Εκκλησία χωρίς Κράτος

O πρόεδρος του ΠαΣοΚ κ. Γ. Παπανδρέου επανέφερε σε πρόσφατη ομιλία του και σε συνέντευξη Τύπου την παλαιά πρόταση του ΠαΣοΚ για χωρισμό Κράτους και Εκκλησίας. Η πρόταση αυτή αποκτά επικαιρότητα, αν σκεφθεί κανείς την άφρονα πολιτική του μακαριστού Χριστόδουλου (εκκλησιαστικό δημοψήφισμα σχετικά με την αναγραφή του θρησκεύματος στην αστυνομική ταυτότητα, διενέξεις με το Πατριαρχείο, δηλώσεις υπέρ της Δεξιάς κ.ά.), τα σκάνδαλα των κληρικών κάθε βαθμίδας, την οργισμένη αντίθεση των κληρικών στον πολιτικό γάμο και την άρνησή τους να βαφτίζουν παιδιά όσων τέλεσαν πολιτικό γάμο και πολλά άλλα.

Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ένας μεγάλος και δυνατός πολιτικο-οικονομικός οργανισμός που ασκεί ανεξάρτητη εξουσία, όχι κατ΄ ανάγκη και όχι πάντοτε για το καλό των πολιτών. Συνεπώς ο χωρισμός της από το Κράτος είναι μια πολύ καλή πρόταση. Βέβαια, δεν είναι προφανές πώς θα γίνει ο χωρισμός και ποιο θα είναι το περιεχόμενό του. Είναι όμως βέβαιο, ότι πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον δύο στοιχεία: (α) ανεξαρτησία όλων των δραστηριοτήτων του πολίτη από την Εκκλησία (π.χ. ούτε υποχρεωτική βάφτιση στην εκκλησία, ούτε υποχρεωτική κηδεία) και (β) τερματισμό της χρηματοδότησης της Εκκλησίας από το Κράτος. Τέτοιες ανατρεπτικές αλλαγές, παρ΄ ότι είναι σωστές και έπρεπε να έχουν πραγματοποιηθεί εδώ και πολλά χρόνια, είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσουν έντονες αντιδράσεις. Προς αποφυγήν αυτών των μη επιθυμητών αντιδράσεων, ο γράφων έχει να προτείνει έναν ήπιο τρόπο χωρισμού της Εκκλησίας από το Κράτος.

Προτείνω, λοιπόν, τα εξής προς συζήτηση: (α) Το όνομα του παιδιού θα δηλώνεται από τους γονείς κατά τη γέννηση, η δε τελετή βάφτισης (αν θα γίνει, πού και πώς) είναι θέμα των γονέων. (β) Ο τρόπος ταφής των νεκρών είναι θέμα του Κράτους, η δε τελετή της κηδείας (αν θα γίνει, πού και πώς) είναι θέμα των συγγενών του νεκρού. (γ) Ο τερματισμός της χρηματοδότησης της Εκκλησίας από το Κράτος είναι περίπλοκο θέμα και απαιτεί διάφορους υπολογισμούς, όμως η βασική ιδέα είναι ότι δεν θα πρέπει να χρηματοδοτείται η Εκκλησία με χρήματα των φορολογουμένων πολιτών χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Αν π.χ. ένας πολίτης δηλώσει ότι δεν επιθυμεί να χρηματοδοτεί την Εκκλησία με τους φόρους του, τότε θα πρέπει να μειωθεί η φορολογία του κατά το αναλογούν σε αυτόν ποσό και να μειωθεί αντίστοιχα η χρηματοδότηση της Εκκλησίας κατά το ίδιο ποσό. Φυσικά, η Εκκλησία μπορεί να χρηματοδοτείται άμεσα από τους πολίτες μέσω συνεισφορών, δωρεών κλπ. εφόσον αυτοί το επιθυμούν.

Εχω την εντύπωση ότι ο χωρισμός της Εκκλησίας από το Κράτος θα έχει ευεργετικές συνέπειες για την Εκκλησία, όχι μόνο ως προς τις σχέσεις της με τους πιστούς αλλά και για την εσωτερική της οργάνωση και για τη συλλογική της συμπεριφορά απέναντι στους άλλους κοινωνικούς φορείς. Είναι τυφλός όποιος δεν βλέπει ότι η Εκκλησία βρίσκεται σε περίοδο παρακμής, όσον αφορά τον θρησκευτικό της ρόλο και τα καθήκοντα που απορρέουν από αυτόν. Ο χωρισμός της από το Κράτος θα είναι ένας εξωτερικός παράγοντας που θα την αφυπνίσει με θετικά μόνο αποτελέσματα, και για την ίδια την Εκκλησία και για την ελληνική κοινωνία.

Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.