Ο θάνατος του ΟPEC

Ο Οργανισμός Πετρελαιοπαραγωγών Κρατών (ΟPEC) είναι νεκρός. Τον σκότωσε η Σαουδική Αραβία. Τώρα είναι απλά ένα ξεδοντιασμένο ζόμπι που προσελκύει την προσοχή, αλλά χωρίς να έχει καμία επίπτωση στους ζωντανούς. Κι όμως, λίγοι έχουν παρατηρήσει τον θάνατο του ΟPEC. Αυτό συμβαίνει για έναν απλό λόγο: δεν είχε ποτέ πραγματικά τον διεθνή αντίκτυπο που εθεωρείτο ευρέως ότι είχε. Δεν ήταν ποτέ πραγματικά ένα καρτέλ με μονοπωλιακή δύναμη στην αγορά. Οποιος το πίστευε αυτό απέδιδε εσφαλμένα στον ΟPEC την ισχύ της Σαουδικής Αραβίας στην αγορά.

Και η ισχύς της Σαουδικής Αραβίας είναι επεκτατική. Παραμένει η κυρίαρχη παραγωγός στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου και οι πολιτικές και οικονομικές αποφάσεις της διαμορφώνουν την παγκόσμια ενεργειακή οικονομία.

Φυσικά, νέοι παίκτες στο παιχνίδι της παραγωγής ενέργειας θα μπορούσαν ενδεχομένως να καταφέρουν ένα πλήγμα στο Ριάντ. Αλλά μέχρι στιγμής το Βασίλειο του Οίκου των Σαούντ έχει καταφέρει να αποφύγει τον σοβαρό τραυματισμό.

Η σχιστολιθική ενεργειακή επανάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, είχε εκτεταμένες διεθνείς επιπτώσεις –πολύ μεγαλύτερες από ό,τι αναμενόταν. Η λεκάνη του Ατλαντικού είχε πλεόνασμα πετρελαίου –παρήγαγε περισσότερο από ό,τι κατανάλωσε –για πρώτη φορά σε μισό αιώνα. Η αύξηση του εγχωρίως παραγομένου σχιστολιθικού πετρελαίου οδήγησε μέλη του ΟPEC, την Αλγερία, την Ανγκόλα και τη Νιγηρία να χάσουν σημαντικό μερίδιο της αγοράς στις ΗΠΑ.

Αλλά αυτή η επανάσταση είχε μικρό αντίκτυπο στη Σαουδική Αραβία, στο Ιράκ ή στο Κουβέιτ λόγω της ποιότητας του αργού. Η Αλγερία, η Ανγκόλα και η Νιγηρία εξήγαγαν προς τις ΗΠΑ ένα είδος ελαφρού γλυκού αργού που είναι συγκρίσιμο με το σχιστολιθικό πετρέλαιο. Αλλά πολλά διυλιστήρια των ΗΠΑ εξακολουθούν να προσανατολίζονται προς βαρύτερους τύπους αργού που εισάγονται από τη Μέση Ανατολή. Ως αποτέλεσμα, το μερίδιο της Σαουδικής Αραβίας στην αγορά των ΗΠΑ φαίνεται σχετικά ασφαλές.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η Σαουδική Αραβία είναι ανίκητη. Αντιθέτως, έχει χάσει μερίδιο της αγοράς ανάμεσα στους μεγαλύτερους εισαγωγείς πετρελαίου στην Ασία, οι οποίοι αύξησαν τις αγορές τους σε αργό από τη Δυτική Αφρική (το εκτρεπόμενο από τις ΗΠΑ). Ισως το πιο οδυνηρό είναι πως το Βασίλειο έχει χάσει σημαντικό μερίδιο αγοράς στην Κίνα που έχει κερδίσει η Ρωσία.

Η ρωσική διείσδυση στην κινεζική αγορά ωθήθηκε από την επιβολή των δυτικών κυρώσεων μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Η Κίνα εκμεταλλεύτηκε πλήρως την απόγνωση του Κρεμλίνου εξασφαλίζοντας ρωσικούς ενεργειακούς πόρους σε ιστορικά χαμηλά τιμές. Αλλά μόλις άνοιξε η πόρτα προς την Ασία οι ρωσικές εταιρείες άδραξαν την ευκαιρία για να μπουν στις αγορές της Ινδίας και της Ινδονησίας.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών η Σαουδική Αραβία έχει καταστήσει πολύ σαφές ότι δεν θα εγκαταλείψει εύκολα το μερίδιό της στην αγορά –σε κανέναν. Εχει αρχίσει μια εκστρατεία για να ανακτήσει την προηγούμενη θέση της όχι μόνο στο αργό αλλά και σε προϊόντα πετρελαίου και φυσικού αερίου και στα πετροχημικά. Για τον σκοπό αυτόν έχει αρχίσει έναν πόλεμο τιμών που υποστηρίζεται από την αύξηση της παραγωγής, με στόχο να εκδιώξει τους ασθενέστερους ανταγωνιστές.

Ο ανταγωνισμός περνάει στα προϊόντα διύλισης

Η Σαουδική Αραβία αναγνωρίζει πλέον ότι οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου δεν θα αποκαταστήσουν πλήρως το μερίδιο της αγοράς της στην Ασία και στην Ευρώπη. Αλλά βλέπει επίσης ότι δεν έχει πλέον ανάγκη τον ΟPEC, έναν οργανισμό που έγινε γνωστός το 1973 με το πρώτο αραβικό εμπάργκο πετρελαίου και έκτοτε το Ριάντ τον έχει χρησιμοποιήσει ως ασπίδα για τις πετρελαϊκές πολιτικές του. Με τη σχιστολιθική επανάσταση στις ΗΠΑ να έχει καταστήσει άχρηστο τον ΟPEC, η Σαουδική Αραβία αποφάσισε ότι δεν αξίζει να διαιωνίσει αυτό το δημιούργημά της.

Ολα αυτά δεν σημαίνουν ότι δεν υπάρχει ελπίδα για ενεργειακή συνεργασία. Η Σαουδική Αραβία επιδιώκει τώρα μια σημαντική αλλαγή στην εξωτερική, οικονομική και ενεργειακή πολιτική της, κάτι που αποδεικνύεται από την επικείμενη ιδιωτικοποίηση ενός τμήματος της Aramco, της εθνικής εταιρείας πετρελαίου της, η οποία θα επεκτείνει τις ικανότητές της για διύλιση. Και φαίνεται ότι ο ανταγωνισμός στις αγορές ενέργειας μπορεί να μετατοπιστεί από το αργό πετρέλαιο στα προϊόντα διύλισης.