Με επτά ερωταπαντήσεις «Το Βήμα» φωτίζει την εύλογη απορία αν και κατά πόσον η κατανάλωση κρέατος αλόγου, όπως αυτό που εντοπίζεται σε όλο και περισσότερα προϊόντα στην Ευρώπη, είναι επικίνδυνη για τον άνθρωπο. Η επιστημονική απάντηση εκπλήσσει όσους διακινούν σενάρια τρόμου για τη δημόσια υγεία, καθώς είναι κατά πάσα πιθανότητα αρνητική. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κάποιες βλαβερές ουσίες στα επίμαχα προϊόντα, ιδίως τα τυποποιημένα, καθώς τα μεν άλογα μπορεί να έχουν υποστεί, για παράδειγμα, αναλγητικές ενέσεις με απαγορευμένες ουσίες, ενώ το σύστημα παραγωγής, ελέγχου και διακίνησης είναι διάτρητο. Ούτε ότι δεν υφίσταται σοβαρότατο πρόβλημα με τις ετικέτες πολλών προϊόντων, οι οποίες συχνά καταγράφουν τη «μισή αλήθεια» αποκρύπτοντας από τους ανυποψίαστους καταναλωτές την άλλη «μισή».

Ολα άρχισαν στα μέσα του Γενάρη όταν οι ιρλανδικές Αρχές ανακοίνωσαν την ανεύρεση κρέατος αλόγου σε κατεψυγμένα μπιφτέκια τα οποία πωλούνταν από μεγάλες αλυσίδες υπεραγορών τόσο της Ιρλανδίας όσο και του Ηνωμένου Βασιλείου. Σύντομα, η Γαλλία, η Νορβηγία, η Αυστρία, η Ελβετία, η Σουηδία και η Γερμανία ήλθαν να προστεθούν στη λίστα με τις χώρες στις οποίες βρέθηκαν προϊόντα με μικρότερη ή μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε κρέας αλόγου. Οι σχετικές έρευνες που διενεργήθηκαν έδειξαν ότι η πηγή των προϊόντων αυτών (ορισμένα από τα οποία περιείχαν κρέας αλόγου σε ποσοστό 100%) ήταν η γαλλική εταιρεία επεξεργασίας κρέατος Comigel. Περαιτέρω έρευνες έδειξαν ότι το κρέας προερχόταν από ένα σφαγείο στη Ρουμανία το οποίο πωλούσε τόσο σε μια ολλανδική, μια κυπριακή και μια γαλλική εταιρεία διακίνησης κρέατος. Την περασμένη εβδομάδα από την Εισαγγελία Πρωτοδικών δόθηκε εντολή να διενεργηθούν έλεγχοι και στην Ελλάδα προκειμένου να διαπιστωθεί αν υπήρξε εισαγωγή ύποπτου κρέατος.

1. Είναι βρώσιµο το κρέας αλόγου;
Αν και στην Ελλάδα πολιτισμικοί λόγοι μάς αποτρέπουν από τη βρώση κρέατος αλόγου, δεν ισχύει το ίδιο για άλλους λαούς. Στην Ευρώπη το κρέας αυτό προτιμάται από Ιταλούς (το σαλάμι από κρέας αλόγου αποτελεί λιχουδιά), Γάλλους, αλλά σε μικρότερες ποσότητες και από Γερμανούς και Ισπανούς. Διεθνώς η παραγωγή και η κατανάλωση κρέατος αλόγου είναι υψηλές στην Κίνα, το Μεξικό, το Καζακστάν, τη Μογγολία και την Αργεντινή, ενώ μικρότερες ποσότητες παράγονται στην Αυστραλία, τη Βραζιλία, τον Καναδά, την Πολωνία και τη Ρουμανία.
2. Ποια είναι η θρεπτική αξία του κρέατος αλόγου;
Σύμφωνα με μελέτη κορεατών επιστημόνων, η οποία δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Nutritional Research» (τεύχος Μαρτίου 2007), το κρέας αλόγου φαίνεται να είναι εξίσου καλό –αν όχι καλύτερο –με το χοιρινό ή μοσχαρίσιο κρέας. Ειδικότερα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα τρία κρέατα είχαν την ίδια περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη (21%), ενώ το κρέας αλόγου περιείχε λιγότερο λίπος (6% σε σχέση με 14,1% για το μοσχαρίσιο και 16,1% για το χοιρινό κρέας). Επιπροσθέτως διαπιστώθηκε ότι τα τρία κρέατα δεν διέφεραν ως προς την περιεκτικότητα σε ιχνοστοιχεία και μεταλλικά άλατα. Αλλη μελέτη κατέδειξε ότι η περιεκτικότητα σε σίδηρο του κρέατος αλόγου (3,8 mg ανά 100 γραμμάρια κρέατος) είναι διπλάσια από αυτή του μοσχαρίσιου (1,9 mg ανά 100 γραμμάρια κρέατος), ενώ η περιεκτικότητά τους σε νάτριο και χοληστερόλη είναι η ίδια.
