Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να υπακούσουν σε πρόσωπα εξουσίας ακόμα κι αν πάρουν εντολή να προκαλέσουν πόνο σε συνανθρώπους τους, δείχνει η επανάληψη ενός διαβόητου πειράματος της δεκαετίας του 1960.
Εννέα στους δέκα εθελοντές ήταν πρόθυμοι να προκαλέσουν επώδυνα ηλεκτροσόκ σε άλλους εθελοντές, αναφέρουν πολωνοί κοινωνικοί ψυχολόγοι, οι οποίοι επανέλαβαν το πείραμα του αμερικανού κοινωνικού ψυχολόγου Στάνλεϊ Μίλγκραμ.
Σύμφωνα με τον Μίλγκραμ, τα ευρήματα προσέφεραν μια εξήγηση για τις θηριωδίες της ναζιστικής Γερμανίας. Τις δεκαετίες που ακολούθησαν, όμως, το πείραμα και τα συμπεράσματα της μελέτης τέθηκαν υπό αμφισβήτηση.
Τώρα, ερευνητές της Σχολής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Αθρωπιστικών Επιστημών του Βρότσλαβ της Πολωνίας, αναφέρουν στην επιθεώρηση Social Psychological and Personality Science πώς επανέλαβαν το πείραμα με 40 άνδρες και 40 γυναίκες 18 έως 69 ετών.
Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να πατούν δέκα κουμπιά, καθένα από τα οποία αντιστοιχούσε σε ολοένα ισχυρότερο ηλεκτροσόκ. Στην πραγματικότητα το ηλεκτροσόκ ήταν ψεύτικο, χωρίς όμως να το γνωρίζει αυτός που δεχόταν την εντολή.
Οι εννέα στους δέκα αποδείχθηκαν πρόθυμοι να πατήσουν το κουμπί με το πιο έντονο ηλεκτροσόκ. Οι ερευνητές σκοπίμως παρότρυναν τους συμμετέχοντες με φράσεις του τύπου «το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε», «είναι απολύτως ουσιώδες να συνεχίσετε» και «δεν έχετε άλλη επιλογή παρά να συνεχίσετε».
Είναι αξιοσημείωτο ότι όταν το «θύμα» (στην πραγματικότητα ήταν ηθοποιός) που βρισκόταν σε διπλανό δωμάτιο και δεχόταν το «σοκ» ουρλιάζοντας υποκριτικά, ήταν γυναίκα, τότε ο αριθμός των συμμετεχόντων που αρνούνταν να εκτελέσουν την εντολή, ήταν τριπλάσιος από ό,τι όταν το «θύμα» ήταν άνδρας.
«Όταν μαθαίνουν για το πείραμα του Μίλγκραμ, η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων ισχυρίζονται πως ‘εγώ ποτέ δεν θα συμπεριφερόμουν με τέτοιο τρόπο’. Η μελέτη μας όμως έδειξε για μια ακόμη φορά την τρομερή δύναμη των συνθηκών του κοινωνικού περιβάλλοντος και πόσο εύκολα οι άνθρωποι μπορούν να συμφωνήσουν να κάνουν πράγματα που βρίσκουν δυσάρεστα», δήλωσε ο Γκρζιμπ.
Με άλλα λόγια, η κοινωνία δεν έχει αλλάξει και πολύ εδώ και 50 χρόνια. Όπως επεσήμανε ο Πολωνός κοινωνικός ψυχολόγος, «μισό αιώνα μετά την αρχική έρευνα του Μίλγκραμ για την υπακοή στην εξουσία, μια εντυπωσιακή πλειονότητα των ανθρώπων είναι ακόμη πρόθυμοι να κάνουν ηλεκτροσόκ σε έναν αβοήθητο άνθρωπο».
Υπάρχουν ωστόσο και διαφορές: στο αρχικό πείραμα του Μίλγκραμ, «μόνο» τα δύο τρίτα των συμμετεχόντων είχαν δείξει προθυμία να κάνουν το πιο ισχυρό ηλεκτροσόκ των 450 Volt, ενώ τώρα το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 90%.
