Γιατί το μικροσκοπικό αλλά υπερ-φιλόδοξο και πάμπλουτο Κατάρ έχει εξοργίσει τόσο πολύ τη Σαουδική Αραβία και τους συμμάχους της στον Κόλπο; Τι βρίσκεται πίσω από αυτήν τη διπλωματική κρίση που απειλεί να αποσταθεροποιήσει ακόμα περισσότερο την ταραγμένη Μέση Ανατολή; Με λίγα λόγια: το Ιράν και η αρχαία έχθρα μεταξύ Αράβων και Περσών, που μεταφράζεται σήμερα στην αντιπαλότητα ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες μεγάλες δυνάμεις της περιοχής, τη σουνιτική Σαουδική Αραβία και το σιιτικό Ιράν.
Εχοντας πάρει θάρρος από τους στενότερους δεσμούς με τις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ, Σαουδάραβες και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θέλουν να κόψουν τα φτερά, να τρίξουν τα δόντια στο Κατάρ και να συντρίψουν κάθε διαφωνία που θα μπορούσε να αποδυναμώσει ένα ενωμένο σουνιτικό μέτωπο ενάντια στην ιρανική επιρροή στη Μέση Ανατολή.
Ετσι, η Σαουδική Αραβία και τρεις από τους άραβες συμμάχους της διέκοψαν τους διπλωματικούς δεσμούς με το Κατάρ τη Δευτέρα, εξαγριωμένοι με αυτό που θεωρούν ως ανεκτική στάση του μικρού εμιράτου, που επιδιώκει να παίξει το δικό του πολιτικό παιχνίδι, έναντι του Ιράν και οργανώσεων ισλαμιστών, όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα και το Ισλαμικό Κράτος. Οι κινήσεις των Σαουδαράβων, του Μπαχρέιν, των ΗΑΕ και της Αιγύπτου εναντίον του Κατάρ γίνονται μόλις μία εβδομάδα μετά την επίσκεψη του νέου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στην περιοχή, ο οποίος πήρε το μέρος της Σαουδικής Αραβίας κατακεραυνώνοντας το Ιράν το οποίο κατηγορεί ως σπόνσορα της τρομοκρατίας από τη Συρία μέχρι την Υεμένη. Πίσω από το διπλωματικό ρήγμα βρίσκεται κυρίως αλλά όχι αποκλειστικά το Ιράν. Αφορμή για αυτή την κρίση ήταν μια ανάρτηση στο κρατικό πρακτορείο ειδήσεων του Κατάρ που μετέφερε σχόλια από τον ηγέτη του Κατάρ σεΐχη Ταμίμ Μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι, ο οποίος επέκρινε το αυξανόμενο αντι-ιρανικό αίσθημα.
Αξιωματούχοι του Κατάρ διέγραψαν γρήγορα τα σχόλια, κατηγόρησαν χάκερ για αυτά και ζήτησαν ηρεμία. Αλλά οι επικρίσεις από ΜΜΕ της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ κλιμακώθηκαν αφότου ο σεΐχης Ταμίμ τηλεφώνησε στον ιρανό πρόεδρο Χασάν Ρουχανί το Σαββατοκύριακο και φάνηκε να αψηφά τις σαουδαραβικές επικρίσεις.
Εν μέρει πρόκειται για άλλη μία ένταση μεταξύ σουνιτών και σιιτών. Η ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν είναι ο κύριος περιφερειακός αντίπαλος της Σαουδικής Αραβίας, και οι δύο μεγάλοι εξαγωγείς πετρελαίου, βρίσκονται στις αντίθετες πλευρές των συγκρούσεων από τη Συρία και το Ιράκ μέχρι την Υεμένη. Διακόπτοντας τους διπλωματικούς δεσμούς, οι Σαουδάραβες επικαλέστηκαν την υποστήριξη του Κατάρ σε «τρομοκρατικές ομάδες που αποσκοπούν στην αποσταθεροποίηση της περιοχής», περιλαμβανομένων της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, του Ισλαμικού Κράτους, της Αλ Κάιντα και της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας. Κατηγόρησαν το Κατάρ και για υποστήριξη «τρομοκρατικών ομάδων υποστηριζόμενων από το Ιράν» που δρουν στην ανατολική επαρχία του βασιλείου της Σαουδικής Αραβίας και στο Μπαχρέιν. Η θερμοκρασία αυξήθηκε αισθητά μετά την επίσκεψη του Tραμπ, με τους Αραβες να κατηγορούν τώρα το Κατάρ ότι προσπάθησε να υπονομεύσει τις προσπάθειες απομόνωσης της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Κρατικά ΜΜΕ, κληρικοί, ακόμη και διασημότητες επιτέθηκαν στον σεΐχη Ταμίμ, και η εφημερίδα «Αλ Τζαζίρα» του Ριάντ τον κατηγόρησε ότι «σκοτώνει τους γείτονές του με το στιλέτο του Ιράν».
