Μια βόλτα στην Πόλη με τον Ορχάν Παμούκ

«Ηταν μια ήρεμη ημέρα, είχα μόλις ολοκληρώσει το τελευταίο μου μυθιστόρημα και έγραφα ένα άρθρο και ξαφνικά μπαμ! Ηξερα εξαρχής ότι ήταν βομβιστική επίθεση. Ξέρετε, αυτό συνέβαινε καθημερινά στο παρελθόν, τη δεκαετία του 1970. Γνωρίζω τον ήχο μιας βόμβας που εκρήγνυται. Οι βόμβες είναι φυσιολογικές για εμάς».

Αυτά δήλωσε στο «Σπίγκελ» ο νομπελίστας τούρκος συγγραφέας Ορχάν Παμούκ στα μέσα του προηγούμενου μήνα, δύο ημέρες μετά την επίθεση αυτοκτονίας στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης που στοίχισε τη ζωή σε 11 ανθρώπους. Αφορμή για τη μακροσκελή συνέντευξη που έδωσε στη γερμανική επιθεώρηση στάθηκε η εξαιρετική επιτυχία που σημείωσε το τελευταίο του μυθιστόρημα –«Κάτι παράξενο στο νου μου» (εκδ. Ωκεανίδα) στην Τουρκία αλλά ο Παμούκ προτίμησε να μιλήσει πρώτα για την τζιχαντιστική απειλή και το Ισλαμικό Κράτος (IK).

«Το Ισλαμικό Κράτος είναι μια φρικτή, πρωτόγονη, απάνθρωπη οργάνωση. Αλλά ξέρετε τι; Τα Μέσα αναφέρονται ιδιαίτερα πολύ στο Ισλαμικό Κράτος. Αυτό τροφοδοτεί την υστερία και τον πανικό που αποτελούν μέρος του προβλήματος. Είναι τόσο ευχαριστημένοι με τον πανικό που σπέρνουν. Κατά τη γνώμη μου, οι αναφορές αυτές στερούνται ανάλυσης και έξυπνων σκέψεων. Και όλο αυτό ωφελεί το Ισλαμικό Κράτος. Αυτό είναι ένα μήνυμα που θέλω να απευθύνω» επισήμανε ο συγγραφέας.

Ο Παμούκ μίλησε επίσης για τη «σακατεμένη τουρκική δημοκρατία» και για το γεγονός ότι στη χώρα του δεν υπάρχει ελευθερία έκφρασης. Μίλησε για έναν έγκλειστο στις φυλακές φίλο του δημοσιογράφο και για το πώς η κυβέρνηση ασκεί πίεση στους εκδότες εφημερίδων καθώς και σε όλους τους δημοσιογράφους που εμφανίζονται επικριτικοί απέναντί της. Εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του αναφορικά με το γεγονός ότι στην Τουρκία δεν υφίσταται διαχωρισμός των εξουσιών –«οι θεωρίες του Μοντεσκιέ δεν είναι δημοφιλείς εδώ», ανέφερε χαρακτηριστικά –και επισήμανε ότι παρότι πλέον μπορεί να λέει ό,τι επιθυμεί εξαιτίας της βράβευσής του με το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας και της παγκόσμιας φήμης του, προτιμά να μη σχολιάζει τα πάντα καθημερινά γιατί η χώρα του βρίσκεται σε πάρα πολύ άσχημη κατάσταση. Στη συνέχεια, ωστόσο, εστίασε στη μεγάλη του αγάπη, τη λογοτεχνία.

Δεν δίστασε να αναφερθεί στη γενοκτονία των Αρμενίων

Ο Ορχάν Παμούκ, πέρα από εξαιρετικός συγγραφέας, είναι και ένας γενναίος άνθρωπος. Πριν από μια δεκαετία κατηγορήθηκε ότι «προσέβαλε την τουρκικότητα» όταν κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης δεν δίστασε να αναφερθεί στη γενοκτονία των Αρμενίων. Το όνομά του βρισκόταν σε λίστα θανάτου ακραίων εθνικιστών μαζί με το όνομα του τουρκοαρμένιου δημοσιογράφου Χραντ Ντικ ο οποίος δολοφονήθηκε τελικά το 2007 στην Κωνσταντινούπολη. Για κάποιο διάστημα κυκλοφορούσε συνοδεία τριών σωματοφυλάκων που του παρέσχε η τουρκική κυβέρνηση. «Δεν υπάρχει τόσο μίσος για εμένα αυτή τη στιγμή όσο υπήρχε πριν από μια δεκαετία» εξήγησε προτού αρχίσει να μιλάει για το τελευταίο του μυθιστόρημα και την επιτυχία που σημείωσε στην Τουρκία.

Πρωταγωνιστής τού «Κάτι παράξενο στο νου μου» είναι ο Μεβλούτ, ένας νεαρός άνδρας που στα τέλη της δεκαετίας του 1960 φτάνει στην Κωνσταντινούπολη από το χωριό του στην Ανατολία και ξεκινάει να εργάζεται ως πλανόδιος μικροπωλητής. Είναι φτωχός και θα παραμείνει φτωχός ως το τέλος της ζωής του. Είναι επίσης αφελής και αισιόδοξος αλλά έχει το χάρισμα να αναγνωρίζει τη χαρά και την ευτυχία. Κατά τη διάρκεια του γάμου ενός συγγενούς του θα ερωτευτεί μια νεαρή κοπέλα. Επί σειρά ετών τής γράφει γράμματα ως τη στιγμή που αποφασίζει να την απαγάγει με σκοπό να περάσει το υπόλοιπο της ζωής του μαζί της. Αλλά αποδεικνύεται πως εξαπατήθηκε και απήγαγε όχι την εκλεκτή της καρδιάς του αλλά τη μεγαλύτερη αδελφή της.

Επί 44 χρόνια και περισσότερες από 700 σελίδες (στην ελληνική έκδοση), ο Μεβλούτ περιφέρεται στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης. Μέσα σε αυτό το διάστημα ο πληθυσμός της τουρκικής μητρόπολης αυξάνεται κατά δέκα εκατομμύρια. Η παλιά πόλη πεθαίνει και ανεγείρεται μια άλλη, πιο σύγχρονη, όπου προσφέρονται πάρα πολλές ευκαιρίες για να φτιάξει κάποιος τη ζωή του. Ο Μεβλούτ όμως δεν θα καταφέρει να αρπάξει καμία.

Στην προτελευταία σελίδα του βιβλίου ο Παμούκ γράφει πως «h ευτυχία αυτών των ανθρώπων ευχαριστούσε τον Μεβλούτ. Οι άνθρωποι δημιουργήθηκαν για να είναι χαρούμενοι, τίμιοι και ανοιχτοί». Στο τέλος της συνέντευξής του επισημαίνει ωστόσο ότι «δεν είμαι ένας χαρούμενος άνθρωπος. Δεν είναι στη φύση μου. Αλλά ούτε πιστεύω πως βρισκόμαστε σε αυτόν τον κόσμο για να είμαστε χαρούμενοι. Είμαι ένας χαρούμενος συγγραφέας αλλά είμαι σίγουρος ότι δεν θα είμαι ποτέ ένας χαρούμενος άνθρωπος».