3. Αν το κρέας αλόγου είναι τουλάχιστον ίσης θρεπτικής αξίας µε το µοσχαρίσιο, τότε το πρόβληµα που ανέκυψε είναι µόνο νοµικής φύσεως;
Προφανώς είναι και νομικής, καθώς είναι αναφαίρετο δικαίωμα των καταναλωτών να γνωρίζουν τι ακριβώς περιέχεται στα τρόφιμα που αγοράζουν. Με δεδομένο δε ότι όλα δείχνουν ότι δεν πρόκειται περί λάθους αλλά περί εσκεμμένης αντικατάστασης του ενός κρέατος από το άλλο, η πράξη θεωρείται κακουργηματική. Σε σκέψεις δε βάζει το γεγονός ότι υπό κανονικές συνθήκες το κρέας αλόγου είναι συχνά ακριβότερο από το μοσχαρίσιο κρέας. Ετσι, το θέμα περιπλέκεται και παύει να είναι μόνο νομικό: καθώς δεν είναι ξεκάθαρη η προέλευση του κρέατος αλόγου και οι συνθήκες εκτροφής των ζώων, δεν μπορεί κανείς να είναι βέβαιος για το τι μπορεί να «κουβαλά» μαζί του.
4. Ποιό θα µπορούσε να είναι το βλαβερό «φορτίο» αυτού του κρέατος;
Είναι πολύ πιθανόν το κρέας αλόγου να περιέχει ένα χημικό που ονομάζεται φενυλβουταζόνη (phenylbutazone). Πρόκειται για ένα αντιφλεγμονώδες μη στεροειδές φάρμακο το οποίο χορηγείται στα ζώα ως αναλγητικό σε περιπτώσεις τραυματισμών ή μολύνσεων των μυών. Οπως όλα τα φάρμακα αυτού του είδους, δρα στο μυοσκελετικό σύστημα (όπου μειώνει τη φλεγμονή και αποκαθιστά το εύρος των κινήσεων). Με άλλα λόγια, το φάρμακο συσσωρεύεται ακριβώς στους ιστούς εκείνους που καταναλώνονται από τον άνθρωπο.
5. Γιατί είναι επιβλαβής για τον άνθρωπο η φενυλβουταζόνη;
Το φάρμακο αυτό είχε στη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 χρησιμοποιηθεί σε ανθρώπους προκειμένου να αντιμετωπιστούν η αρθρίτιδα και η ουρική αρθρίτιδα. Διαπιστώθηκε ωστόσο ότι σε ορισμένες περιπτώσεις το φάρμακο είχε μια σοβαρή και δυνητικά απειλητική για τη ζωή παρενέργεια: προκαλούσε απλαστική αναιμία. Η απλαστική αναιμία είναι μια νόσος του αίματος η οποία χαρακτηρίζεται από απώλεια τόσο λευκών όσο και ερυθρών κυττάρων. Η σοβαρή αυτή παρενέργεια είχε ως συνέπεια την απαγόρευση της χορήγησης του φαρμάκου σε ανθρώπους τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Ενώ όμως η φενυλβουταζόνη δεν έχει χορηγηθεί σε ανθρώπους εδώ και αρκετές δεκαετίες, χρησιμοποιείται ακόμη σε άλογα και σκύλους.
