Μαζί με τα κλειδιά για τον αρ. 10 και τον γάτο Λάρι, επίσημο ποντικοδιώκτη της Ντάουνινγκ Στριτ, η Τερέζα Μέι κληρονομεί την πιο δύσκολη δουλειά που έχει αναλάβει βρετανός πρωθυπουργός σε καιρό ειρήνης. Να ενώσει ένα διχασμένο βασίλειο και να το οδηγήσει στην έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) χωρίς μεγάλες αβαρίες. Είναι ένας πραγματικός Γολγοθάς, που θα δοκιμάσει στο έπακρο τις αντοχές και τα ταλέντα της.
Αν και οι συγκρίσεις με τη Μάργκαρετ Θάτσερ ήταν αναπόφευκτες, λόγω φύλου και σταθερά συντηρητικών ιδεών (η Μέι, ας πούμε, ψήφισε ενθουσιωδώς το 2003 υπέρ του παράνομου, χωρίς εντολή του ΟΗΕ, πολέμου στο Ιράκ), η νέα «σιδηρά Κυρία» λέει τώρα ότι θα αγωνιστεί για «μια πιο δίκαιη κοινωνία… με μια οικονομία που θα λειτουργεί για όλους, όχι για τους λίγους προνομιούχους». Από πότε έχετε να ακούσετε πρωθυπουργό των Τόρις να μιλάει για την «εργατική τάξη»; «Είναι μια καλή αρχή» σχολίασε ο «Guardian».
Φυσικά, το θέμα που θα κυριαρχήσει και θα κρίνει την πρωθυπουργία της είναι η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ. Η ίδια στήριξε Remain, αλλά πολύ διακριτικά, και τώρα επαναλαμβάνει ότι «Brexit σημαίνει Brexit». Δεν πρόκειται να γίνει δεύτερο δημοψήφισμα, ούτε να επιστρέψει η Βρετανία στην ΕΕ από την πίσω πόρτα, λέει. Και για να αποδείξει ότι θα σεβαστεί τη λαϊκή εντολή του 52% διόρισε υπουργό Εξωτερικών τον πρωτεργάτη του Brexit Μπόρις Τζόνσον.
Αλλά ο Διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες της συμφωνίας που θα κλείσει με τους 27 για το εμπόριο και την ελεύθερη κίνηση των ανθρώπων. Η Μέι δεν θα βιαστεί. Εχει πει ότι δεν θα ενεργοποιήσει το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας, με το οποίο θα αρχίσει το επίσημο διαζύγιο, πριν από το 2017. Πιστεύεται ότι πρώτα θα επιδιώξει ανεπίσημες συνομιλίες, αρχής γενομένης από το επόμενο Συμβούλιο της ΕΕ, στις 20 Οκτωβρίου. Εκεί αναμένεται να παρουσιάσει κάποιες «κόκκινες γραμμές» για θέματα όπως η μετανάστευση.
Πέρυσι οι αφίξεις στη Βρετανία ανήλθαν σε 330.000 –ο δεύτερος υψηλότερος αριθμός που έχει καταγραφεί στα χρονικά. Οι 184.000 προέρχονταν από το εσωτερικό της ΕΕ και η Μέι ως υπουργός Εσωτερικών είχε δεσμευτεί να τους μειώσει σημαντικά. Μετά τη νίκη του Brexit αντιμετωπίζει πιέσεις από πολλές πλευρές για έλεγχο της μετανάστευσης εδώ και τώρα.
Εχει τονίσει ότι το καθεστώς των 3 εκατομμυρίων υπηκόων της ΕΕ που ζουν και εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο θα αποτελέσει μέρος των διαπραγματεύσεων, αρνούμενη να εγγυηθεί ότι θα τους επιτραπεί να παραμείνουν. Και σε παλαιότερη δήλωσή της έχει πει ότι «όπου υπάρχει μετανάστευση είναι αδύνατον να οικοδομηθεί κοινωνική συνοχή».


