Ηταν το 2016 η καλύτερη χρονιά όλων των εποχών;

Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, το 2016 ήταν μια φριχτή χρονιά. Φοβερές τρομοκρατικές επιθέσεις έπληξαν πολλές χώρες. Η κρίση στη Συρία στοίχισε δεκάδες χιλιάδες ζωές. Στην Τουρκία πραγματοποιήθηκαν επιθέσεις αυτοκτονίας και ένα αποτυχημένο πραξικόπημα. Σε περισσότερες από 70 χώρες υποχώρησε η ελευθερία.

Στα πολιτικά σοκ συγκαταλέγονται το Brexit και η νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ –τα οποία δεν είχαν προβλέψει ούτε τα μέσα ενημέρωσης ούτε η πολιτική ελίτ. Ο ιός Ζίκα ανακηρύχθηκε παγκόσμια απειλή για τη δημόσια υγεία. Η χρονιά ενδέχεται να είναι η θερμότερη από τότε που ξεκίνησαν οι μετρήσεις.

Διαβάζοντας τις σελίδες γνώμης, έχει κάποιος την αίσθηση ότι ο κόσμος διέρχεται μια κρίση που ξεπερνά τα μεμονωμένα γεγονότα και ότι είναι όλο και πιο διχασμένος. Αλλά αν κάνουμε ένα βήμα πίσω, είναι σαφές ότι έχουμε πολλούς λόγους για να είμαστε αισιόδοξοι.

Ζούμε στην καλύτερη εποχή στην Ιστορία. Επιπλέον, μερικά από τα ζητήματα για τα οποία ανησυχούμε περισσότερο, χάρη στις 24ωρες ειδήσεις και στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, δεν είναι εκείνα που θα έπρεπε να μας κρατούν ξύπνιους τη νύχτα.

Ας πάρουμε την αυξανόμενη ανισότητα. Τους δύο τελευταίους αιώνες, το χάσμα ανάμεσα στα υψηλότερα και στα χαμηλότερα εισοδήματα έχει μεγαλώσει. Αλλά αυτό οφείλεται στο ότι σχεδόν όλοι ήταν εξίσου πάμπτωχοι το 1820, όταν περισσότερο από το 90% της ανθρωπότητας ζούσε στην απόλυτη φτώχεια.

Τότε ήρθε η Βιομηχανική Επανάσταση, φέρνοντας ραγδαία αύξηση της ανάπτυξης όπου εξαπλώθηκε, με την Κίνα από το 1978 και την Ινδία από το 1990 να εμφανίζουν ιδιαιτέρως υψηλά ποσοστά. Ως αποτέλεσμα, πέρσι λιγότερο από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε στην απόλυτη φτώχεια.

Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες συμβάλλουν σήμερα στη διόγκωση της παγκόσμιας μεσαίας τάξης, της οποίας τα μέλη υπερδιπλασιάστηκαν από περίπου 1 δισ. άτομα το 1985 σε 2,3 δισ. το 2015. Αυτή η εκπληκτική μείωση της φτώχειας έφερε μείωση στην παγκόσμια εισοδηματική ανισότητα τις τρεις τελευταίες δεκαετίες.

Η ανισότητα μειώθηκε και με άλλους τρόπους. Από το 1992, ο αριθμός των πεινασμένων παγκοσμίως μειώθηκε κατά περισσότερα από 200 εκατ., ενώ ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξήθηκε κατά σχεδόν 2 δισ. Το ποσοστό όσων λιμοκτονούν μειώθηκε σχεδόν στο μισό, από 19% σε 11%.

Το 1870, περισσότερο από τα τρία τέταρτα της ανθρωπότητας ήταν αναλφάβητοι και η πρόσβαση στην εκπαίδευση εμφάνιζε περισσότερες ανισότητες από το εισόδημα. Σήμερα, περισσότεροι από τέσσερις στους πέντε ανθρώπους ξέρουν ανάγνωση και οι νέοι έχουν άνευ προηγουμένου πρόσβαση στο σχολείο. Οι αναλφάβητοι ανήκουν ως επί το πλείστον σε μεγαλύτερης ηλικίας γενιές.

Ομοίως στην υγεία, το 1990 σχεδόν 13 εκατ. παιδιά πέθαιναν πριν γίνουν πέντε ετών κάθε χρόνο. Χάρη στα εμβόλια, τη βελτίωση της διατροφής και της περίθαλψης, ο αριθμός αυτός έχει πέσει κάτω από τα 6 εκατ. Γενικότερα, η ανισότητα στο προσδόκιμο ζωής έχει μειωθεί λόγω των ιατρικών επιτευγμάτων που ήταν διαθέσιμα μόνο στην ελίτ πριν από έναν αιώνα.