6. Βρέθηκε φενυλβουταζόνη στο κρέας αλόγου από το σφαγείο της Ρουµανίας;
Ως τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο, οι έρευνες (που συνεχίζονται) δεν έχουν δείξει κάτι τέτοιο. Ακόμη όμως και αν είχε βρεθεί, δεν θα σήμαινε πολλά πράγματα. Η δόση φενυλβουταζόνης την οποία μπορεί κανείς να λάβει τρώγοντας κρέας αλόγου είναι κατά πολύ μικρότερη από τις δόσεις που ελάμβαναν στο παρελθόν οι ασθενείς με αρθρίτιδα. Με άλλα λόγια, η πιθανότητα να πάθει κανείς απλαστική αναιμία εξαιτίας της κατανάλωσης κρέατος αλόγου είναι σχεδόν μηδενική. Βεβαίως, υπάρχει ένα ρίσκο για εκείνους τους ανθρώπους που βασίζουν τη διατροφή τους σε προμαγειρεμένα γεύματα και οι οποίοι μπορεί να έχουν εκτεθεί επανειλημμένως στο φάρμακο. Ωστόσο, όπως επεσήμανε βρετανός ειδικός, «αν η δίαιτά σας βασίζεται σε επεξεργασμένα τρόφιμα σαν αυτά που βρέθηκαν να περιέχουν κρέας αλόγου, ο αληθινός κίνδυνος δεν προέρχεται από το κρέας αυτό, αλλά από τη μεγάλη περιεκτικότητα των προϊόντων αυτών σε αλάτι και λίπος».
7. Συµπερασµατικά λοιπόν δεν κινδυνεύει η υγεία µας από το κρέας αλόγου;
Πιθανότατα όχι! Ωστόσο το γεγονός αυτό επαναφέρει το θέμα της αποτελεσματικότητας των ελέγχων που διενεργούνται στα τρόφιμα. Αν «πέρασε» το κρέας αλόγου ως μοσχαρίσιο, δεν μπορεί κανείς να μη σκεφτεί τι άλλο μπορεί να υπάρχει στο φαγητό μας…
Οι Βρυξέλλες «σκληραίνουν» για την ασφάλεια των τροφίμων
Η μάχη της ετικέτας μόλις ξεκίνησε
Σε πολλές χώρες ανιχνεύεται κρέας εκεί που δεν το περιμένουν
Με ίχνη αλογίσιου κρέατος να έχουν ήδη παρεισφρήσει σε πάνω από 4.500.000 μερίδες ή συσκευασίες τυποποιημένων προϊόντων «βοδινού» κρέατος στην Ευρώπη, οι Βρυξέλλες επικεντρώνονται προς μια κοινή πολιτική για την ασφάλεια των τροφίμων και της λεπτομερέστατης αναγραφής όλων των συστατικών στις ετικέτες.
Στην τελευταία τους σύνοδο οι αρμόδιοι υπουργοί Αγροτικής Ανάπτυξης της ΕΕ αποφάσισαν μεταξύ άλλων ότι στις ετικέτες προϊόντων κρέατος θα αναφέρονται η προέλευση, ο τόπος γέννησης του ζώου, το σφαγείο, τα σημεία όπου αποθηκεύτηκε έστω και προσωρινά το κρέας, η μονάδα στην οποία έγινε η επεξεργασία και τέλος τα σημεία τυποποίησης των τελικών προϊόντων. Παράλληλα, για τα ζώα πλέον απαιτείται υποχρεωτική σήμανση με μικροτσίπ και «διαβατήριο» χώρας προέλευσης.
Ολα αυτά ήταν το αποτέλεσμα των ραγδαίων εξελίξεων του διατροφικού σκανδάλου, το οποίο πλέον έχει εξαπλωθεί παντού. Η ΙΚΕΑ ανακοίνωσε ότι αποσύρει τα φημισμένα «σουηδικά κεφτεδάκια της» από 24 κράτη, 21 ευρωπαϊκά –ανάμεσά τους κι η Ελλάδα –και από Ταϊλάνδη, Χονγκ Κονγκ και Δομινικανή Δημοκρατία. H ελβετική Nestlé απέσυρε από τα ράφια των σουπερμάρκετ σε Ιταλία και Ισπανία γεύματα ζυμαρικών με βοδινό, αφού εργαστηριακές έρευνες έδειξαν ότι περιείχαν DNA αλόγου. Δύο κατεψυγμένα γεύματα, τα «Buitoni Beef Ravioli» (ραβιόλια με μοσχαρίσιο κιμά) και «Beef Tortellini» (τορτελίνια με μοσχαρίσιο κιμά), έχουν ήδη αποσυρθεί από τις δύο χώρες. Επίσης, τα «Lasagnes a la Bolognaise Gourmandes» (λαζάνια με σάλτσα μπολονέζ) που απευθύνονται σε εταιρείες εστίασης, αναμένεται επίσης να αποσυρθούν από τη Γαλλία, καθώς και το γεύμα «πιπεριές γεμιστές με κιμά» στην Ισπανία.
