Μέκκα: Αίμα προσκυνητών και μπίζνες δισεκατομμυρίων

Ο φρικτός θάνατος εκατοντάδων και ο τραυματισμός χιλιάδων προσκυνητών που ποδοπατήθηκαν το πρωί της περασμένης Πέμπτης ενώ συμμετείχαν στην πιο χαρακτηριστική τελετή του πενθήμερου προσκυνήματος στη Μέκκα, στον επτάκις λιθοβολισμό της «πέτρας του Διαβόλου», στιγμάτισε το εφετινό «χατζ». Πέρα από το προφανές ζήτημα ασφαλείας, η νέα τραγωδία αναζωπύρωσε τα δογματικά και γεωπολιτικά πάθη ανάμεσα στο σιιτικό Ιράν (πάνω από 130 ποδοπατηθέντες ήταν ιρανοί προσκυνητές) και στο σουνιτικό βασίλειο των Σαούντ, τη Σαουδική Αραβία, στο έδαφος της οποίας βρίσκεται η Μέκκα. Η Τεχεράνει εγκαλεί το Ριάντ για ανεπάρκεια και εγκληματική αμέλεια και ο βασιλιάς Σαλμάν αντέδρασε διατάσσοντας τη διεξαγωγή «έρευνας σε βάθος» για τις συνθήκες και τα αίτια του δυστυχήματος.

Διαψευδόμενες συχνά από την πραγματικότητα, οι σαουδαραβικές Αρχές βεβαιώνουν ότι τα τελευταία χρόνια έχουν εντείνει τις προσπάθειες για την ασφάλεια των ιερών τόπων, που έχουν γνωρίσει και άλλα ανάλογα δράματα: 1.426 άνθρωποι ποδοπατήθηκαν μέχρι θανάτου τον Ιούλιο του 1990 και 363 πέθαναν σε μια φωτιά που ξέσπασε το 2006.

Περίπου 100.000 στρατιώτες, αστυνομικοί και άνδρες της εθνοφρουράς έχουν αναπτυχθεί για να ελέγχουν τις κινήσεις του πλήθους. Υπάρχει πάντα ο φόβος μη ξεσπάσει πολιτική διαμαρτυρία ή ακόμη χειρότερα συγκρούσεις ή τρομοκρατικές επιθέσεις στο καταπιεστικό βασίλειο των Σαούντ. Το 1979 φονταμενταλιστές είχαν κρατήσει ομήρους στο Μεγάλο Τζαμί με αποτέλεσμα να επέμβουν οι δυνάμεις ασφαλείας και να σκοτωθούν 300 άτομα. Το 1987 η αιματηρή καταστολή διαδήλωσης σιιτών προσκυνητών έληξε με 400 νεκρούς.

Εφέτος η στρατιωτική επέμβαση της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη, οι απειλές από τους βάρβαρους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) στη Συρία και στο Ιράκ, οι οποίοι μιλάνε για την ανατροπή της μοναρχίας των Σαούντ, και οι περιφερειακές εντάσεις με το Ιράν είχαν ξανά το προσκύνημα στη δίνη του κυκλώνα ώσπου προέκυψαν ο ανεξέλεγκτος συνωστισμός και η πολύνεκρη τραγωδία.

2,2 εκατ. προσκυνητές, 8,5 δισ. ευρώ κέρδη

Πέμπτος πυλώνας του Ισλάμ, που απαιτεί κάθε μουσουλμάνος να το πραγματοποιήσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του, το ιερό προσκύνημα στη Μέκκα (Χατζ) είναι μια ετήσια πρόκληση ασφαλείας, με εκατομμύρια πιστούς και χιλιάδες αστυνομικούς, για τη Σαουδική Αραβία. Αλλά είναι και το αποκορύφωμα ενός θρησκευτικού τουρισμού με κέρδη δισεκατομμυρίων για την πατρίδα του Προφήτη.

Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί: 5.715.051 προσκυνητές και θρησκευτικοί τουρίστες ταξίδεψαν, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, στη Σαουδική Αραβία από τα μέσα του Σεπτεμβρίου. Περισσότεροι από 2 εκατομμύρια ανάμεσά τους θα περπατήσουν στα ιερά μέρη της περιοχής της Μέκκας για να εκτελέσουν το προσκύνημα Χατζ, το οποίο ξεκίνησε στις 22 και θα ολοκληρωθεί στις 27 Σεπτεμβρίου. Αν και το νούμερο είναι εντυπωσιακό, έχει μειωθεί από τα 3 εκατ. των προσκυνητών την περίοδο 2008-2012. Ηταν μόλις 150.000 το 1950. Η πρόσβαση σε ιερούς τόπους κατά την περίοδο του Χατζ ελέγχεται αυστηρά από τις αρχές της Σαουδικής Αραβίας. Από το 2013, λόγω των συνεχιζόμενων έργων στο Μεγάλο Τζαμί, το βασίλειο έχει μειώσει κατά 20% τον αριθμό των ξένων προσκυνητών που επιτρέπεται να το επισκεφθούν. Για τις μουσουλμανικές χώρες εφαρμόζεται η αναλογία του ενός προσκυνητή ανά 1.000 κατοίκους.

Η χωρητικότητα του Μεγάλου Τεμένους σχεδιάζεται να αυξηθεί από 1,5 εκατομμύριο σε 2,2 εκατ. πιστούς όταν τελειώσουν τα έργα. Η κατάρρευση ενός γερανού εκεί ήταν που στοίχισε τη ζωή σε 107 ανθρώπους στο δυστύχημα της 11ης Σεπτεμβρίου.

Τουαλέτες και «Hilton» στη θέση μνημείων του Ισλάμ

Από τη δεκαετία του 1950 περισσότερα από 100 δισ. δολάρια επενδύθηκαν από τη Σαουδική Αραβία σε έργα υποδομής, σε κατασκευές ξενοδοχειακών και αστικών εγκαταστάσεων. Μερικές φορές με αποτέλεσμα την καταστροφή της ιστορικής κληρονομιάς της Μέκκας: η υποτιθέμενη οικία της Χαντίτζα, της πρώτης συζύγου του Προφήτη, αντικαταστάθηκε από δημόσιες τουαλέτες και του Αμπου Μπακρ, συντρόφου του Μωάμεθ και πρώτου χαλίφη του Ισλάμ, από ένα ξενοδοχείο «Hilton».

Οι προσκυνητές έρχονται από όλον τον κόσμο για να ακολουθήσουν τα βήματα του Προφήτη σε μια ισλαμική παράδοση 1.400 ετών. Οι περισσότεροι, περί τους 168.000, έρχονται από την Ινδονησία. Ακολουθούν Πακιστανοί, Ινδοί, Νιγηριανοί, Αιγύπτιοι, Ιρανοί, Τούρκοι, Αλγερινοί και Μαροκινοί. Τις πέντε ημέρες που διαρκεί το Χατζ δύο εκατομμύρια προσκυνητές μένουν, τρέφονται και καταναλώνουν στη Σαουδική Αραβία. Επιστρέφουν στην πατρίδα τους φορτωμένοι με σουβενίρ. Τα έσοδα μόνο από το Χατζ ξεπέρασαν τα 8,5 δισ. ευρώ το 2014.

Η μέση δαπάνη ενός προσκυνητή από το εξωτερικό είναι της τάξεως των 4.095 ευρώ, ενώ οι Σαουδάραβες ξοδεύουν περί τα 1.166 ευρώ. Για το σύνολο του έτους ο θρησκευτικός τουρισμός αναμένεται να αποφέρει 16,4 δισ. ευρώ στη Σαουδική Αραβία.