Εν ολίγοις, ο κόσμος δεν πηγαίνει κατά διαόλου. Και ενώ πολλά προβλήματα πρέπει ακόμη να αντιμετωπιστούν, συχνά δεν είναι εκείνα που μονοπωλούν τις σκέψεις μας ή τη δημόσια συζήτηση.

Η εκλογή του Τραμπ πυροδότησε τις πένες αρθρογράφων που φοβούνται ότι αν απορρίψει τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, ο «πολιτισμός είναι καταδικασμένος». Αλλά η συμφωνία αυτή δεν επρόκειτο ποτέ να λύσει το πρόβλημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Αντίθετα, η δέσμευση του Τραμπ ότι θα διαλύσει εμπορικές συμφωνίες έχει λάβει λιγότερη δημοσιότητα. Αλλωστε την αντίθεσή του προς το εμπόριο τη συμμερίζονται στις μοδάτες συνοικίες της Νέας Υόρκης, του Βερολίνου και του Παρισιού. Η ανάλυση κόστους και οφέλους όμως δείχνει ότι ο μοναδικός πιο ικανός τρόπος για να βοηθηθούν οι φτωχότεροι άνθρωποι στον κόσμο είναι να απελευθερωθεί περισσότερο το εμπόριο.

Σύμφωνα με έρευνα του Κέντρου Συναίνεσης της Κοπεγχάγης, αν αναζωογονήσουμε τον ετοιμοθάνατο Γύρο της Ντόχα για την Ανάπτυξη, όπου συζητείται το ελεύθερο εμπόριο, θα αυξηθούν τα εισοδήματα δισεκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως, ενώ θα μειωθεί ο αριθμός όσων ζουν στη φτώχεια κατά 145 εκατ. μέσα σε 15 χρόνια.

Οι ανησυχίες μας για τη δημόσια υγεία είναι εξίσου στρεβλές. Περάσαμε το μεγαλύτερο μέρος του 2016 ανησυχώντας για τον ιό Ζίκα, ιδίως αφότου εντοπίστηκε στις ΗΠΑ. Και είναι αλήθεια ότι ο Ζίκα, που έχει καταστροφική επίδραση στα παιδιά, αποτελεί πηγή ανησυχίας στη Βραζιλία και αλλού. Ωστόσο η φυματίωση, που λαμβάνει σχετικά μικρή προσοχή, παραμένει η υπ’ αριθμόν ένα μολυσματική ασθένεια παγκοσμίως.

Γνωρίζουμε πώς να θεραπεύσουμε την φυματίωση, όπως γνωρίζουμε και πώς να μειώσουμε την παιδική θνησιμότητα και τον υποσιτισμό. Οι παγκόσμιες αυτές προκλήσεις παραμένουν άλυτες εν μέρει διότι επικεντρωνόμαστε σε άλλα προβλήματα.

Ας αποφασίσουμε λοιπόν ότι θα τα πάμε καλύτερα το 2017. Πρέπει να πάψουμε να στρέφουμε την προσοχή στα λάθος ζητήματα και στις αποτυχημένες λύσεις. Οσον αφορά την κλιματική αλλαγή, για παράδειγμα, πρέπει να ενισχύσουμε την έρευνα και ανάπτυξη προκειμένου να κάνουμε την πράσινη ενέργεια μια φθηνότερη εναλλακτική στα ορυκτά καύσιμα. Και πρέπει να βροντοφωνάξουμε ότι το ελεύθερο εμπόριο είναι η πιο αποτελεσματική πολιτική κατά της φτώχειας.

Παράλληλα, πρέπει να θυμόμαστε ότι οι περισσότεροι από τους σημαντικούς δείκτες φανερώνουν ότι η ζωή είναι καλύτερη σήμερα απ’ ό,τι στο παρελθόν. Πρέπει να πανηγυρίζουμε την πρόοδο που έχουμε σημειώσει κατά των ασθενειών, της πείνας και της φτώχειας. Και πρέπει να συνεχίσουμε την πρόοδο αυτή, επικεντρωνόμενοι στις έξυπνες αναπτυξιακές επενδύσεις που απαιτούνται για να λύσουμε τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε.