ΒΒC: Τι οδήγησε την Ουκρανία στην κρίση

Τί συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία με την κοινωνική εξέγερση όσων αντιτίθενται στην παραμονή της χώρας στην σφαίρα επιρροής της Ρωσίας ; Το βρετανικό δίκτυο BBC σε εκτενές του άρθρο διατυπώνει έξι ερωτήματα για την ουκρανική κρίση και δίνει αντίστοιχες κατατοπιστικές απαντήσεις.

Το βράδυ της 19^ης Ιανουαρίου διαδραματίστηκαν στο Κίεβο βίαιες συγκρούσεις, στη διάρκεια κινητοποίησης 200.000 ανθρώπων που διαμαρτύρονταν για την υιοθέτηση νόμων οι οποίοι ενισχύουν τις ποινικές διώξεις σε βάρος όσων συμμετέχουν σε διαδηλώσεις. Οι συγκρούσεις, από τις οποίες τραυματίστηκαν δεκάδες άνθρωποι, ήταν οι χειρότερες των τελευταίων δύο μηνών οπότε η Πλατεία Ανεξαρτησίας έγινε, ξανά, το κέντρο των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων μετά την απόφαση της κυβέρνησης να μην υπογράψει συμφωνία συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση αλλά να ενισχύσει τη συνεργασία με τη Ρωσία. Το πρωί της Τετάρτηςη αστυνομία άρχισε να διαλύει με τη βία την κατασκήνωση των αντικυβερνητικών διαδηλωτών στην κεντρική πλατεία του Κίεβου. Η αντιπολίτευση μιλά για δύο νεκρούς και η αστυνομία επιβεβαιώνει έναν θάνατο. Τόσο ο Αρσένι Γιάτσενιουκ, στέλεχος του κόμματος της «Μητέρας Πατρίδας», όσο και ο Βιτάλι Κλίτσκο, ένας από τους βασικούς ηγέτες της αντιπολίτευσης, έκαναν έκκληση στους φιλο-ευρωπαίους διαδηλωτές να μην επιτίθενται στην αστυνομία, αλλά δεν εισακούστηκαν. Η κυβέρνηση του φιλορώσου προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς έχει δεσμευθεί να σχηματίσει μια επιτροπή στην οποία θα συμμετέχουν και εκπρόσωποι της αντιπολίτευσης, με στόχο το τέλος της πολιτικής κρίσης

και την εθνική συμφιλίωση.

Η υπαναχώρηση, στις 21 Νοεμβρίου, του Κιέβου από τις προετοιμασίες για τη σύναψη συμφωνίας με την Ε.Ε. Η συμφωνία θα άνοιγε το δρόμο για αναβαθμισμένες οικονομικές και πολιτικές σχέσεις μεταξύ Κιέβου και Βρυξελλών ενώ θα σηματοδοτούσε και την ενίσχυση της φιλο-ευρωπαϊκής πορείας της Ουκρανίας. Απογοητευμένοι από την ξαφνική «στροφή» της ουκρανικής κυβέρνησης, χιλιάδες πολίτες βγήκαν στους δρόμους παροτρύνοντας τον Γιανουκόβιτς να αναθεωρήσει τη στάση του. Η κατάσταση επιδεινώθηκε στις 17 Δεκεμβρίου όταν ανακοινώθηκε μια συμφωνία μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, η οποία προέβλεπε ότι η Ρωσία θα μεταφέρει αποθεματικό αξίας 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ουκρανικούς τίτλους, ώστε να βοηθήσουν την Ουκρανία να αντιμετωπίσει την οικονομική στενότητα. Ταυτόχρονα, υπογράφηκε μια συμφωνία μείωσης της τιμής του φυσικού αερίου που πωλεί η Ρωσία στην Ουκρανία κατά 1/3. Πλέον, η Ρωσία θα πωλεί το φυσικό αέριο στην Ουκρανία προς 268,5 δολάρια τα 1000 κυβικά μέτρα, μια συμφωνία που αποτελεί συμπλήρωμα σε εκείνη του 2009 μεταξύ των κρατικών εταιρειών ενέργειας, της ρωσικής GAZPROM και της ουκρανικής NAFTOGAZ. Τυπικά, το φιτίλι που άναψε ξανά την ουκρανική πυριτιδαποθήκη ήταν η βίαιη επίθεση που δέχθηκε τις ημέρες των Χριστουγέννων μια διάσημη δημοσιογράφος που συμμετείχε σε φιλοευρωπαϊκές διαδηλώσεις. Η Τετιάνα Τσορνόβιλ ξυλοκοπήθηκε άγρια από άγνωστους άνδρες που σταμάτησαν το αυτοκίνητό της σε προάστιο του Κιέβου, την κατέβασαν κάτω και την κακοποίησαν.

