κολούμπια της Νέας Υόρκης οι φοιτητές κινήθηκαν κατά της απόφασης να ξεσπιτωθεί η μαύρη κοινότητα για να κατασκευαστεί ένα στάδιο. Στο 70% των ιδιωτικών πανεπιστημίων και στο 40% των δημόσιων ξέσπασαν εξεγέρσεις και κινητοποιήσεις.
Μπορεί ο τίτλος «Μedium cool» (1968) να μη σας λέει πολλά, ωστόσο η ταινία του Χάσκελ Γουέξλερ θεωρείται μια από τις σημαντικότερες ταινίες «δημοσιογραφίας» με φόντο την εποχή της έκρυθμης δεκαετίας του ΄60. Συνδυάζει μυθοπλασία με ντοκυμαντέρ, καθώς περιγράφει την ιστορία ενός ρεπόρτερ της τηλεόρασης ο οποίος απολύεται από τη δουλειά του όταν παίρνει θέση κατά του καναλιού, μόλις συνειδητοποιεί ότι το κανάλι συνεργάζεται με το FΒΙ για την καταστολή των διαδηλώσεων των μαύρων.
Στην πρόσφατη γερμανική επιτυχία «Το σύμπλεγμα Βaader Μeinhof» ο Ούλι Εντελ επανέρχεται στην απόπειρα δολοφονίας κατά του Ρούντι Ντούτσκε, ηγέτη των γερμανών φοιτητών. Οι φοιτητές βγήκαν στους δρόμους σε όλη τη Γερμανία για να διαδηλώσουν ενάντια στις εφημερίδες που είχαν ξεκινήσει μια εκστρατεία μίσους κατά του Ντούτσκε, αμφισβητώντας την άρχουσα τάξη που είχε υποστηρίξει τον φασισμό.
Κατάχρηση εξουσίας
Η αστυνομική- στρατιωτική βία είναι βέβαια μια διαφορετική ιστορία, που έχει επίσης περάσει στον κινηματογράφο. Στη «Ματωμένη Κυριακή» (2002) ο Πολ Γκρίνγκρας επανήλθε θαρραλέα στη σφαγή των ιρλανδών διαδηλωτών όταν, τον Ιανουάριο του 1972 στο Ντέρι, οι βρετανοί στρατιώτες χρησιμοποίησαν αληθινά πυρά εναντίον τους. Ωστόσο το «Μίσος» (1995) του Ματιέ Κασοβίτς είναι ίσως η ταινία που ταιριάζει περισσότερο στην περίπτωση του αδικοχαμένου Αλέξη Γρηγορόπουλου. Το φιλμ περιγράφει το οργισμένο 24ωρο τριών φίλων (εβραίου, μαύρου, Αλγερινού) που ανήκουν στις καταπιεσμένες μειονότητες της Γαλλίας. Το περίστροφο ενός αστυνομικού στο φινάλε της ταινίας ρίχνει την αυλαία ενός δριμύτατου κατηγορώ, θύμα του οποίου είναι ένας αθώος.
Η κατάχρηση εξουσίας βρίσκεται στο επίκεντρο δύο εφετινών ταινιών. Οι «Επίλεκτοι» του Χοσέ Παντίλα καταγράφει την καταχρηστική βία της αστυνομίας στους κακόφημους δρόμους και στις φαβέλες των βραζιλιάνικων μεγαλουπόλεων, ενώ το «Ζήτημα τιμής» του Γκάβιν Ο΄ Κόνορ καταλήγει σε μια σκηνή βίαιης εξέγερσης των πολιτών κατά της αστυνομίας της Νέας Υόρκης, όταν δύο αστυνομικοί δολοφονούν εν ψυχρώ το θύμα τους μέσα σε ένα σουπερμάρκετ. Η κατάσταση θα τεθεί εκτός ελέγχου. Αργότερα ένας άλλος αστυνομικός ( Κόλιν Φάρελ ) θα πέσει στα χέρια του πλήθους και θα αφήσει την τελευταία πνοή του. Σε μια από τις χαρακτηριστικότερες σκηνές της ταινίας «Μπρονξ» (1981) του Ντάνιελ Πέτρι ένας αστυνομικός ( Ντάνι Αϊέλο ) ρίχνει το θύμα του από την ταράτσα ανάβοντας το φιτίλι της εξέγερσης.
Η«Παράβαση καθήκοντος» (2002) τέλος είναι μια ιστορία διαφθοράς. Εκτυλίσσεται στο αστυνομικό σώμα του Λος Αντζελες, στις αρχές της δεκαετίας του ΄90, και συγκεκριμένα την περίοδο που η αμερικανική κοινωνία είχε κλονιστεί από το σκάνδαλο Ρόντνεϊ Κινγκ: ενώ η κάμερα της τηλεόρασης είχε καταγράψει τον βάναυσο ξυλοδαρμό του μαύρου Κινγκ από λευκούς αστυνομικούς του Λος Αντζελες, οι τελευταίοι αθωώθηκαν, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει πραγματικός πόλεμος στους δρόμους της πόλης. Μια παρόμοια έκρηξη όμως μας περιμένει και στο «Κάνε το σωστό» (1989) του Σπάικ Λι, το οποίο καταλήγει σε πόλεμο ανάμεσα σε λευκούς και μαύρους κατοίκους του Μπρούκλιν.
Αναμνήσεις από τον Μάη του ΄68
Τα γεγονότα του Μάη του ΄68, τα οποία παρέλυσαν τη Γαλλία πυροδοτώντας εξεγέρσεις σε όλα τα σημεία του πλανήτη, αποτελούν μια ξεχωριστή περίπτωση ιστορικού γεγονότος που έχει κατά κόρον περάσει στον κινηματογράφο. Δύο από τις σημαντικότερες ταινίες που αναφέρθηκαν σε εκείνα τα γεγονότα είναι τα ντοκυμαντέρ «Να πεθαίνεις στα τριάντα» (1982) τουΡομάν Γκουπέλ και «Το βάθος του ουρανού είναι κόκκινο» (1977) του Κρις Μαρκέρ. Αναφερόμενος στις προσωπικές εμπειρίες του από τον Μάη, όπου σημαντικό ρόλο έπαιξε η φιλία του με τον Μισέλ Ρεκανατί (αργότερα αυτοκτόνησε), ο Γκουπέλ, μέλος κάποτε τροτσκιστικής επαναστατικής ομάδας, εναλλάσσει αναμνήσεις και σχόλια με κινηματογραφικά επίκαιρα και φωτογραφίες επισημαίνοντας την εξατομίκευση που διαδέχθηκε τη συλλογικότητα. Από την πλευρά του ο Μαρκέρ αναμοχλεύει πρόσωπα, καταστάσεις και γεγονότα (Μάης ΄68, Βιετνάμ, Χιλή, Τσε Γκεβάρα ) καταλήγοντας στην αποτυχία της ενωμένης Αριστεράς στη Γαλλία. Στον χώρο της μυθοπλασίας εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι «Γεννημένοι εραστές» του Φιλίπ Γκαρέλ αλλά και οι «Ονειροπόλοι» του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι , καθώς και οι δύο σκηνοθέτες έζησαν από πρώτο χέρι τον Μάη του ΄68.
