Το Κιρκούκ, «μήλον της έριδος» Κούρδων, Βαγδάτης και ISIS

Οταν ορισμένοι Κούρδοι του Ιράκ χαρακτήρισαν το Κιρκούκ «Ιερουσαλήμ» εννοούσαν όχι μόνο την πολιτισμική αξία της πόλης αλλά και τα προβλήματα που προκαλεί. Θεωρούν μοναδική τη σχέση τους με το πλούσιο σε πετρέλαιο Κιρκούκ, επικαλούμενοι ιστορικούς δεσμούς και το αίμα που χύθηκε στην αντιπαράθεση με τον Σαντάμ Χουσεΐν για την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν. Επιμένουν πως το Κιρκούκ πρέπει να συμπεριληφθεί σε οποιοδήποτε αυτόνομο κουρδικό κράτος. Ομως την πόλη τη διεκδικεί και η κυβέρνηση της Βαγδάτης, την ώρα που δεν υπάρχει καν ομοφωνία για τα ακριβή σύνορα και τον πληθυσμό της περιοχής, ο οποίος υπολογίζεται από 1 έως 1,6 εκατομμύρια κατοίκους.

Η κουρδική απαίτηση ανησυχεί άλλες κοινότητες, για παράδειγμα τους Τουρκμένους ή τους Αραβες που ζουν εκεί. Η ανησυχία μεγαλώνει καθώς το Ισλαμικό Κράτος επανειλημμένως καταπάτησε τα σύνορα από τον περασμένο Ιούνιο. Ενώ ο κυβερνητικός στρατός του Ιράκ υποχώρησε άτακτα, οι κούρδοι μαχητές Πεσμεργκά κατάφεραν να αντιμετωπίσουν την επίθεση. Η Τοπική Κουρδική Κυβέρνηση (ΤΚΚ) παρενέβη ως επίσημη αρχή της πόλης, δρώντας ως «σωτήρας» της.

Η πόλη βρίσκεται στα πρόθυρα ανθρωπιστικής κρίσης. Στους τοίχους του διαβάζει κανείς συνθήματα όπως «Ενωμένοι μπορούμε να νικήσουμε το ISIS». Ομως η προσπάθεια συσπείρωσης των μη Κούρδων δεν είναι αρκετή. Πολλοί φοβούνται ότι οι Κούρδοι θα εκμεταλλευτούν την κατάσταση, χρησιμοποιώντας την παρούσα διαμάχη ως άλλοθι για την πρόσβαση στα εδάφη και στις πετρελαϊκές πηγές. Υπό αυτή την άποψη το Κιρκούκ αποτελεί το «μήλον της έριδος» στο Κουρδιστάν, την πιο κρίσιμη πόλη για την κυβέρνηση ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν στο μέλλον.

Τρία παγιδευμένα αυτοκίνητα εξερράγησαν στις 23 Αυγούστου στο Κιρκούκ, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 20 άνθρωποι. Η τρομοκρατική επίθεση είχε δράστη το Ισλαμικό Κράτος και στόχο τις κουρδικές δυνάμεις. Ακολούθησε έξαρση εκτελέσεων σουνιτών μουσουλμάνων, είτε Αράβων είτε Τουρκμένων.

Πολλοί Αραβες είναι πεπεισμένοι ότι οι κουρδικές δυνάμεις βρίσκονται πίσω από τη δολοφονία ενός τουρκμένου ιεροκήρυκα στο Κεντρικό Κιρκούκ – που κατοικείται και από τις δύο μειονότητες – όπως και άλλων δολοφονιών ως αντίποινα στις βομβιστικές επιθέσεις. «Εμάς τους Σουνίτες μας αντιμετωπίζουν με καχυποψία, σαν να είμαστε όλοι μέλη του Ισλαμικού Κράτους» κατήγγηλε στη Διεθνή Αμνηστία ένας κάτοικος του Κιρκούκ.

