Οι διεθνείς επιπτώσεις του εμφυλίου στη Συρία

Η τραγική ιστορία δύο πόλεων της Μέσης Ανατολής –το Χαλέπι στη Συρία και η Μοσούλη στο Ιράκ –φανερώνει μια ουσιαστική έλλειψη ομοφωνίας στην περιοχή και εντός της ευρύτερης διεθνούς κοινότητας. Η έλλειψη τάξης στη διεθνή τάξη περιπλέκει εξαιρετικά την προσπάθεια να μπει ένα τέλος στις δύο αυτές συγκρούσεις.

Οταν η αιματηρή σύγκρουση στη Συρία τελειώσει, δεν θα πραγματοποιηθούν παρελάσεις για τη νίκη, ούτε εθνική συμφιλίωση. Το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρξει μια πολιτική διευθέτηση που θα αφήσει ανέπαφα τα σύνορα της Συρίας αλλά με τοπική αυτονομία που θα αντικατοπτρίζει την ποικιλομορφία και την αμοιβαία δυσπιστία ανάμεσα στις διάφορες εθνοτικές και θρησκευτικές ομάδες. Κανείς δεν θα είναι ικανοποιημένος. Δεν υπάρχουν δομές γύρω από τις οποίες θα οικοδομηθεί κοινωνική συναίνεση ή έννομη τάξη.

Η διεθνής κοινότητα θα επηρεαστεί περισσότερο από τον εμφύλιο στη Συρία απ’ όσο είχε επηρεαστεί από τον εμφύλιο στον Λίβανο (1975 – 1990). Το κύμα σύρων προσφύγων συγκρατήθηκε αρχικά στη γύρω περιοχή αλλά σύντομα οι πρόσφυγες άρχισαν να πηγαίνουν στην Ευρώπη και αλλού, προκαλώντας πολιτικές εντάσεις. Η έλλειψη διεθνούς συναίνεσης για τη Συρία επιδείνωσε την κατάσταση εντός της χώρας. Η κρίση εντάθηκε τροφοδοτούμενη από τη συνεχιζόμενη υποστήριξη των αντιμαχόμενων πλευρών από κράτη της Μέσης Ανατολής και από την άμεση εμπλοκή της Ρωσίας στις μάχες.

Η ρωσική επέμβαση για λογαριασμό του σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ έπληξε τις σχέσεις ΗΠΑ – Ρωσίας, γεγονός το οποίο μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνο σε άλλες περιοχές του κόσμου. Αναμένουμε την ημέρα που οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών θα ανακοινώσουν στον κόσμο ότι ήρθαν σε συμφωνία για τις αρχές που θα καθορίσουν το μέλλον της Συρίας και ότι θα εργαστούν για να πετύχουν τη συναίνεση και άλλων μελών της διεθνούς κοινότητας καθώς και των αντιμαχόμενων πλευρών. Μόνο τότε θα λειτουργήσει η εκεχειρία.

Στη Μοσούλη δεν διεξάγεται εμφύλιος, αλλά ένας πόλεμος για τον αφανισμό του Ισλαμικού Κράτους (ISIS). Ομως είναι ήδη σαφές ότι διακυβεύονται πολύ περισσότερα στη Μοσούλη. Ανάλογα με το πώς θα τελειώσει η μάχη της Μοσούλης θα μάθουμε αν το Ιράκ θα γίνει ένα πολυσυλλεκτικό κράτος ή μια δέσμη από θρησκευτικούς και εθνοτικούς θυλάκους. Οι σουνίτες δεν φαίνεται να επιθυμούν συμμετοχή σε μια σιιτική κυβέρνηση στη Βαγδάτη, αν και ο ιρακινός στρατός (μαζί με τους Κούρδους) παίζει τον μεγαλύτερο ρόλο στον πόλεμο κατά του ISIS.

Προσκλητήριο βίας από τον Ερντογάν

Σαν το χάσμα μεταξύ σουνιτών και σιιτών στο Ιράκ να μην ήταν αρκετά δύσκολο, ένα βαθύτερο και ακόμη πιο προβληματικό χάσμα εμφανίστηκε –οι αγώνες της Τουρκίας για την ταυτότητά της και τα εξωτερικά επιβεβλημένα σύνορά της. Η εξαιρετικά επιβλαβής δήλωση του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι η χώρα του δεν έχει συμφιλιωθεί με τα 100 ετών παλαιά της σύνορα με την επαρχία Νινευή του Ιράκ περιέπλεξε εξαιρετικά την ικανότητα της Τουρκίας να παίξει ρόλο στο μεταπολεμικό Ιράκ. Οι Αραβες υποπτεύονται εδώ και καιρό τους Τούρκους ότι επιθυμούν να αποσπάσουν πολλά περισσότερα από την απλή προστασία της τουρκμενικής μειονότητας και των σουνιτών Αράβων στο Ιράκ. Ο Ερντογάν επιβεβαίωσε τις υποψίες τους και, παράλληλα, δημιούργησε τις προϋποθέσεις για περισσότερη βία στο Ιράκ.

Το πώς θα τελειώσουν οι μάχες στο Χαλέπι και στη Μοσούλη θα βοηθήσει στο να αποσαφηνιστεί ο δρόμος προς τα εμπρός. Αλλά ώσπου η Ρωσία, οι ΗΠΑ, η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και άλλοι (- Ευρώπη, είναι κανείς εκεί;) μπορέσουν να συμφωνήσουν σε μια σειρά αρχών που θα οδηγήσουν την περιοχή προς την ειρήνη, το μακελειό θα συνεχίζεται.