Οι αρχές της Δανίας εντόπισαν ύποπτο κιμά σε «πίτσα με κρέας» σε πιτσαρίες της χώρας, ενώ οι αυστριακές αρχές ανίχνευσαν DNA αλόγου σε λουκάνικα και κεμπάπ.
Οι υγειονομικές αρχές στη Νότια Αφρική ανίχνευσαν κρέας από νεροβούβαλο, γάιδαρο και κατσίκα σε τουλάχιστον 99 προϊόντα, χωρίς να υπάρχει η σχετική ένδειξη για ενημέρωση των καταναλωτών. «Εξετάσαμε κιμάδες, μπέργκερ, λουκάνικα, νωπά κρέατα και έτοιμα γεύματα», σημειώνει ένας εκ των νοτιοαφρικανών ερευνητών, ο Λόβρενς Χόφμαν, προσθέτοντας πως «η έρευνά μας επιβεβαιώνει πως η λανθασμένη ή και ανύπαρκτη αναγραφή των ουσιών στις ετικέτες τροφίμων αποτελεί συνηθισμένη τακτική στη Νότια Αφρική και καταστρατηγεί όχι μόνο την υπάρχουσα νομοθεσία, αλλά μπορεί να έχει και σοβαρές οικονομικές, θρησκευτικές, ηθικές και υγειονομικές επιπτώσεις».
Τέλος, η αμερικανική οργάνωση προστασίας των καταναλωτών National Consumers League έκανε το 2012 μια ενδιαφέρουσα έρευνα. Ανέλυσε τέσσερις δημοφιλείς χυμούς λεμονιού που πωλούνταν στις ΗΠΑ κι ευαγγελίζονταν πως «είναι 100% φυσικοί». Ολοι περιείχαν νερό, ακόμη και σε ποσοστό… 90%! Ιδού τα αποτελέσματα: «Ο χυμός μάρκας NaturaLemon περιέχει μόλις 35% χυμό λεμονιού. Ο χυμός μάρκας Lira περιέχει μόλις 25% χυμό λεμονιού. Ο χυμός μάρκας Lemon Time περιέχει μόλις 15% χυμό λεμονιού. Τέλος, ο χυμός μάρκας Pampa περιέχει μόλις 10% χυμό λεμονιού». Το κοινό συμπέρασμα και για τα τέσσερα προϊόντα είναι πως σε όλα «ο χυμός ήταν υπερβολικά νερωμένος κι όχι 100% φυσικός».

Διατροφικά σκάνδαλα στην Ευρώπη
Στο μικροσκόπιο γάλα, αβγά και κρέας… γαϊδουριού
Τα σκάνδαλα που κλονίζουν τον κλάδο των τροφίμων στην Ευρώπη δεν περιορίζονται μόνο στο κρέας αλόγου. Επεκτείνονται στο γάλα, τα αβγά και το κρέας… γαϊδουριού. Οι Αρχές της Γερμανίας και της Ολλανδίας διερευνούν εδώ και δέκα ημέρες πάνω από 200 αγροκτήματα στις δυο χώρες που πωλούν βιολογικά αβγά από χήνες, καθώς υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι δεν τηρούνται οι κανόνες που ισχύουν για τα συγκεκριμένα προϊόντα.
Εκατομμύρια αβγά πουλήθηκαν στη Γερμανία σαν «βιολογικά» ή σαν «ελευθέρας βοσκής», ενώ στην πραγματικότητα προέρχονταν από κότες που στοιβάζονταν άτακτα η μία πλάι στην άλλη, χωρίς να βγαίνουν ποτέ έξω από ορνιθώνες, πολλοί εκ των οποίων έμοιαζαν με… κινεζικά εργοστάσια που δεν πληρούσαν τις υγειονομικές προϋποθέσεις.
Ο νόμος προβλέπει ότι για να χαρακτηριστούν τα αβγά «ελευθέρας βοσκής» θα πρέπει να υπάρχουν για κάθε κότα τέσσερα τετραγωνικά μέτρα υπαίθριου χώρου βοσκής, ενώ για να χαρακτηριστούν βιολογικά τα αβγά θα πρέπει οι κότες ελευθέρας βοσκής να τρέφονται αποκλειστικά με βιολογικές τροφές.