Νωρίς τον Σεπτέμβριο, μόλις μία εβδομάδα μετά τις εκρήξεις των αυτοκινήτων, ο πληθυσμός των Τουρκμένων διογκώθηκε με εκατοντάδες εκτοπισμένους από το Αμερλι, μια πόλη περίπου 100 χιλιόμετρα βόρεια του Κιρκούκ, που για περίπου τρεις μήνες τελούσε υπό πολιορκία από το Ισλαμικό Κράτος. Η εκκένωση της πόλης, με τη βοήθεια των αμερικανικών αεροπορικών δυνάμεων, μπορεί να αποτέλεσε ανθρωπιστική νίκη, ωστόσο διατάραξε την ήδη προβληματική πληθυσμιακή ισορροπία στο Κιρκούκ.

Πολλοί από αυτούς που ήρθαν συναντούσαν φίλους ή συγγενείς που προηγουμένως είχαν έρθει στην πόλη. Αν και βρήκαν μόνο βραχυπρόθεσμη ασφάλεια, κάποιοι αποφάσισαν να μείνουν μόνιμα. Ενας 32χρονος μηχανικός από το Καζακστάν και μόνιμος κάτοικος, που βοηθούσε τους πρόσφυγες, παραδέχτηκε και ο ίδιος πως σκόπευε να εγκαταλείψει το Κιρκούκ για την Τουρκία, όχι μόνο εξαιτίας του Ισλαμικού Κράτους αλλά και των Κούρδων.

«Σιχαίνομαι να βλέπω τα συνθήματα στα κουρδικά και τις αφίσες κούρδων μαρτύρων της Πεσμεργκά. Εδώ προσπαθούν να κάνουν τα πάντα κουρδικά» είπε.

Ο Σαφίν Ντιζαγί, κυβερνητικός εκπρόσωπος της ΤΚΚ, διαψεύδει αυτούς τους φόβους. «Οταν το Κιρκούκ και οι αμφισβητούμενες περιοχές ενταχθούν επίσημα στην ΤΚΚ δεν θα έχει σημασία αν οι κάτοικοι είναι Τουρκμένοι, Χαλδαίοι, Ασσύριοι ή Αραβες, αφού όλοι θα αντιπροσωπεύονται στο κοινοβούλιο και στην κυβέρνηση. Το σχέδιο Συντάγματός μας, αναγνωρίζει τα δικαιώματα των μειονοτήτων περισσότερο από το ισχύον ομοσπονδιακό Σύνταγμα του Ιράκ» διαβεβαιώνει.

Ωστόσο στις αρχές Σεπτεμβρίου ο Μουσταφά Σαγίντ Γκαντίρ, ο κούρδος τοπικός υπουργός Αμυνας, δήλωσε πως η στρατιωτική παρουσία των Κούρδων στο Κιρκούκ «θα αυξηθεί όχι τόσο για να προστατέψει τα πετρελαϊκά εδάφη αλλά γιατί αποτελεί κουρδική γη».

Οπλα και διάθεση για ειρηνική συνύπαρξη

Το ιρακινό Σύνταγμα διακηρύσσει ότι η τύχη των αμφισβητούμενων περιοχών θα κριθεί σε μελλοντικό δημοψήφισμα. Αναλυτές εκτιμούν ότι η ένταξη μη κούρδων μαχητών στους Πεσμεργκά και στην αστυνομία θα καθησύχαζε όσους μιλούν για κουρδική κατοχή.

«Το Κιρκούκ είναι σημαντικό γιατί έχει χυθεί πολύ αίμα για αυτό στο παρελθόν» λέει ο Χίγα Οσμάν, ειδικός στα μίντια και πολιτικός αναλυτής στο Αρμπίλ. Και τονίζει: «Ομως προσωπικά πιστεύω ότι όσοι την παρομοιάζουν με την Ιερουσαλήμ δεν έχουν δίκιο. Δεν είναι Ιερουσαλήμ, διότι δεν υπάρχει εκεί ούτε κάτι σαν τη βιβλική αφήγηση, ούτε κάποιος μεγάλος χριστιανικός ναός, μεγάλο τζαμί ή μεγάλη συναγωγή. Εχει το πλεονέκτημα να μην αποτελεί ιερή πόλη».

Αν οι Κούρδοι του Βορείου Ιράκ αποσκοπούν στην ανεξαρτησία τους, πρέπει, εκτός από στρατιωτική ισχύ και αντοχή, να επιδείξουν και διάθεση για ειρηνική συνύπαρξη με τις άλλες κοινότητες.