Γιατί χρειαζόμαστε το πολιτικό Ισλάμ

Ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ άφησε στην άκρη ένα προεδρικό διάταγμα που θα χαρακτήριζε τη Μουσουλμανική Αδελφότητα ως τρομοκρατική οργάνωση. Πρέπει να το αφήσει στην άκρη για πάντα. Οι κυβερνήσεις που δεν αποκλείουν κανέναν και εκπροσωπούν τις εξαιρετικά ευσεβείς μουσουλμανικές κοινωνίες του αραβικού κόσμου είναι το ζωτικής σημασίας αντίδοτο στον παγκόσμιο τζιχαντισμό. Φυσικά, η Μουσουλμανική Αδελφότητα δεν ενσάρκωνε πάντα τις δημοκρατικές αξίες. Στην Αίγυπτο για παράδειγμα, η κυβέρνηση του Μοχάμεντ Μόρσι αντιμετώπισε τη δημοκρατία σαν μία περίπτωση του «ο νικητής τα παίρνει όλα» –και εκδιώχθηκε μετά από περίπου έναν χρόνο.

Αλλά η διευθέτηση αυτών των προβλημάτων με τον εξοστρακισμό των νόμιμων πολιτικο-θρησκευτικών επιλογών μόνο ενισχύει τους υπεύθυνους στρατολόγησης των τζιχαντιστών, που προτάσσουν τη βία ως τον μοναδικό τρόπο για να επιτευχθεί η μεταρρύθμιση. Αυτό συνέβη όταν ο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι –ο διάδοχος του Μόρσι μετά το πραξικόπημα του 2013 –υιοθέτησε μία προσέγγιση μηδενικού αθροίσματος προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Οπου στα ισλαμικά κόμματα δόθηκε χώρος για πολιτική δράση, αυτά έδειξαν ικανότητα να τον εκμεταλλευτούν, συχνά προωθώντας την πολιτική συμμετοχή έναντι της βίας. Και, πράγματι, τα ισλαμικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, επιδίδονται σε νόμιμες πολιτικές δραστηριότητες σε αρκετές χώρες –δραστηριότητες που συχνά τα οδηγούν να έχουν και πιο μετριοπαθείς απόψεις.

Η πολιτική, σε αντίθεση με τη θρησκεία, δεν είναι μία σφαίρα αιώνιας αλήθειας αλλά ορθολογικών επιλογών. Προκειμένου κάποιος να κυβερνήσει αποτελεσματικά, πρέπει να δημιουργήσει συμμαχίες και συνασπισμούς, περιλαμβάνοντας και τα κοσμικά και φιλελεύθερα κόμματα. Δεδομένων αυτών, η πολιτική συμμετοχή συχνά τραβάει τα κόμματα προς τη μετριοπάθεια, ένα φαινόμενο που παρατηρείται συχνά στον αραβικό κόσμο. Στο Μαρόκο, όταν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (PJD) εισήλθε στην πολιτική, ο «εξισλαμισμός» βρισκόταν στο επίκεντρο της πολιτικής του ατζέντας. Παρομοίως το κόμμα Αναγέννηση (Ennahda) στη Τυνησία αρχικά διαμορφώθηκε από την κληρονομιά της ιρανικής επανάστασης και των ισλαμιστών επικριτών των δυτικών αξιών. Αλλά το PJD και η Αναγέννηση –που βρέθηκαν στην εξουσία το 2011 και στις δύο χώρες –επί χρόνια φλέρταραν με τη μετριοπάθεια ή και την κοσμικότητα.

Εδιναν λιγότερη σημασία στις ριζοσπαστικές αρχές τους και υιοθέτησαν βασικά στοιχεία της κοσμικής δημοκρατίας, όπως ο πολιτιστικός πλουραλισμός και η ελευθερία της έκφρασης. Οι επικριτές που υποστηρίζουν ότι επρόκειτο για πολιτικό τακτικισμό δεν έχουν απόλυτα άδικο. Αλλά τέτοιες κινήσεις τακτικής οδηγούν και σε στρατηγικές και ιδεολογικές μεταβολές. Πράγματι, από τη στιγμή που αποτίναξαν τα δεσμά του θρησκευτικού δόγματος, τα κόμματα αυτά κράτησαν αποστάσεις από τις ριζοσπαστικές ισλαμιστικές ρίζες τους. Η συμμετοχή στην πολιτική έκανε και τη Μουσουλμανική Αδελφότητα πιο μετριοπαθή.

Οσο ήταν ο Μόρσι πρόεδρος, σεβάστηκε τη συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εκεχειρία του 2012 μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς. Οπως η πολιτική συμμετοχή μπορεί να ενθαρρύνει τη μετριοπάθεια, η πολιτική απομόνωση ενθαρρύνει τον ριζοσπαστισμό. Ας λάβουμε υπόψη την περίπτωση της Χαμάς, που δεν είναι ένα παγκόσμιο ισλαμιστικό κίνημα, αλλά μία εθνικιστική ισλαμική οργάνωση στη Γάζα. Κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι η άρνηση της διεθνούς κοινότητας να αναγνωρίσει τη νίκη της Χαμάς όταν ανήλθε στην εξουσία στις εκλογές του 2006 υπονόμευσε τη δυνατότητα της οργάνωσης για μετριοπάθεια.

Εξάλλου, σε αντίθεση με τις παγκόσμιες ισλαμιστικές οργανώσεις, όπως το Ισλαμικό Κράτος και η Αλ Κάιντα, η Χαμάς φλέρταρε, αν και όχι ξεκάθαρα, με μία πιο συμβιβαστική προσέγγιση προς το Ισραήλ. Η δημιουργία χώρου για τις καλοήθεις εκφάνσεις του Ισλάμ στη δημόσια σφαίρα είναι απαραίτητη για την καταπολέμηση του παγκόσμιου τζιχαντισμού. Μόνο όταν ο πόλεμος ενάντια στον τζιχαντισμό μετακινηθεί από το πεδίο της μάχης στην πολιτική αρένα θα μπορέσουν οι αραβικές κοινωνίες να διασφαλίσουν ένα ασφαλές και επιτυχημένο μέλλον.