Ξεθωριάζει το ευρωπαϊκό όνειρο στα Δυτικά Βαλκάνια

Την περασμένη Δευτέρα, η ιταλίδα Υπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για Ζητήματα Εξωτερικής Πολιτικής Φεντερίκα Μογκερίνι, έπειτα από άτυπη συνάντηση που είχε στις Βρυξέλλες με τους προέδρους Αλεξάνταρ Βούτσιτς της Σερβίας και Χασίμ Θάτσι του Κοσόβου –με στόχο την έναρξη μιας νέας φάσης συνομιλιών και την εξομάλυνση των σχέσεων ανάμεσα σε Βελιγράδι και Πρίστινα –επιβεβαίωσε ακόμη μία φορά τη δέσμευση της ΕΕ όσον αφορά την ευρωπαϊκή προοπτική όλων των κρατών των Δυτικών Βαλκανίων.

Στα μέσα Ιουνίου ωστόσο, μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Μελετών για Θέματα Ασφαλείας, η Μογκερίνι, αφότου επισήμανε ότι η ΕΕ δεν εκμεταλλεύεται όλες τις δυνατότητες που διαθέτει για να αυξήσει την επιρροή της στα Δυτικά Βαλκάνια, προειδοποίησε πως εάν οι Βρυξέλλες συνεχίσουν να αδιαφορούν στην ουσία για τα τεκταινόμενα στην περιοχή τότε θα σπεύσουν άλλοι να καλύψουν και να εκμεταλλευτούν το κενό. Αλλά αποτελεί γεγονός πως οι ευρωπαίοι ηγέτες αν δεν αδιαφορούν στην καλύτερη περίπτωση απλώς παρακολουθούν αμήχανοι (ή απρόθυμοι να δράσουν) τις όποιες εξελίξεις.

Ο άνθρωπος, για παράδειγμα, που είναι πολύ πιθανό να γίνει ο επόμενος πρωθυπουργός του Κοσσυφοπεδίου έχει ένα εξαιρετικά βεβαρημένο παρελθόν. Τα πεπραγμένα του είναι όλα καταγεγραμμένα στον φάκελο με κωδικό ΙΤ-04-84 του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία στη Χάγη.

Ο 48χρονος Ραμούς Χαραντινάι κατηγορούνταν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας –από δολοφονίες έως βασανιστήρια –σε 37 υποθέσεις. Οι κατηγορίες ανάγονται στη δεκαετία του 1990, όταν ο Χαραντινάι ήταν ένας από τους διοικητές του Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσσυφοπεδίου (UCK) στον πόλεμο κατά των Σέρβων.

Τελικά το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι ο εν δυνάμει νέος πρωθυπουργός του Κοσόβου δεν είναι ένοχος, ως αποτέλεσμα της άρνησης, την τελευταία στιγμή, μαρτύρων να καταθέσουν ή ακόμα του ξαφνικού θανάτου κάποιων εξ αυτών. Πάντως οι αστυνομικές δυνάμεις του ΟΗΕ στο Κοσσυφοπέδιο έχουν κατηγορήσει τον βετεράνο του UCK για εμπόριο κοκαΐνης ενώ οι ομοσπονδιακές μυστικές υπηρεσίες της Γερμανίας έκαναν λόγο σε παλαιότερη έκθεσή τους για τον «επικεφαλής μιας οργάνωσης που εμπλέκεται σε ολόκληρο το φάσμα εγκληματικών δραστηριοτήτων».

Παρ’ όλα αυτά, η αποκαλούμενη «συμμαχία του πολέμου» των πρώην μαχητών του UCK υπό την καθοδήγηση του Χαραντινάι κατάφερε να επικρατήσει στις βουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο στη χώρα των λιγότερων από δύο εκατομμύρια κατοίκων. Λαμβάνοντας το 34% των ψήφων, ο πρώην κατηγορούμενος για εγκλήματα πολέμου καλείται τώρα να σχηματίσει έναν κυβερνητικό συνασπισμό που θα αναλάβει τη διακυβέρνηση σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη, όπως όλα δείχνουν, στιγμή για την ευρύτερη περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων.

Τα νέα από αυτήν τη μικροσκοπική δημοκρατία που βρίσκεται βορειοανατολικά της Αλβανίας είναι ενδεικτικά της κατάστασης που επικρατεί και σε άλλα γειτονικά κράτη. Το Κόσοβο, μαζί με την πΓΔΜ και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, πέρασε πολλά χρόνια ευελπιστώντας να ενταχθεί –ή έστω να αρχίσουν οι σχετικές διαδικασίες –στην ΕΕ. Σήμερα, ωστόσο, κυριαρχεί η εντύπωση πως οι Ευρωπαίοι δεν έχουν τη διάθεση να ασχοληθούν με τα Δυτικά Βαλκάνια ενώ οι άνθρωποι εκεί εμφανίζονται πλέον αγανακτισμένοι.

Και το αποτέλεσμα είναι –αναφέρει το «Spiegel» –ένας όλο και αυξανόμενος αριθμός ατόμων που εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους, η ισλαμοποίηση και η άνοδος των εθνικισμών. Οι πρόσφατες βίαιες πορείες και συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στα Σκόπια αλλά και το παραλήρημα όσον αφορά τη Μεγάλη Αλβανία, τόσο στα Τίρανα όσο και στην Πρίστινα, ανέδειξαν με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο το πόσο έκρυθμη είναι η κατάσταση στην αποκαλούμενη πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης.

Είναι γεγονός πως τα Δυτικά Βαλκάνια αποτελούν τρόπον τινά μια γεωπολιτική «no man’s Land». Μεταξύ των εδαφών της Ελλάδας και της Κροατίας, χωρών-μελών της ΕΕ, υπάρχουν έξι κράτη των οποίων οι πιθανότητες να εισέλθουν στο άμεσο ή στο προσεχές μέλλον στην Ευρώπη των 27 είναι ελάχιστες. Στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 2003, οι ηγέτες της Σερβίας, του Κοσόβου, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της πΓΔΜ, του Μαυροβουνίου και της Αλβανίας έλαβαν την υπόσχεση για ένα μέλλον στο εσωτερικό της Ενωσης.

Σύντομα, ωστόσο, οι Βρυξέλλες έθεσαν στο περιθώριο τα όποια πλάνα για διεύρυνση της ΕΕ και περιορίστηκαν σε μια διαδικασία παθητικής ενατένισης ενώ στη συνέχεια αφιέρωσαν όλες τις δυνάμεις τους, αρχικά, στην κρίση του ευρώ, μετά στην αντιμετώπιση του λαϊκισμού ανά την Ευρώπη και πιο πρόσφατα στη διαχείριση του Brexit.

Το 2010, ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Τσεχίας Κάρελ Σβάρτσενμπεργκ είχε προειδοποιήσει τους ομολόγους του για την έλλειψη ενδιαφέροντος όσον αφορά τις εξελίξεις στα Δυτικά Βαλκάνια, δηλώνοντας ότι η περιοχή θα μπορούσε να καταλήξει να αποτελεί «νιτρογλυκερίνη κάτω από τα πόδια μας». Σήμερα, η απουσία δράσης από την ΕΕ επιτρέπει σε αυταρχικούς ηγέτες όπως ο Βλαντίμιρ Πούτιν της Ρωσίας και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν της Τουρκίας να αυξήσουν την επιρροή τους, γεγονός που περιπλέκει επικίνδυνα την κατάσταση.