Επιτόκια, υποδομές και δημόσιες επενδύσεις

Στην παρθενική της ομιλία, αυτήν που άρεσε στους πιο προοδευτικούς, η Μέι παρουσιάστηκε στο πλευρό των εργαζομένων και όχι των μεγάλων επιχειρήσεων, με την υπόσχεση να τοποθετήσει εκπροσώπους των εργαζομένων στα διοικητικά συμβούλια εταιρειών.

Φέρεται να πιστεύει ότι έπειτα από έξι χρόνια, η σκληρή λιτότητα έχει κάνει τον κύκλο της. Με τα επιτόκια σε χαμηλά ρεκόρ, η Μέι μπορεί να ανάψει το πράσινο φως για πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων με δαπάνες για υποδομές και για την υποστήριξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας και της απασχόλησης. Δήλωσε ήδη ότι δεν θα υπάρξει έκτακτος προϋπολογισμός με περικοπές σε κοινωνικά κονδύλια και αυξήσεις φόρων.

Αλλος πονοκέφαλος είναι το City. Η Βρετανία χρειάζεται επειγόντως μια συμφωνία με την ΕΕ που θα πείσει τράπεζες και άλλες χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις να μη μετακινήσουν χιλιάδες θέσεις εργασίας από το Λονδίνο στην ηπειρωτική Ευρώπη –ζήτημα εξαιρετικά σημαντικό γιατί το 12% του βρετανικού ΑΕΠ προέρχεται από τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.


Ενάντια στις φυγόκεντρες δυνάμεις

Η Μέι παραλαμβάνει τη Βρετανία διχασμένη με αποστολή να την ενώσει. Το δημοψήφισμα έδειξε τις βαθιά ριζωμένες διαιρέσεις στην κοινωνία, χωρίζοντας σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα νεότερους, πιο εύπορους και κοσμοπολίτες αστούς Βρετανούς εναντίον των ηλικιωμένων, των φτωχότερων και λιγότερο μορφωμένων στις αγροτικές και μεταβιομηχανικές περιοχές.
Προπύργια της εκστρατείας του «Μέσα» ήταν η Σκωτία, η Βόρεια Ιρλανδία, η οποία λαμβάνει ετησίως πολλά ευρωπαϊκά κονδύλια, το Λονδίνο και τα πλουσιότερα τμήματα της Βρετανίας. Αντίστοιχα, σε λιγότερο εύπορες περιοχές, όπως τα Ιστ Μίντλαντς και το Γιόρκσιρ, αλλά και σε μέρη με μεγάλη μετανάστευση, όπως η Ιστ Ανγκλια, σάρωσε το Brexit.
Να γιατί η Μέι τόνισε ότι προέχει η ενότητα της χώρας και της κοινωνίας. Μεγάλη πρόκληση είναι να αποτρέψει τον κίνδυνο της απόσχισης Σκωτίας και Βόρειας Ιρλανδίας που απειλούν με τα δικά τους δημοψηφίσματα προκειμένου να αποχωρήσουν από το Ηνωμένο Βασίλειο και να ξαναμπούν από την πίσω πόρτα ως ανεξάρτητα κράτη στην ΕΕ. Ηδη την Παρασκευή βρέθηκε στη Σκωτία και είχε την πρώτη συνάντηση με την πρωθυπουργό Νίκολα Στέρτζον του εθνικιστικού κόμματος SNP, που τάχθηκε αναφανδόν υπέρ του Remain.
Μήνυμα ενότητας στο κόμμα, αλλά…

