H σοβιετική πόλη-φάντασμα της Λετονίας

Χωράφια, αγροκτήματα και εκατοντάδες μικροί οικισμοί διάσπαρτοι μέσα σε ένα πυκνό δάσος από σημύδες. Με την πρώτη ματιά, η πόλη Σκρούντα στην Κεντρική Λετονία κάθε άλλο παρά εντυπωσιακή είναι. Ελάχιστα ωστόσο χιλιόμετρα μακριά ορθώνονται οι μπρουταλιστικής αρχιτεκτονικής πολυκατοικίες της Σκρούντα-1, μιας εγκαταλελειμμένης μυστικής κωμόπολης της σοβιετικής εποχής.

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου οι Σοβιετικοί κατασκεύασαν περισσότερες από 40 κωμοπόλεις σε μυστικές τοποθεσίες για στρατιωτικούς κυρίως σκοπούς. Συνήθως έπαιρναν το όνομα της πόλης κοντά στην οποία ανεγείρονταν, το οποίο ακολουθούσε ένας κωδικός αριθμός. Αποτελούσαν τόπο κατοικίας εξειδικευμένου προσωπικού –κυρίως τεχνικών σε άκρως απόρρητες εργασίες –των σοβιετικών ενόπλων δυνάμεων.

Η πιο γνωστή από αυτές τις μυστικές σοβιετικές κωμοπόλεις είναι το Πριπιάτ στην Ουκρανία, το οποίο χτίστηκε για να στεγάσει τους εργαζομένους στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ. Μετά το πυρηνικό ατύχημα που σημειώθηκε τον Απρίλιο του 1986, το Πριπιάτ εγκαταλείφθηκε άμεσα από τους κατοίκους του ενώ σήμερα αποτελεί μια πόλη-φάντασμα, θλιβερό κατάλοιπο της σοβιετικής εποχής.

Η μισή στον στρατό, η άλλη μισή σε ιδιώτες

Δεν είχαν όμως όλες οι μυστικές κωμοπόλεις της πρώην Σοβιετικής Ενωσης την ίδια δραματική κατάληξη. Το παράδοξο όσον αφορά αυτούς τους ερειπωμένους πλέον στρατιωτικούς και βιομηχανικούς οικισμούς είναι το γεγονός ότι η ανοικοδόμησή τους είναι τόσο δαπανηρή όσο και η κατεδάφισή τους.

Σήμερα η κυβέρνηση της Λετονίας είναι έτοιμη να πάρει την κατάσταση στα χέρια της και να επαναφέρει τη ζωή στους δρόμους και στα κτίρια της Σκρούντα-1.

Τον Ιούλιο, μετά την εξαγορά της κωμόπολης αντί 12.000 ευρώ από μια ιδιωτική εταιρεία η οποία την είχε αγοράσει το 2010, οι Αρχές της Λετονίας ανακοίνωσαν πως σκοπεύουν να παραχωρήσουν τη μισή από την έκτασή της στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας –πρόσφατα μάλιστα υπήρξαν αναφορές για εκπαίδευση νατοϊκών στρατευμάτων στην περιοχή –και την υπόλοιπη μισή, έναντι χαμηλού αντιτίμου, σε ιδιώτες με την προϋπόθεση ότι θα συμβάλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας και θα προβούν στην κατασκευή έργων υποδομής.

Κάποια στιγμή, κατά τη σοβιετική περίοδο, στη Σκρούντα-1 κατοικούσαν 5.000 κάτοικοι οι οποίοι διέμεναν σε 10 πολυκατοικίες. Μεταξύ των οικοδομημάτων που εξακολουθούν να στέκουν όρθια στην πόλη περιλαμβάνονται ένα σουπερμάρκετ, ένα νηπιαγωγείο, ένα γυμναστήριο, ακόμη και ένα νάιτ κλαμπ. Η εγκατάσταση στη Σκούντρα-1 συστημάτων ραντάρ για τον έγκαιρο εντοπισμό πυρηνικών πυραύλων κατέστησε την πόλη κέντρο υψίστης σημασίας όσον αφορά την αμυντική στρατηγική της Σοβιετικής Ενωσης.

Ο τελευταίος κάτοικος της Σκρούντα-1 την εγκατέλειψε το 1999. Αφησε ωστόσο πίσω του όλα όσα συνέθεταν την καθημερινότητά του, απομεινάρια μιας προηγούμενης ζωής: κιτρινισμένες φωτογραφίες, παλιές εφημερίδες, ρούχα, παιχνίδια, τετράδια της σοβιετικής εποχής.

Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης το 1991 σήμανε την αρχή του τέλους και για τις περισσότερες μυστικές πόλεις των Σοβιετικών. Αλλά οι Ρώσοι ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για τη Σκρούντα-1, με αποτέλεσμα να καταλήξουν σε συμφωνία για την περαιτέρω εκμετάλλευσή της, ακόμη και μετά την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων.

Η πόλη-βάση τελικά παρέμεινε υπό τον έλεγχο της Ρωσίας ως το 1998, αλλά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η κυβέρνηση της Λετονίας, επιθυμώντας να βάλει ένα τέλος στις όποιες βλέψεις του Κρεμλίνου, προέβη στη συμβολική κατεδάφιση του πιο χαρακτηριστικού οικοδομήματος της Σκούντρα-1, του κτιρίου όπου στεγάζονταν τα συστήματα εντοπισμού πυρηνικών πυραύλων.