Οι περισσότεροι είναι Ουκρανοί του Κιέβου και των δυτικών επαρχιών, που είναι περισσότερο φιλο-ευρωπαίοι. Τρεις είναι οι ηγέτες της αντιπολίτευσης που συγκροτούν αντίστοιχα κόμματα τα οποία κατεβαίνουν στις διαδηλώσεις: ο Βιτάλι Κλίτσκο, τέως επαγγελματίας πυγμάχος, ο οποίος έχει ανακοινώσει ήδη ότι θα είναι υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 2015 με το φιλο-ευρωπαϊκό κόμμα Ουκρανική Δημοκρατική Συμμαχία για τη Μεταρρύθμιση (UDAR, που σημαίνει γροθιά), ο επίσης φιλο-ευρωπαϊστής Αρσένι Γιάτσινιουκ, προσωπικός φίλος της Γιούλια Τιμοσένκο και εκπρόσωπος του κόμματος της «Μητέρας Πατρίδας», και ο Ολεγκ Τιάγκνιμποκ, ηγέτης του ακροδεξιού, ρατσιστικού και σφόδρα αντιρωσικού κόμματος Σβομπόντα (Ελευθερία). Μέχρι το 2004 το Σβομπόντα λεγόταν Σοσιαλ-Εθνικιστικό Κόμμα και έχει ιστορικές ρίζες στα ντόπια «τάγματα ασφαλείας» του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα οποία συμμάχησαν με τη ναζιστική Γερμανία.

Η φυλακισμένη πρώην πρωθυπουργός Τιμοσένκο, που αποκαλείται και «κυρία φυσικό αέριο» λόγω της εμπλοκής του ονόματός της σε σκάνδαλα προσωπικού πλουτισμού, έχει γίνει σύμβολο για ένα τμήμα της αντιπολίτευσης. Εκτίει από τον Αύγουστο του 2011 επταετή ποινή κάθειρξης, για κατάχρηση εξουσίας και διαφθορά όσον αφορά τη μεγάλη συμφωνία προμήθειας φυσικού αερίου από την Ρωσία το 2009. Η Ε.Ε. θεωρεί την απελευθέρωση της βασικό όρο για την υπογραφή συμφωνίας με την Ουκρανία καθώς υποστηρίζει ότι η καταδίκη της συνιστά πολιτική δίωξη υποκινούμενη από τον πρόεδρο Γιανουκόβιτς. Η ίδια η Τιμοσένκο έχει καταγγείλει ότι υπέστη βασανιστήρια στη φυλακή.

Η επίσημη αντίδραση της Ε.Ε. ήταν να διακηρύξει πως «η πόρτα των Βρυξελλών είναι ακόμη ανοιχτή για την Ουκρανία». Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρομπάι σημείωσε πως αν η Ουκρανία αλλάξει γνώμη, τότε η Ε.Ε. είναι διατεθειμένη να τη συζητήσει, ενώ η γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ είπε ότι η Ουκρανία είναι ακόμη ευπρόσδεκτη να υπογράψει συμφωνία εμπορικής και οικονομικής συνεργασίας με την Ε.Ε. Οι ΗΠΑ απηύθυναν έκκληση για τον άμεσο τερματισμό των επεισοδίων αφήνοντας ανοιχτό ακόμα και το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων κατά της κυβέρνησης του Κιέβου.

Για πολλούς παρατηρητές, η συμφωνία Ουκρανίας και Ρωσίας έγινε μετά από την ασφυκτική οικονομική πίεση του Κρεμλίνου, που παραπέμπει σε λογική «καρότου και μαστιγίου». Η υπαναχώρηση Γιανουκόβιτς φέρεται να έγινε έπειτα από μυστικές επαφές κορυφής με τη Μόσχα, ακόμη και με τον ίδιο τον ρώσο ηγέτη Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος επανέλαβε την συνήθη απειλή: ότι θα κλείσει τις στρόφιγγες του φυσικού αερίου προς την Ουκρανία εάν η χώρα «λοξοκοιτάξει» προς την Ευρώπη. Ο Γιανουκόβιτς –που πέρασε προσωρινά στο περιθώριο το 2004 από την φιλοευρωπαΐκή και χρηματοδοτούμενη από την Δύση «Πορτοκαλί Επανάσταση» – είχε από τότε και συνεχίζει να έχει μέχρι σήμερα την έμπρακτη στήριξη του Κρεμλίνου.