Εκπληξη, και μάλιστα δυσάρεστη για πολλούς στην ΕΕ, είναι ο διορισμός του Μπόρις Τζόνσον στο υπουργείο Εξωτερικών. «Αγαπητέ κόσμε, συγγνώμη…» έγραψε η «Daily Mirror» στο πρωτοσέλιδό της, ενώ ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν Μαρκ Ερό δήλωσε ότι ο Τζόνσον «είπε πολλά ψέματα στον βρετανικό λαό και τώρα βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο». Επικριτικός ήταν και ο γερμανός ομόλογός του Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ, ο οποίος κατηγόρησε τον πρώην δήμαρχο Λονδίνου ότι συμπεριφέρθηκε με ανεύθυνο λαϊκισμό στην ψήφο για το Brexit. Η γερμανική «Die Welt» κάνει λόγο για «κακόγουστο αστείο» και υπενθυμίζει πως ο Τζόνσον έχει κάνει καριέρα στις διπλωματικές γκάφες. Εχει πει ότι η Χίλαρι Κλίντον του θυμίζει «σαδίστρια νοσοκόμα σε ψυχιατρείο», έχει γράψει ποίημα που παρουσιάζει τον Ερντογάν να κάνει σεξ με κατσίκα και έχει συγκρίνει την ΕΕ με τον Χίτλερ.

Μάθιου Τζόνσον, καθηγητής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Λάνκαστερ

Οι ελίτ του Λονδίνου, οι εκδικητές του Νιούκαστλ

«Η τεράστια διαφορά ανάμεσα στο κοσμοπολίτικο Λονδίνο και στην πόλη όπου εγώ γεννήθηκα, το Νιούκαστλ στη Βορειοανατολική Αγγλία, δείχνει καθαρά πόσο διχασμένη είναι η χώρα που θα κυβερνήσει η Τερέζα Μέι» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο δρ Μάθιου Τζόνσον, καθηγητής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Λάνκαστερ στη Βρετανία.

«Ολόκληρες γενιές ανθρώπων έχουν καταστραφεί ανεπανόρθωτα από τα θατσερικά πειράματα στον νεοφιλελευθερισμό. Και το Νιούκαστλ δεν είναι εξαίρεση: υπάρχουν πολλές πόλεις στην Αγγλία στις οποίες η συλλογική φιλοδοξία για μια καλύτερη ζωή έχει καταστραφεί από την ανεργία και τη διάλυση της κοινωνικής αλληλεγγύης. Εχοντας ουσιαστικά αποκοπεί από την υπόλοιπη κοινωνία στη δεκαετία του 1980, οι κάτοικοι είτε αναγκάστηκαν να μετακινηθούν σε πιο παραγωγικές περιοχές είτε να αποδεχθούν τη διάλυση των κοινοτήτων τους και την απασχόληση σε χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας. Παρασυρμένοι από τον εύκολο λαϊκισμό του Brexit αυτοί οι δυσαρεστημένοι κατηγορούν την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων στην ΕΕ και τους μετανάστες. Στρέφονται όλο και περισσότερο στον τοπικιστικό, ανόητο και εν τέλει αυτοκαταστροφικό εθνικισμό του UKIP – ενός κόμματος που ευαγγελίζεται ακόμη πιο ακραίες νεοφιλελεύθερες πολιτικές, οι οποίες ενδέχεται να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο τη μειονεκτική τους θέση» μας λέει.
Και εξηγεί: «Ενα μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος απλά αρνήθηκε να πιστέψει τους «ειδικούς» και τις ακριβείς, όπως αποδεικνύεται, προειδοποιήσεις τους για τις αρνητικές συνέπειες του Brexit στη διάρκεια της εκστρατείας για το δημοψήφισμα. Ψήφισαν για την έξοδο από την ΕΕ ως διαμαρτυρία εναντίον του status quo και των ελίτ που τους έχουν εγκαταλείψει. Ο κόσμος στο Νιούκαστλ δεν έχει λεφτά για να κάνει διακοπές στην Ευρώπη, ούτε περιουσία. Και δεν ανησυχεί αν θα πέσει η στερλίνα ή οι τιμές των ακινήτων. Στα μάτια τους, αυτή ήταν μια ευκαιρία να βλάψουν τους ισχυρούς και να πάρουν εκδίκηση για τα δεινά τους».