«Δεν υπάρχει νομοθετικό κενό για τις φάρμες παραγωγής βιολογικών αβγών» δήλωσε η γερμανίδα υπουργός Γεωργίας Ιλσε Αϊγκνερ από τις Βρυξέλλες, τονίζοντας ότι το νομοθετικό πλαίσιο που αφορά τα βιολογικά προϊόντα στη Γερμανία «είναι πολύ αυστηρό. Το πρόβλημα είναι η ελλιπής εφαρμογή του από τις εκάστοτε αρμόδιες αρχές των γερμανικών κρατιδίων».
Εκτός από τη Γερμανία, πολλές χώρες στα Βαλκάνια, όπως η Σερβία, η Βοσνία – Ερζεγοβίνη, η Κροατία και το Μαυροβούνιο, πλήττονται από ένα νέο σκάνδαλο που αφορά το γάλα. Πριν από λίγες μέρες 12 φάρμες στη Σερβία διέκοψαν τη λειτουργία τους κατόπιν αιτήματος των αρμόδιων Αρχών επειδή στο γάλα που παρήγαγαν ανιχνεύθηκαν υψηλά επίπεδα αφλατοξίνης, μιας καρκινογόνου τοξίνης που μπορεί να εμφανιστεί στο γάλα των ζώων που έχουν τραφεί με μολυσμένες ζωοτροφές και μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του ήπατος στον άνθρωπο. Το σκάνδαλο πέρασε τα σύνορα με την Κροατία, όπου με στοιχεία που ανακοινώθηκαν από το υπουργείο Γεωργίας της χώρας, ανιχνεύθηκαν υψηλές συγκεντρώσεις μυκοτοξίνης σε δείγματα γάλακτος που ελήφθησαν από 400 γαλακτοκομικές φάρμες στην Ανατολική Κροατία.
Οι αρμόδιοι αξιωματούχοι της σερβικής κυβέρνησης έδωσαν τη διαβεβαίωση ότι το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι απολύτως ασφαλή για κατανάλωση, ωστόσο οι υγειονομικές Αρχές των δύο χωρών αναζητούν ένα εργαστήριο σε χώρα-μέλος της ΕΕ που να αποτελέσει κοινό σημείο έρευνας που θα αναλύει την ποιότητα του γάλακτος που παράγεται στην ευρύτερη περιοχή.
Επίσης εγείρονται υποψίες ότι ένα ποσοστό του κρέατος από άλογα που διοχετεύτηκε στις αγορές της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Σουηδίας είναι στην πραγματικότητα κρέας γαϊδουριού. Η διάθεση αλογίσιου κρέατος από τη Ρουμανία αποδίδεται σε έναν νόμο του 2007 που απαγορεύει την κίνηση ιππήλατων κάρων στους δρόμους της χώρας, με αποτέλεσμα τα «άχρηστα» πια ζώα να οδηγηθούν στο σφαγείο για να πουληθεί κατόπιν το κρέας τους. Το πρόβλημα είναι όμως ότι συχνά ήταν γαϊδούρια που έσερναν τα κάρα και όχι άλογα.
Υπενθυμίζεται ότι στις αρχές του 2012 ξέσπασε ένα ακόμη διατροφικό σκάνδαλο στην Ευρώπη, όταν μολυσμένες σαλάτες και αγγούρια προκάλεσαν τον θάνατο 23 ανθρώπων από το βακτήριο Ε-coli. Τέλος, τον Ιανουάριο του 2012 η αλυσίδα φαστ φουντ εστιατορίων McDonald’s άλλαξε τη συνταγή για τα μπέργκερ της στις ΗΠΑ έπειτα από πιέσεις του διάσημου βρετανού τηλεμάγειρα Τζέιμι Ολιβερ για αφαίρεση ενός συστατικού βιομηχανοποιημένων τροφίμων, το οποίο ο ίδιος αποκάλεσε «ροζ γλίτσα». Ο Ολιβερ αποκάλυψε ότι τα McDonald’s χρησιμοποιούσαν υδροξείδιο του αμμωνίου (E527) προκειμένου να μετατρέψουν λιπαρά απομεινάρια βοδινού κρέατος σε κιμά για τα χάμπουργκέρ τους, αναγκάζοντας την αλυσίδα να σταματήσει τη χρήση της ουσίας αυτής.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