Ο πρόεδρος του Ιράν, Χασάν Ρουχανί, μετριοπαθής κληρικός που επανεξελέγη για δεύτερη, τετραετή θητεία τον περασμένο μήνα και έχει υπογράψει την πυρηνική συμφωνία με τις ΗΠΑ του Μπαράκ Ομπάμα, η οποία φούντωσε τις ανησυχίες των Σαουδαράβων, λέει ότι η χώρα του είναι έτοιμη για συνομιλίες για την επίλυση της κρίσης. Ταυτόχρονα, όμως, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος ασκεί περισσότερη εξουσία από τον Ρουχανί, δήλωσε ότι το σαουδαραβικό καθεστώς αντιμετωπίζει ορισμένες καταστροφές εξαιτίας της πολιτικής του στην Υεμένη. Το 2015, η Σαουδική Αραβία ηγήθηκε συνασπισμού σουνιτικών χωρών για να πολεμήσουν τους σιίτες αντάρτες της Υεμένης που ήταν πιστοί στο Ιράν, αφού ανέτρεψαν μια κυβέρνηση υποστηριζόμενη από τον Κόλπο.
Ο πόλεμος συνεχίζεται. Σαουδική Αραβία και Ιράν στηρίζουν επίσης αντίθετες πλευρές των πολέμων σε Συρία και Ιράκ, και πέρυσι μετά την εκτέλεση από τη Σαουδική Αραβία ενός εξέχοντος σιίτη κληρικού, ιρανοί διαδηλωτές έβαλαν φωτιά στη σαουδική πρεσβεία στην Τεχεράνη.
Η Σαουδική Αραβία διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν. Διαφωνίες με το Κατάρ έχουν αρχίσει από το 2014, όταν Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ και Μπαχρέιν απέσυραν προσωρινά τους πρεσβευτές τους από την Ντόχα.
Η διαμάχη αυτή επικεντρώθηκε στην Αίγυπτο, όπου το Κατάρ είχε υποστηρίξει την κυβέρνηση των ισλαμιστών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ενώ οι Σαουδάραβες και οι ΗΠΑ χρηματοδότησαν την ανατροπή της με στρατιωτικό πραξικόπημα. Το Κατάρ φιλοξενεί επίσης την εξόριστη ηγεσία της Χαμάς καθώς και αξιωματούχους των Ταλιμπάν. Φαίνεται λοιπόν ότι η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της θέλουν να δείξουν στο Κατάρ, μια χώρα 2,6 εκατομμυρίων κατοίκων, ότι επιχειρεί να παίξει ρόλο πολύ μεγαλύτερο από το στρατηγικό της βάρος.
Αλλά αυτό ισχύει λιγότερο σήμερα από ό,τι στο παρελθόν. Κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων της Αραβικής Ανοιξης, το Κατάρ ήταν το μοναδικό μεταξύ των καθεστώτων της Μέσης Ανατολής που υποστήριξε ευρέως ομάδες που μάχονταν για ανατροπή και αλλαγή –αρκεί να ήταν έξω από τον Περσικό Κόλπο. Αυτές οι δυνάμεις, όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο, έχουν καταρρεύσει ως επί το πλείστον και το Κατάρ απέσυρε την υποστήριξή του προς αυτές το 2014 όταν αντιμετώπισε διπλωματικές απειλές από τους γείτονες του Κόλπου.
Το Κατάρ φιλοδοξεί επίσης να γίνει «ο απαραίτητος μεσολαβητής» της περιοχής. Οι ηγέτες του έχουν σχέσεις με ένα ευρύ φάσμα κομμάτων, όπως πολεμικές φυλές στη Λιβύη και στους Ταλιμπάν. Από την άλλη πλευρά, με την επιλογή πλευρών στη διάρκεια των εξεγέρσεων της Αραβικής Ανοιξης, αποδυνάμωσε τη θέση του ως «ουδέτερου μέρους».
Το μικροσκοπικό Κατάρ είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο, έχει το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στον κόσμο (129.700 δολάρια ετησίως), θα φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο της FIFA το 2022 και είναι η έδρα του τηλεοπτικού καναλιού Al Jazeera. Στο πάμπλουτο εμιράτο εδρεύει από το 2003 το Κέντρο Επιχειρήσεων Αερομεταφορών των ΗΠΑ για την περιοχή με 10.000 αμερικανούς στρατιώτες.
Τον περασμένο μήνα, ο Τραμπ είχε συνομιλίες με τον σεΐχη Ταμίμ για την αγορά αμερικανικού στρατιωτικού εξοπλισμού από το Κατάρ και είπε ότι οι δύο χώρες «είναι φίλοι εδώ και πολύ καιρό». Ως προς τις οικονομικές επιπτώσεις, οποιαδήποτε κρίση στην περιοχή του Κόλπου προκαλεί νευρικότητα στις αγορές πετρελαίου. Ακόμα και πριν από την επίσκεψη του Tραμπ, η Citigroup ανέφερε ότι οι αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν θα μπορούσαν επίσης να έχουν σημαντικές επιπτώσεις για τις πετρελαϊκές και χρηματοπιστωτικές αγορές.
Εσωτερικές διαφορές και διαφωνίες δεν είναι κάτι καινούργιο στην αραβική χερσόνησο, αλλά αυτό που διαφέρει αυτήν τη φορά είναι η χρονική συγκυρία λόγω της πρόσφατης επίσκεψης του Τραμπ και το κάπως πρωτόγνωρο επίπεδο πίεσης, που υποδηλώνει ότι η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ απαιτούν τώρα πλήρη υποταγή από το Κατάρ.
HeliosPlus