Πολ Μπλάκλετζ, καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο του Λιντς

«Υβρις, πισώπλατα μαχαιρώματα και οργή»

«Ο πηχυαίος τίτλος στο εξώφυλλο του περιοδικού «Economist» γράφει «Αναρχία στο Ηνωμένο Βασίλειο» (σ.σ.: από το γνωστό τραγούδι του πανκ συγκροτήματος Sex Pistols). Είναι βέβαια υπερβολή, που δείχνει, όμως, ότι η ψηφοφορία για το Brexit έχει δημιουργήσει μια έντονη πολιτική κρίση στη βρετανική, στην ευρωπαϊκή και στην παγκόσμια καπιταλιστική ελίτ» μας λέει ο Πολ Μπλάκλετζ, καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο του Λιντς.

«Σε ένα πρώτο επίπεδο, αυτή είναι μια ιστορία ύβρεως. Ο Ντέιβιντ Κάμερον πίστευε ότι θα μπορούσε να εξουδετερώσει τους αντιευρωπαϊστές στο κόμμα του με μια εύκολη νίκη στο δημοψήφισμα: συνέβη το αντίθετο. Δημιούργησε μια εντελώς περιττή πολιτική κρίση που κατέστρεψε την αξιοπιστία του και βύθισε τη χώρα και την οικονομία στην αβεβαιότητα.

Εν τω μεταξύ, ο Μπόρις Τζόνσον, του οποίου η αντιευρωπαϊκή στάση ήταν εντελώς καιροσκοπική, με στόχο να κερδίσει την ηγεσία του κόμματος των Συντηρητικών, είδε τη στρατηγική του να γίνεται μπούμερανγκ. Το Brexit κέρδισε, αλλά τον ίδιο τον μαχαίρωσαν πισώπλατα οι πιστοί σύμμαχοί του. Γρήγορα βγήκαν από την κούρσα για τη διαδοχή και οι άλλοι υπέρμαχοι του Brexit. Πρωθυπουργός έγινε η Τερέζα Μέι που είχε στηρίξει, κατά ειρωνεία της τύχης, το Remain. Και τώρα φέρνει τον Τζόνσον ξανά προ των ευθυνών του διορίζοντάς τον στο Φόρεϊν Οφις» προσθέτει ο κ. Μπλάκλετζ.

Και συμπληρώνει: «Υπήρξε ένα ρατσιστικό αντιμεταναστευτικό μήνυμα και από τις δύο πλευρές της δημόσιας συζήτησης για το Brexit. Αν και πολλοί από εκείνους που ψήφισαν για την αποχώρηση το έπραξαν με την πεποίθηση ότι η μαζική μετανάστευση τους κάνει κακό, ο πραγματικός λόγος ήταν πολύ πιο πεζός: η ψήφος εξέφρασε την οργή μεγάλων τμημάτων της βρετανικής εργατικής τάξης ενάντια στις ελίτ, ευρωπαϊκές και εγχώριες, που δεν τους έχουν προσφέρει τίποτε άλλο παρά αύξηση της φτώχειας».

Οσο για την κρίση στους Εργατικούς, ο κ. Μπλάκλετζ βλέπει να εξελίσσεται μία επίθεση των συντηρητικών στελεχών, με στόχο την ανατροπή του Τζέρεμι Κόρμπιν. «Ο Κόρμπιν, ο μοναδικός πολιτικός ο οποίος έχει ένα πιο θετικό μήνυμα, δέχεται σφοδρή επίθεση από τη δεξιά πτέρυγα του κόμματός του. Σε πρώτη φάση, η απόπειρα πραξικοπήματός τους απέτυχε, διότι οι συνωμότες αναγνώρισαν τη δημοτικότητά του στη βάση του Εργατικού Κόμματος. Η δική του είναι η μόνη φωνή που δείχνει κάτι πέρα από το σημερινό χάος – αλλά μόνο αν θα καταφέρει να δώσει ελπίδα σε εκείνα τα τμήματα της εργατικής τάξης για τα οποία η ψηφοφορία για το Brexit εξέφρασε μια εξέγερση ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό» μας λέει.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